Όψεις της καθημερινής ζωής των Μινωιτών, δομή και λειτουργία της Μινωικής θαλασσοκρατορίας.
Τριανταφυλλιά Παναγιωτάκη
56ο Δημοτικό Σχολείο Ηρακλείου
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Το συγκεκριμένο πρόγραμμα εντάσσεται στα πλαίσια της πρώτης επαφής των παιδιών με την ιστορία και ιδιαίτερα με τη μυθολογία σαν χωριστό διδακτικό αντικείμενο. Έχει άμεση σχέση με την τοπική ιστορία και τα προσωπικά βιώματα και ακούσματα των παιδιών της περιοχής. Το σχολείο, είναι το μοναδικό σχολικό συγκρότημα του Ηρακλείου (20ο & 56ο Δημ. Σχ. συστεγαζόμενα) που βρίσκεται τόσο κοντά στον αρχαιολογικό χώρο της Κνωσού.
Στο πρόγραμμα συμμετείχαν τέσσερα τμήματα της Γ΄τάξης, περίπου 80 παιδιά, πραγματοποιήθηκε κατά το σχολικό έτος 2014-15 και είχε διάρκεια πέντε μήνες (Ιανουάριο έως Μάιο).
Διαθεματικό, συνεργατικό, πολύπλοκο, ενδιαφέρον, πολύπλευρο.
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Το συγκεκριμένο διαθεματικό πρόγραμμα επεξεργάζεται ένα πολύπλευρο και πολυδιάστατο πολιτισμό ο οποίος αναπτύχθηκε στην Κρήτη την εποχή που ένας άλλος εξίσου σημαντικός, ο Κυκλαδικός πολιτισμός, βρίσκονταν σε μεγάλη ανάπτυξη.
ΣΥΜΒΑΤΟΤΗΤΑ ΜΕ ΤΟ ΑΝΑΛΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ
Το πρόγραμμα αντλεί το περιεχόμενό του από την Ιστορία - Μυθολογία και ανήκει στα Πολιτιστικά προγράμματα. Ωστόσο, στα πλαίσια της Διαθεματικής Προσέγγισης εμπλέκει και άλλες γνωστικές περιοχές όπως Γλώσσα, Μαθηματικά, Εικαστικά, Μουσική, Λογοτεχνία, Θρησκευτικά, Φυσική Αγωγή και εξοικείωση των παιδιών με χρήση των Τ.Π.Ε.
Το παρόν εκπαιδευτικό πρόγραμμα στηρίζεται στις αρχές του Δ.Ε.Ε.Π.Σ. διότι:
- Εξοικειώνει τα παιδιά με τη μυθολογία και τα φέρνει σε επαφή με την πολιτιστική τους κληρονομιά.
- Βοηθάει τα παιδιά να εκτιμήσουν το Μινωικό πολιτισμό σε σχέση με το γεωγραφικό παράγοντα και να αιτιολογήσουν την ονομασία του.
- Τα παιδιά μαθαίνουν μύθους σχετικούς με το Μινωικό πολιτισμό
- Θαυμάζουν και αναπαριστούν το μινωικό ανάκτορο και την τεχνική των τοιχογραφιών.
- Παρατηρούν και περιγράφουν αναπαραστάσεις της καθημερινής ζωής.
- Γνωρίζουν τα αίτια που οδήγησαν στην καταστροφή του Μινωικού Πολιτισμού.
- Συζητούν για τη σημασία διάσωσης και διατήρησης των μνημείων.
Η διασύνδεση του προγράμματος με τα άλλα γνωστικά αντικείμενα έγινε με προσωπική προσπάθεια αφού δημιουργήθηκαν ειδικές προβληματικές καταστάσεις σε φύλλα εργασίας. Έτσι, δημιουργήθηκαν φύλλα εργασίας με κομμάτια από λογοτεχνικά κείμενα όπως του Ν. Καζαντζάκη “Στα παλάτια της Κνωσού” με εργασίες γραμματικής, ή προβλήματα μαθηματικών με μινωικό θέμα π.χ. αγγεία, κοσμήματα, σφραγίδες κ.λ.π.
ΣΚΟΠΟΣ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ
Βασικός σκοπός επιλογής και επεξεργασίας του συγκεκριμένου προγράμματος αποτέλεσε το γεγονός ότι τα παιδιά της Γ΄ τάξης έρχονται πρώτη φορά σε επαφή με το γνωστικό αντικείμενο της ιστορίας - μυθολογίας. Θεωρήθηκε απαραίτητη η συστηματική ενασχόληση των παιδιών με την τοπική τους ιστορία, η οποία μάλιστα συμπίπτει με ένα από τα σημαντικότερα κεφάλαια της Ιστορίας του Πολιτισμού της Ελλάδας και της παγκόσμιας κληρονομιάς.
α) ως προς το γνωστικό αντικείμενο
- Να συγκρίνουν οι μαθητές το σύγχρονο τρόπο ζωής με εκείνο των Μινωιτών και να εντοπίσουν ομοιότητες και διαφορές.
- Να γνωρίσουν στοιχεία της μινωικής τέχνης (αγγειοπλαστική, σφραγιδογλυφία, κατασκευή κοσμημάτων κ.λ.π.)
- Να δραστηριοποιηθούν σε κατασκευές με διάφορετικά υλικά (πυλό, μακετόχαρτο, καμβά κ.λ.π.)
- Να γνωρίσουν παιχνίδια, αθλήματα αλλά και χορούς της Μινωικής εποχής και να τα αναπαραστήσουν
β) ως προς τη μαθησιακή διαδικασία
- να αναπτύξουν δεξιότητες συνεργασίας και ομαδικής δουλειάς
- να οργανώνουν και να διαχειρίζονται πληροφορίες
- να αποκτήσουν κριτική σκέψη και να επιλύουν προβλήματα
γ) ως προς τη χρηση των νέων τεχνολογιών
- να εξοικειωθούν με τη χρήση των υπολογιστών ως μέσο εύρεσης πληροφοριών
- να δημιουργήσουν ταινίες με θέμα το μινωικό πολιτισμό χρησιμοποιώντας το Windows Movie Maker χωρισμένοι σε πέντε ομάδες
- να χρησιμοποιήσουν διάφορα διαδικτυακά εργαλεία π.χ. storyjumper για να δημιουργήσουν τις δικές τους ηλεκτρονικές ιστορίες-παραμύθια με θέμα το Μινωικό πολιτισμό.
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΔΡΑΣΕΩΝ
Αφορμή για την υπολοίηση του συγκεκριμένου προγράμματος αποτέλεσε το γεγονός ότι τα παιδιά της Γ΄ τάξης ασχολούνται για πρώτη φορά με την Ιστορία - Μυθολογία ως ξεχωριστό διδακτικό αντικείμενο και έρχονται σε επαφή με ελληνικούς μύθους και πολιτισμούς που έχουν παγκόσμια απήχηση. Ένας από αυτούς είναι ο Μινωικός Πολιτισμός.
Σε κάποιο περίπατο των σχολείων (20ο & 56ο) σε κοντινό παρκάκι στον αρχαιολογικό χώρο της Κνωσού, τα παιδιά εξέφρασαν την επιθυμία να επισκεφτούν τον αρχαιολογικό χώρο και να μάθουν περισσότερα για τον πολιτισμό των Μινωιτών. Έτσι ξεκίνησε η σταδιακή ενασχόλησή μας με το συγκεκριμένο θέμα.
Αρχικά τα παιδιά χωρίστηκαν σε πέντε ομάδες των τεσσάρων ατόμων με τη χρήση τυχαίας επιλογής καρτέλων πέντε χρωμάτων. Στη συνέχεια, έπρεπε να συλλέξουν πληροφορίες για πέντε διαφορετικά θέματα με τα οποία κάθε ομάδα θα έπρεπε να ασχοληθεί και να παρουσιάσει στις υπόλοιπες ομάδες. Τα θέματα ήταν:
- Η Μινωική Θαλασσοκρατορία
Αυτή η ομάδα έπρεπε να συλλέξει πληροφορίες για μύθους που σχετίζονται με την Κρήτη όπως: ο Τάλως, ο μύθος της ανατροφής του Δία, ο μύθος της αρπαγής της Ευρώπης και να τα διηγηθεί στις υπόλοιπες ομάδες. Επίσης έπρεπε να δικαιολογήσει τη Μινωική θαλασσοκρατορία της εποχής και να δείξει τις επαφές των Μινωιτών με άλλους λαούς.
- Το ανάκτορο της Κνωσού
Η ομάδα αυτή έπρεπε να παρουσιάσει το ανάκτορο της Κνωσού, να δικαιολογήσει το χαρακτηρισμό “λαβύρινθος” και να αναφέρει στοιχεία για τις φορές και τους τρόπους που το παλάτι καταστράφηκε.
- Η καθημερινή ζωή των Μινωιτών
Αυτή η ομάδα έπρεπε να δώσει στοιχεία για την κοινωνική διαστρωμάτωση της εποχής αλλά και για τις καθημερινές ασχολίες των κατοίκων. Επίσης έπρεπε να κάνει φανερή τη θέση της γυναίκας στη μινωική κοινωνία αλλά και τον σημαντικό ρόλο που έπαιζε στη ζωή των μινωιτών ο καλλωπισμός, η γυμναστική, τα αγωνίσματα, οι γιορτές και τα παιχνίδια.
- Η θρησκεία και η γραφή των Μινωιτών
Στόχος αυτής της ομάδας ήταν να παρουσιάσει τη μεγάλη σημασία που έδιναν οι μινωίτες στη λατρεία της Μητέρας Θεάς, τα ιερά στα οποία τη λάτρευαν, τα λατρευτικά τους σύμβολα και την ιερογλυφική γραφή των μινωιτών. Επίσης θα παρουσίαζαν το Δίσκο της Φαιστού και θα έδιναν στοιχεία για τη Γραμμική γραφή Α΄.
- Η τέχνη των Μινωιτών και το τέλος του Μινωικού Πολιτισμού
Η τέχνη των μινωιτών στις τοιχογραφίες, στις σφραγίδες, στα κοσμήματα αλλά και στα αγγεία είναι το αντικείμενο αυτής της ομάδας. Επίσης θα έπρεπε να δώσουν στοιχεία για το πώς τελείωσε ένας από τους πιο λαμπρούς πολιτισμούς της παγκόσμιας κληρονομιάς.
Τα παιδιά εργάστηκαν συλλέγοντας πληροφορίες από το διαδίκτυο από τους παρακάτω συνδέσμους:
Επίσης πληροφορίες συνέλεξαν από βιβλία που έφεραν στην τάξη. Επιπλέον βοήθεια στην προσπάθεια των παιδιών έδωσε το ιστολόγιο της τάξης μέσα από το οποίο έπαιρναν πληροφορίες.Χρησιμοποιώντας το ιστολόγιο, μπορούσαν να παίξουν παιχνίδια σχετικά με το θέμα του Μινωικού πολιτισμού, τόσο από άλλα ιστολόγια όσο και από το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο. Σας παραθέτουμε τους σχετικούς συνδέσμους:
Η παρουσίαση των εργασιών των παιδιών έγινε προφορικά και στη συνέχεια με γραπτό τρόπο. Η συνολική εργασία συγκεντρώθηκε και δόθηκε στα παιδιά στο τέλος της χρονιάς. Το σχετικό υλικό έχει αναρτηθεί στο ιστολόγιο της τάξης.
Κάθε ομάδα συνέχισε να εργάζεται στο αρχικό θέμα επεξεργασίας αλλά με διαφορετικό τρόπο αφού παρουσίασε τη δουλειά της. Σε επόμενη ενασχόληση των παιδιών με εργαλεία όπως το Windows Movie Maker τα παιδιά χωρισμένα ήδη σε πέντε ομάδες, ασχολήθηκαν με τη δημιουργία ταινίας με θέμα το Μινωικό Πολιτισμό. Κάθε ομάδα έδωσε τον τίτλο που επιθυμούσε στην ταινία της και επεξεργάστηκε τις εικόνες που είχαμε επιλέξει. Οι ταινίες αναρτήθηκαν στο ιστολόγιο της τάξης μπορείτε να τις δείτε πατώντας πάνω σε κάθε τίτλο:
Στα πλαίσια των αρχικών στόχων που τέθηκαν για το συγκεκριμένο διαθεματικό πρόγραμμα, τα παιδιά ασχολήθηκαν με τη συγγραφή ηλεκτρονικής ιστορίας - παραμυθιού σχετικά με το θέμα που επέλεξε κάθε ομάδα. Επειδή κάποιες ομάδες δεν επιθυμούσαν να συνεχίσουν το αρχικό θέμα επεξεργασίας που είχαν αναλάβει, υπήρξαν διαφοροποιήσεις ως προς το περιεχόμενο των κειμένων. Τα παιδιά χρησιμοποίησαν το StoryJumper το οποίο είναι ένα δωρεάν Web 2.0 εργαλείο που επιτρέπει στον καθένα να δημιουργήσει ιστορίες. Επίσης, δίνει τη δυνατότητα δημοσίευσης του βιβλίου, αλλά και παραγγελία της τυπωμένης έκδοσής του, με κάποιο μικρό κόστος. Προσφέρει έναν ασφαλή και εύκολο τρόπο στους μαθητές να γράφουν τα βιβλία τους. Η δυσκολία στη δημιουργία αυτών των βιβλίων με το συγκεκριμένο θέμα ήταν ότι δεν υπήρχε δυνατότητα χρήσης έτοιμων εικόνων από το πρόγραμμα. Έτσι, τα παιδιά έπρεπε να πάρουν τις εικόνες που χρειάζονταν από το διαδίκτυο ή από φάκελο εικόνων ώστε να μπορούν να συγγράψουν το βιβλίο που είχαν σχεδιάσει. Επίσης έπρεπε να μάθουν αυτή τη διαδικασία και να μορφοποιούν ανάλογα τις εικόνες που επέλεγαν.
Μια ομάδα παιδιών αποφάσισε να ασχοληθεί με τη συγγραφή ιστορίας σχετικά με τη ζωή των Μινωιτών παίρνοντας πληροφορίες τόσο από το βιβλίο της ιστορίας όσο και από το βιβλίο που φτιάχτηκε μέσα στην τάξη. Επίσης, τα παιδιά άντλησαν πληροφορίες από την ξενάγηση στον αρχαιολογικό χώρο της Κνωσού. Έτσι το ηλεκτρονικό βιβλίο τους είχε την παρακάτω μορφή:
Άλλη ομάδα αποφάσισε να φτιάξει βιβλίο με ήρωα ένα κοριτσάκι το οποίο θα ξεναγούσε στους χώρους του ανακτόρου της Κνωσού τους φίλους της. Η εργασία των παιδιών είναι η ακόλουθη:
Άλλη ομάδα επέλεξε να γράψει μια σύντομη ιστορία για την ακμή και την καταστροφή του Μινωικού Πολιτισμού ενώ κάποια άλλη έγραψε σε παραμύθι την ιστορία του Γλαύκου. Οι ιστορίες των παιδιών είναι εδώ.
Τέλος η δημιουργία ενός παραμυθιού εμπνευσμένου από το Μινωικό Πολιτισμό και τα βιβλία που διαβάσαμε σχετικά με αυτόν, ήρθε αβίαστα. Σας το παραθέτουμε.
Αξίζει να σημειωθεί ότι η χρήση του storyjumper από τα παιδιά δεν παρουσίασε ιδιαίτερες δυσκολίες.
Αξίζει να σημειωθεί ότι τα παιδιά φάνηκε να έχουν ιδιαίτερη άνεση με τη χρήση των Η/Υ και γι’ αυτό τους δώσαμε τη δυνατότητα να φτιάξουν διαδικτυακά παζλ με τη χρήση του http://www.jigsawplanet.com/ και να παίξουν σε ομάδες αφού είχαν τελειώσει τις ιστορίες τους χρησιμοποιώντας κάποιες από τις εικόνες των ηλεκτρονικών βιβλίων.
Παράλληλα με τις δράσεις εντός σχολείου, τα παιδιά δραστηριοποιήθηκαν και έξω από το σχολικό χώρο. Επισκεφθήκαμε το Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου αλλά και τον Αρχαιολογικό χώρο της Κνωσού. Στην πρώτη επίσκεψη δεν χρησιμοποιήσαμε κάποιο ξεναγό γιατί τα παιδιά αφού είχαν ήδη ολοκληρώσει τις παρουσιάσεις τους μέσα στην τάξη, γνώριζαν πολλά στοιχεία για το Μινωικό πολιτισμό και δεν ήταν απαραίτητη η ξενάγηση. Έτσι, προτιμήσαμε να εργαστουν δημιουργικά στις αίθουσες του Μουσείου χρησιμοποιώντας φύλλο εργασίας που είχαμε ετοιμάσει και κρατώντας τα χρώματα και τα μολύβια τους. Οι ευρύχωρες αίθουσες του Μουσείου σε συνδυασμό με την όρεξη για ζωγραφική, ενθουσίασαν τα παιδιά και δούλεψαν αρκετά καλά. Τόσο το φυλλάδιο εργασίας όσο και φωτογραφίες από την επίσκεψη αυτή βρίσκονται στο ιστολόγιο της τάξης. Επίσης μπορείτε να δείτε το φυλλάδιο εργασίας πατώντας στον δύνδεσμο:http://www.flipsnack.com/_406718/.html
Ανάλογα εργαστήκαμε και στην επίσκεψή μας στον Αρχαιολογικό χώρο της Κνωσού αλλά αυτή τη φορά δυο μητέρες ξεναγοί ανέλαβαν να μας ξεναγήσουν στο χώρο. Ωστόσο τα παιδιά πάλι εργάστηκαν με το παρακάτω φύλλο εργασίας. http://www.flipsnack.com/_406718/ftil7f59r.html
Με την ευκαιρία της ξενάγησης στον αρχαιολογικό χώρο της Κνωσού, τα παιδιά εξέφρασαν την επιθυμία να ξεναγήσουν εκείνα τους γονείς τους στο χώρο μια από τις επόμενες ημέρες. Έτσι, ετοιμάστηκαν μικρές αφηγήσεις από τα παιδιά για το χώρο ή τους χώρους για τους οποίους ήθελαν να μιλήσουν στους γονείς τους και η ξενάγηση ορίστηκε για μετά τις διακοπές του Πάσχα.
ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ
ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ
Το πρόγραμμα αξιολογήθηκε τόσο κατά τη διάρκεια της διεξαγωγής του (διαμορφωτική αξιολόγηση) όσο και όταν ολοκληρώθηκε (τελική αξιολόγηση).
Καθ΄όλη τη διάρκεια του προγράμματος τα παιδιά μελέτησαν διαφορετικές πτυχές του Μινωικού πολιτισμού χρησιμοποίησαν διαφορετικά υλικά και διαφορετικούς τρόπους έκφρασης. Μπόρεσαν να εκφραστούν μέσα από τη ζωγραφική, τη γλυπτική, το γραπτό λόγο, την ηλεκτρονική αφήγηση, τη δημιουργία ταινίας αλλά και το θέατρο. Σε κάθε περίπτωση φάνηκε να χαίρονται και να δίνουν τον καλύτερο εαυτό τους.
Ήταν μια εποικοδομητική εμπειρία τόσο για τα παιδιά όσο και για τους εκπαιδευτικούς. Ίσως θα έπρεπε να διαρκέσει περισσότερο από πέντε μήνες ώστε τα παιδιά να μελετήσουν με μεγαλύτερη άνεση χρόνου και λεπτομερέστερα το μινωικό πολιτισμό και να χειριστούν περισσότερα διαδικτυακά εργαλεία όπως το κόμικ.
ΑΝΑΦΟΡΕΣ
Αλεξάκης, Μ., (2011). ΚΝΩΣΟΣ 1560 Π.Χ. Η ιδανική Πολιτεία. Ταξιδευτής. Αθήνα.
Βαρελλά, Α., (1999). ΚΡΗΤΗ Ήρωες, Τόποι, Πολιτισμοί. ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΤΑΚΗ. Αθήνα.
Διεύθυνση Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Ν Λασιθίου ΚΔ΄ Εφορία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα Μουσειακής Αγωγής, Ένδυση και Καλλωπισμός στη Μινωική Κρήτη. 2004-2005. Άγιος Νικόλαος.
Καζαντζάκη, Ν., (2003). Στα παλάτια της Κνωσού. ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗ. ΑΘΗΝΑ.
Κορναράκη, Γ., Λαγουδιανάκη, Κ., Μαρκατάτου, Π., Πατεράκη, Γ., Χατζηκωνσταντινου, Δ., ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ. ΕΚΔΟΣΗ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΔΑΣΚΑΛΩΝ & ΝΗΠΙΑΓΩΓΩΝ Ν. ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ.
Μακρή, Α., Από το μύθο στην ιστορία, Το θαύμα της Κρήτης και ο Μίνωας. ΑΚΓΥΡΑ.
Υπουργείο Πολιτισμού, Γενική Διεύθυνση Αρχαιοτήτων, Διεύθυνση Μουσείων Εκθέσεων και εκπαιδευτικών προγραμμάτων., Η διδασκαλία του Μινωικού Πολιτισμού στο σχολείο, στο Μουσείο και στον αρχαιολογικό χώρο, Επιμορφωτικό σεμινάριο για εκπαιδευτικούς προσχολικής και δημοτικής εκπαίδευσης του Νομού Ηρακλείου. 13-14 Μαϊου 2006. Ηράκλειο.
Ψαραύτη, Λ., (2008). Τάλως, ο χάλκινος γίγαντας της Κρήτης. ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΤΑΚΗ. Αθήνα.
Ψιλάκης, Ν., Μυθολογία Μίνως, ο βασιλιάς της Κρήτης. Καρμάνωρ. Ηράκλειο.
