Ο σεισμός σαν φυσικό φαινόμενο και η αντιμετώπισή του.
Ευαγγελία Δαμιανάκη, Γεωργία Ανδρουλάκη, ΚαλλιόπηΠαπαματθαίου
(ΠΕ60 ΝΗΠΙΑΓΩΓΩΝ - damianaki.lia@gmail.com , ΠΕ60 ΝΗΠΙΑΓΩΓΩΝ , ΠΕ60 ΝΗΠΙΑΓΩΓΩΝ)
53ο Νηπιαγωγείο Ηρακλείου
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Το παρόν Πρόγραμμα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, υλοποιήθηκε στο νηπιαγωγείο μας από κοινού και από τα δυο τμήματα κλασσικό και ολοήμερο. Ο αριθμός των παιδιών ήταν 36 και η διάρκεια του ήταν 4 μήνες. H αφορμή για να επεξεργαστούμε το πρόγραμμα δόθηκε όταν διαβάσαμε από τη μυθολογία την Τιτανομαχία. Τα παιδιά ενθουσιάστηκαν και άρχισαν να κάνουν ερωτήσεις. Ζωγράφισαν τη δική τους Τιτανομαχία και ο Εγκέλαδος γεννήθηκε. Έτσι το κουβάρι άρχισε να ξετυλίγεται σιγά - σιγά. Το συναρπαστικό ταξίδι μάθησης και ανακαλύψεων ξεκίνησε. Πέρα από το παραμύθι αντιμετωπίσαμε το σεισμό ως φυσικό φαινόμενο με σκοπό να αποβάλουμε το φόβο και να ευαισθητοποιήσουμε τα παιδιά ώστε να αποκτήσουν σωστή συνείδηση και συμπεριφορά για την αντιμετώπισή του.
είμαι παιδί μικρό... δε φοβάμαι το σεισμό from kotzortzoglou
ΛΕΞΕΙΣ ΚΛΕΙΔΙΑ
Φυσικό φαινόμενο, σεισμική δόνηση, τεκτονικές πλάκες, πυρήνας, φλοιός, μανδύας, μέτρα προστασίας, κόκκινη κάρτα.
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Επειδή τα παιδιά προσχολικής αγωγής είναι πολύ καλοί δέκτες ερεθισμάτων και είναι σε κατάλληλη ηλικία που διαμορφώνουν περιβαλλοντική συνείδηση η ομάδα νηπιαγωγών αποφάσισε να τα ευαισθητοποιήσει για το φαινόμενο του σεισμού, τα ηφαίστεια, το τσουνάμι, τους τρόπους αντιμετώπισης, τα μέτρα αυτοπροστασίας, τις σωστές ενέργειες κατά τη διάρκεια και μετά το σεισμό. Επίσης να κατανοήσουν πως πρέπει να λειτουργούν με ψυχραιμία, θάρρος και να αποφεύγουν ενέργειες πανικού.
Λόγω της έντονης σεισμικότητας στην περιοχή μας θεωρήσαμε απαραίτητο να αποκτήσουν τα παιδιά γνώση για το πώς προκαλείται το φαινόμενο του σεισμού και να το απομυθοποιήσουν ως φυσικό φαινόμενο.
Σε συνεργασία με την κα Αμπαρτζάκη Μαρία, καθηγήτρια πανεπιστημίου Κρήτης και συνεργάτιδα του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας, χρησιμοποιήσαμε την ανάλογη μουσειοβαλίτσα του μουσείου, πλούσια σε ερεθίσματα και υλικό ώστε να αποκτήσουν μόνα τους τη γνώση.
ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ
Για την υλοποιήση του προγράμματος στηριχτήκαμε:
Στη διατύπωση αρχικών εκτιμήσεων όπου καταγράφουμε τι ήξεραν τα παιδιά και πως θα μπορούσαν να μάθουν περισσότερα. Ωθούμε τα νήπια να μάθουν περισσότερα.
Στη μελέτη νέων δεδομένων όπου μελετάμε νέες πληροφορίες, αφιερώνουμε χρόνο στην κατανόησή τους, κάνουμε πειράματα, ερευνούμε (μέθοδος project),
Στην επαλήθευση των αρχικών εκτιμήσεων και καταγραφή των αποτελεσμάτων, όπου επαληθεύουμε τις αρχικές μας εκτιμήσεις ή τις τις αναθεωρούμε και συνεχίζουμε την έρευνα.
Τα νήπια εργάζονται σε ομάδες διερευνούν συνεργατικά, πειραματίζονται, συγκεντρώνουν πληροφορίες, συζητούν, καταγράφουν συμπεράσματα και τα παρουσιάζουν στην ολομέλεια της τάξης.
Η εφαρμογή του προγράμματος πραγματοποιήθηκε :
Βιωματικά (ασκήσεις εκκένωσης, ασκήσεις εμπιστοσύνης κ.α.)
Με χρήση αντικειμένων και εποπτικών μέσων μέσα από την μουσειοβαλίτσα του Μ.Φ.Ι.
Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ
Οι εκπαιδευτικοί βοηθούν τα παιδιά στη μαθησιακή διαδικασία:
· Να διερευνούν, να ξεκαθαρίζουν τις βασικές έννοιες.
· Να oργανώνουν πειράματα και επισκέψεις.
· Να κάνουν σωστή επιλογή των πληροφοριών ανάλογα με την ηλικία τους.
· Να εφαρμόσουν τις γνώσεις τους στην καθημερινή ζωή.
· Να συνεργάζονται με τις οικογένειες των μαθητών σε όλη την διάρκεια του προγράμματος.
ΣΚΟΠΟΣ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ
Ο σκοπός του προγράμματος είναι να κατανοήσουν τα νήπια ότι:
· Ο σεισμός είναι ένα φυσικό φαινόμενο.
· Τα αίτια του φαινομένου (κίνηση λιθοσφαιρικών πλακών), των ηφαιστείων
· Να απομυθοποιήσουν τις δοξασίες που επικρατούν.
· Να αποκτήσουν δεξιότητες ως προς το τι πρέπει να κάνουν για να προστατευτούν. Το πρώτο βήμα είναι η ετοιμότητα.
· Η ενημέρωση και η προστασία είναι το κλειδί.
· Να αντιμετωπίσουν και να διαχειριστούν τα συναισθήματά τους.
· Να αποβάλουν το φόβο που τα διακατέχει στο άκουσμα των λέξεων σεισμός - ηφαίστειο.
ΣΥΜΒΑΤΟΤΗΤΑ ΜΕ ΤΟ ΑΝΑΛΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ
Η επεξεργασία του θέματος είναι συμβατή με το ΔΕΠΠΣ και το ΑΠΣ για το νηπιαγωγείο, και διαχέεται στις ακόλουθες κατευθύνσεις του προγράμματος σπουδών και στους αντίστοιχους στόχους:
· Παιδί και Περιβάλλον (φυσικό και ανθρωπογενές)
· Παιδί και Γλώσσα (προφορική επικοινωνία, ανάγνωση και γραφή)
· Παιδί και Μαθηματικά
· Παιδί και Πληροφορική
Παιδί και Δημιουργία και Έκφραση
ΠΑΙΔΙ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ:
ΦΥΣΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ ΑΛΛΗΛΕΠΙΔΡΑΣΗ:
· Να εξοικειωθούν με το φυσικό φαινόμενο του σεισμού και να συνειδητοποιήσουν ότι ο σεισμός είναι συνδεδεμένος με τη ζωή μας.
· Να μάθουν μέσα αυτοπροστασίας και να τα εφαρμόζουν. Ποιες ενέργειες πρέπει να κάνουν κατά τη διάρκεια και μετά το σεισμό (ασκήσεις σεισμικής δόνησης στο νηπιαγωγείο).
· Να λειτουργούν με ψυχραιμία και θάρρος για να αποφεύγονται ενέργειες πανικού.
· Να γνωρίσουν το εσωτερικό της γης και τις δυνάμεις που επηρεάζουν τη σεισμική δραστηριότητα (λιθοσφαιρικές πλάκες: πειράματα σύγκρουσης, τριβής).
· Να γνωρίσουν το σχηματισμό και τη δραστηριότητα των ηφαιστείων, να παρατηρήσουν πώς εξέρχεται η λάβα από το ηφαίστειο, τις συνέπειες και τους τρόπους προφύλαξης.
ΑΝΘΡΩΠΟΓΕΝΕΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ ΑΛΛΗΛΕΠΙΔΡΑΣΗ:
· Να μάθουν να αναγνωρίζουν, να εκφράζουν και να διαχειρίζονται τα συναισθήματά τους (κοινωνικοσυναισθηματική ανάπτυξη).
· Να αναπτύξουν κοινωνικές δεξιότητες συνεργασίας, επικοινωνίας και να ανακαλύψουν τη συνεργατική μάθηση και τη συλλογική δράση.
· Να συγκροτήσουν κανόνες ασφάλειας και συμπεριφοράς και να τους υιοθετήσουν.
A. Πρόγνωση (σεισμολόγος, γεωλόγος, ηφαιστειολόγος).
B. Διάσωση (ιατροί, νοσηλευτές, πυροσβέστες).
ΠΑΙΔΙ ΚΑΙ ΓΛΩΣΣΑ:
· Να εισάγουμε νέο λεξιλόγιο και να εξοικειωθούν τα νήπια με τη σχετική ορολογία .
· Να συνειδητοποιήσουν ότι ο γραπτός λόγος είναι αναπαράσταση της γλώσσας και η εικόνα είναι αναπαράσταση του κόσμου.
· Να συνειδητοποιήσουν ότι στα φωνήματα της γλώσσας μας αντιστοιχούν γράμματα.
· Να αναγνωρίσουν τις βασικές εκδοχές του γραπτού λόγου και να συνειδητοποιήσουν ότι μεταφέρουν μηνύματα με διαφορετικό τρόπο και χρησιμοποιούνται για διαφορετικούς λόγους( το βαλιτσάκι του σεισμού).
· Να συνθέσουν ιστορίες με την καθοδήγηση της νηπιαγωγού αν χρειαστεί.
· Να γνωρίσουν τη μυθολογία που συνδέεται με τους σεισμούς και τα ηφαίστεια.
ΠΑΙΔΙ ΚΑΙ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ:
· Να προβληματιστούν, να ερευνήσουν ποικίλες καταστάσεις, να κάνουν υποθέσεις και να καταλήξουν σε συμπεράσματα.
· Να πειραματιστούν να διαχειριστούν υλικά που χρησιμοποιούνται στην καθημερινή ζωή.
· Να διατυπώσουν απορίες, να θέσουν προβλήματα, να κάνουν ερωτήσεις και να βρουν λύσεις σε καθετί που προκύπτει.
· Να ερμηνεύσουν στοιχεία του κόσμου που τα περιβάλλει μέσα από διαδικασίες παρατήρησης, περιγραφής, καταγραφής δεδομένων, σύγκρισης, ταξινόμησης, αντιστοίχησης, σειροθέτησης και συμβολικής αναπαράστασης.
ΠΑΙΔΙ ΚΑΙ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ:
· Να αποκτήσουν θετική στάση ως προς τη χρήση του υπολογιστή.
· Να γνωρίσουν τον υπολογιστή ως εργαλείο ανακάλυψης, ως εποπτικό μέσο διδασκαλίας και έκφρασης.
· Να αποκτήσουν δεξιότητες αξιοποιώντας την τεχνολογία ως εργαλείο για αναζήτηση και έρευνα.
ΠΑΙΔΙ ΚΑΙ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΚΑΙ ΕΚΦΡΑΣΗ:
· Να αναπαραστήσουν το φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον χρησιμοποιώντας ποικίλα υλικά.
· Να έρθουν σε επαφή με την τέχνη, να δημιουργήσουν, να κατασκευάσουν να διασκεδάσουν και να συνεργάζονται μέσα από ομάδες.
· Να αυτοσχεδιάσουν να εκφράσουν σκέψεις και συναισθήματα μέσα από μουσικά ακούσματα.
· Να εκφραστούν μέσα από το θεατρικό παιχνίδι, να γνωρίσουν τον εαυτό τους και να χρησιμοποιήσουν τη φαντασία τους συνδέοντας τις προηγούμενες γνώσεις τους.
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΔΡΑΣΗΣ:
Η προσέγγιση μας ξεκίνησε με το παραμύθι της Ζαραμπούκα “Τιτανομαχία”. Ποιός ήταν ο Εγκέλαδος; Γιατί ήταν θυμωμένος; και άλλες ερωτήσεις που διατύπωσαν τα παιδιά και αποτέλεσαν αφορμή για εμάς να φτιάξουμε το δικό μας Εγγέλαδο μέσα στα πλαίσια των εικαστικών. .Έπειτα για να απομυθοποιήσουμε τους φόβους τους ,καταγράψαμε τις γνώσεις και τις απορίες των παιδιών σχετικά με το φαινόμενο του σεισμού. Τα παιδιά έκαναν υποθέσεις (πώς είναι μέσα της η γη; τι να προκαλεί άραγε το σεισμό; γιατί κουνιέται η γη; ποιοι μένουν μέσα στη γη; κ.α.), μας ενημέρωσαν για τι θέλουν να μάθουν (σεισμός -ηφαίστεια και προστασία) τις οποίες καταγράψαμε, εξακτινώσαμε το θέμα και προχωρήσαμε στην υλοποίηση του προγράμματος Φτιάξαμε τη γωνιά του σεισμού στην οποία τα παιδιά έφεραν υλικό από το σπίτι τους με τη συμμετοχή των γονέων και προσθέσαμε τις δημιουργίες τους. Χρησιμοποιήσαμε υλικό μέσα από τη μουσειοβαλίτσα του Μ.Φ.Ι. μεταμορφωθήκαμε σε επιστήμονες και αρχίσαμε να ανακαλύπτουμε τι κρύβει μέσα της η γη.
ΠΑΙΔΙ ΚΑΙ ΓΛΩΣΣΑ
Εκφράζουν τις εμπειρίες σχετικά με το θέμα και κάνουν υποθέσεις.
Διατυπώνουν συμπεράσματα μετά από τα πειράματα.
Παιχνίδια με καρτέλες για τον εντοπισμό της λέξης μέσα από την εικόνα, όπως “πυρήνας, φλοιός κ.α.”
Παιχνίδια φωνολογικής επίγνωσης με το Σσ όπως “Σεισμός”, Ηη ‘’Ηφαίστειο΄΄κ. α.
Φτιάχνουμε τα δικά μας παραμύθια με αφηγήσεις παιδιών και τους δίνουμε τους τίτλους: “ Μύθος για τον Εγκέλαδο” και “ Ο κόσμος γεννιέται”.
Δημιουργούμε το αλφαβητάρι του σεισμού.
Γράφουμε οδηγίες πρόληψης και προστασίας για τους γονείς και φτιάχνουμε το δικό μας φυλλάδιο.
Γράψαμε όσα πρέπει να περιέχει ένα σακίδιο σεισμού και ένα φαρμακείο.
ΠΑΙΔΙ ΚΑΙ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ
Διατύπωσαν απορίες ,έκαναν υποθέσεις και προσπάθησαν να βρουν λύσεις.
Κάναμε ομαδοποιήσεις, σειροθετήσεις και ταξινομήσεις με λιθοσφαιρικές πλάκες, φακούς, ηφαίστεια.
Προσέγγισαν την πληθικότητα των αριθμών μέσα από ηφαίστεια, σπίτια κ. α. που έφτιαξαν και έκαναν απαριθμήσεις.
Μάθαμε τα χρήσιμα νούμερα της αστυνομίας, πυροσβεστικής, ασθενοφόρου.
Γνωρίσαμε τα γεωμετρικά στερεά: σφαίρα (γη), κώνος (ηφαίστειο), κύλινδρος (σεισμογράφος).
ΠΑΙΔΙ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ
Χρησιμοποιήσαμε το υλικό της μουσειοβαλίτσας και ανακαλύψαμε τι κρύβει μέσα της η γη.
Κάναμε πειράματα: πώς γίνονται τα ηφαίστεια, εκρήξεις, πώς κινούνται οι λιθοσφαιρικές πλάκες.
Κάναμε ασκήσεις σεισμού (μόνο τα παιδιά του νηπιαγωγείου, και με τα παιδιά του Δημοτικού.
Παίξαμε παιχνίδια εμπιστοσύνης με την κόκκινη κάρτα.
Γνωρίσαμε επαγγέλματα που συνδέονται με το σεισμό (σεισμολόγος, γεωλόγος,) κ. α.
Επισκεφτήκαμε το Μ.Φ.Ι. και βιώσαμε το σεισμό μέσα από το πρόγραμμα του.
Πήραμε μαθήματα από την επίσκεψη της Ε.Ο.Δ. στο νηπιαγωγείο μας για τις πρώτες βοήθειες σε περίπτωση τραυματισμού από σεισμό.
ΠΑΙΔΙ ΚΑΙ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΚΑΙ ΕΚΦΡΑΣΗ
Τα παιδιά ήρθαν σε επαφή με την τέχνη, παρατηρήσαμε πίνακες ζωγραφικής, το γλυπτό του Εγγέλαδου στις Βερσαλίες, μιμήθηκαν με το σώμα τους την στάση του.
Δραματοποιήσαμε την Τιτανομαχία, μεταμφιεστήκαμε σε ηφαίστεια τη Τσικνοπέμπτη, μεταμορφωθήκαμε σε αρχιτέκτονες που φτιάχνουν γερά σπίτια, σε γεωλόγους, Ηφαιστειολόγους, σεισμολόγους, μηχανικούς, πυροσβέστες που σβήνουν φωτιές και διασώστες.
Μάθαμε τραγούδια για το σεισμό (σεισμός Ημισκούμπρια - Λάβα μου Πρωτοψάλτη).
Ζωγραφίσαμε ηφαίστεια, περιοχές πριν και μετά τον σεισμό, Ηφαιστειολόγους, Πυροσβέστες κ.α.
Τι κρύβει μέσα της η γη. Φτιάξαμε τον Εγγέλαδο.
Φτιάξαμε κάθε στρώμα της γης με πλαστελίνη διαφορετικού χρώματος και κάναμε την τομή της.
Δημιουργήσαμε αφίσες με διάφορα υλικά για τα μέτρα προστασίας και πρόληψης σε περίπτωση σεισμού.
Φτιάξαμε ομαδικά ηφαίστειο από πηλό για τα πειράματά μας.
ΠΑΙΔΙ ΚΑΙ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ
Με την βοήθεια του υπολογιστή μεταφερθήκαμε στα πιο μεγάλα ηφαίστεια της Αίτνας, στο Κιλιμάτζαρο (Τανζανία) Φούτζι (Ιαπωνία), Σαντορίνη (Ελλάδα) κ. α.
Παρακολουθήσαμε εκρήξεις, είδαμε την λάβα. Επισκεφθήκαμε την ιστοσελίδα του ΟΑΣΠ (http://www.oasp.gr/) και παρακολουθήσαμε εκπαιδευτικά βίντεο για το σεισμό, γνωρίσαμε πόλεις και χωριά μετά τον σεισμό, είδαμε τις καταστροφές που προκαλεί.
Παίξαμε το παιχνίδι που έχει ο ΟΑΣΠ στην ιστοσελίδα του (http/kids.oasp gr/kidsmain/kids.html).
Γνωρίσαμε το τσουνάμι και τις καταστροφές που προκαλεί.
Παρατηρήσαμε κατολισθήσεις, συγκρούσεις τεκτονικών πλακών.
Παρακολουθήσαμε βίντεο με δράσεις της Πυροσβεστικής, του ΕΚΑΒ και των διασωστών.
Ελληνική Ομάδα Διάσωσης Ηρακλείου Κρήτης www.eod-irakliou.gr
ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ
Θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε την κα Αμπαρτζάκη Μαρία πανεπιστημιακό, για την αρωγή της σε όλη τη διάρκεια του προγράμματος και την Ε.Ο.Δ. για τις πολύτιμες γνώσεις που μας παρείχαν σχετικά με τις πρώτες βοήθειες και όλους τους γονείς που μας έφερναν υλικό για την γωνιά του σεισμού που διαμορφώθηκε στο νηπιαγωγείο μας.
Επίσης τον κ. Φασουλά γεωλόγο του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας για την ενημέρωση των γονέων σχετικά με τον σεισμό και μέτρα προστασίας του και τέλος την Διευθύντρια και το διδακτικό προσωπικό του 5ου Δημοτικού Σχολείου για την συνεργασία του με τις κοινές ασκήσεις σεισμού που πραγματοποιήσαμε.
ΑΝΑΦΟΡΕΣ
Αντωνακοπούλου Στ., Παγωμένου Μ., Ξυλούρη Ε. & Φανουργιάκη Ά. (2014). Είμαι έτοιμος εγώ, δε φοβάμαι το σεισμό. 13ο Νηπιαγωγείο Ρεθύμνου - ΚΠΕ Λιθακιάς-Ζακύνθου.
Ζαραμπούκα Σ. (1980). Μυθολογία, ο κόσμος ξαναγεννιέται, οι Τιτάνες και η οικογένειά τους- Μυθολογία για παιδιά. Εκδόσεις ΚΕΔΡΟΣ. Αθήνα.
Πυθαγόρειο Νηπιαγωγείο Αθηνών: http://Pythagoreionip.blogspot.gr
RACCE. (2013). Μουσειοσκευή: Σεισμοί και Ηφαίστεια για την Πρώιμη Σχολική Ηλικία»: Ένα πρόγραμμα για παιδιά Προσχολικής και Πρωτοσχολικής ηλικίας του προγράμματος RACCE (Raising earthquake Awareness and Coping Children’s Emotions) η κατασκευή της οποίας χρηματοδοτήθηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση.
