Θεατρική απόδοση του Ερωτόκριτου
Μαρία Παπαδημητροπούλου
(ΠΕ70 ΔΑΣΚΑΛΩΝ - marpadi17@gmaill.com)
28ο Δημοτικό Σχολείο Ηρακλείου, 57ο Δημοτικό Σχολείο Ηρακλείου
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Η εμπειρία ανάγνωσης του χιλιοτραγουδισμένου ανά τους αιώνες αφηγηματικού ποιήματος του Βιτσέντζου Κορνάρου η εξοικείωση με τη γλώσσα το ρυθμό και τη μουσικότητα του δεκαπεντασύλλαβου στίχου. Επιλογή στίχων και θεατρική τους απόδοση. Η καινοτομία βρίσκεται στην παιδαγωγική προσέγγιση σύμφωνα με την οποία τα παιδιά συμμετέχουν στο δρώμενο επιλέγοντας τα ίδια το ρόλο που επιθυμούν να ερμηνεύσουν με αποτέλεσμα να ενσαρκώνουν όλα τα κορίτσια το ρόλο της Αρετούσας και όλα τα αγόρια το ρόλο του Ερωτόκριτου.
ερωτοκριτος Powerpoint from smaraki78
ΛΕΞΕΙΣ ΚΛΕΙΔΙΑ
Αναγεννησιακό θέατρο, Ερωτόκριτος.
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Μέσα στον κόσμο του θεάτρου τα παιδιά επικοινωνούν, μοιράζονται, εξελίσσονται, συνειδητοποιούν τον κόσμο στον οποίο ζουν. Ενισχύεται, παράλληλα, η αυτοέκφραση, ο αυτοέλεγχος, η συνεργασία, η ικανότητα συγκέντρωσης. Οι παιδικές ηλικίες έχουν ανάγκη κοινωνικοποίησης. Το θέατρο είναι αναβαθμός και όρος για την επίτευξή της. Εκτός αυτού δίνεται η δυνατότητα δημιουργικής εργασίας, αισθητικής καλλλιέργειας, ανάπτυξης της φαντασίας, ψυχικής εκτόνωσης, γλωσσικής ωρίμανσης και καταπολέμησης των αναστολών κατά την έκθεσή τους στο κοινό τη στιγμή της παράστασης.
Το να κάνεις θέατρο είναι σαν να δίνεις λύσεις και να παρεμβαίνεις θεραπευτικά, εκτονώνοντας οξυμμένες διαπροσωπικές σχέσεις μέσα στην ομάδα της σχολικής τάξης. Εμπλέκοντας από τη φύση του κι άλλες τέχνες, ανοίγει τους ορίζοντες για έκφραση με ποικίλους τρόπους όπως για παράδειγμα ο χορός, η ζωγραφική (σκηνικά) και η μουσική.
ΣΚΟΠΟΣ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ
Σκοπος του προγράμματος είναι η επαφή των μαθητών με ένα τεράστιο έργο της κρητικής λογοτεχνίας.
Πιο συγκεκριμένα οι μαθητές καλούνται:
-να γνωρίσουν χαρακτήρες οι οποίοι ενσαρκώνουν και εξυμνούν την αληθινή φιλία, την αφοσίωση, την άδολη αγάπη, την αλληλεγγύη.
-να έρθουν ς σε επαφή και να αγαπήσουν στην ολότητά του ένα έργο όπως ο Ερωτόκριτος.
-να εντοπίσουν και να αναλύσουν κοινωνικές καταστάσεις και συγκρούσεις.
-να κατανοήσουν τη συνέχεια της κρητικής διαλέκτου που διατηρείται ζωντανή μέχρι τις μέρες μας
-Ο έρωτας των δύο νέων σε μια ιδανική εκδοχή βρίσκεται κοντά στις ανησυχίες της προεφηβικής ηλικίας και από αυτήν την άποψη στόχος είναι η σχετική κάλυψη σε αυτό το επίπεδο, της ψυχοσύνθεσης των μαθητών.
-να βιώσουν οι μαθητές την ομαδικότητα για μια επιπλέον φορά χωρίς ανταγωνισμούς για τους ρόλους ή για τις ενδυματολογικές διαφοροποιήσεις.
-να απολαύσουν την ομορφιά της λογοτεχνίας και του δεκαπεντασύλλαβου στίχου.
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΔΡΑΣΕΩΝ
•Το έργο παρουσιάστηκε στην αρχή της χρονιάς με πεζό λόγο και άφθονο φωτογραφικό υλικό. Έτσι κεντρίστηκε το ενδιαφέρον των μαθητών.
•Στη συνέχεια άρχισε η διδασκαλία στίχο - στίχο, ώστε οι μαθητές να εξοικειώνονται με τη γλώσσα και τη μουσικότητά της.
•Ανάλυση των ηρώων του έργου ως προς το χαρακτήρα και τις πράξεις τους.
•Η απόφαση παρουσίασης του έργου με θεατρική μορφή.
•Η αβίαστη διανομή των ρόλων όπου κάθε παιδί επέλεγε τον ήρωα που υποδυόταν
•Η τολμηρή παιδαγωγική ενέργεια: όλα τα αγόρια Ερωτόκριτοι, όλα τα κορίτσια αρετούσες.
•Ακολουθεί η μουσική επένδυση του έργου με συμμετοχή όλης της ομάδας.
•Επιλογή κουστουμιών και σκηνικών πάλι μέσα από τη διαδικασία του ενεργού ρόλου όλου του δυναμικού της ομάδας.
•Οι πρόβες και οι τελική παράσταση.
Λίγα λόγια για μας !
Είμαστε η Ε΄2 τάξη από το σχολικό συγκρότημα του 28ου και 57ου Δημοτικών σχολείων Ηρακλείου. Όλα ξεκίνησαν στην αρχή της σχολικής χρονιάς με την πρώτη εμπειρία ανάγνωσης του κειμένου του «Ερωτόκριτου». Ακολούθησε η εξοικείωση με τη γλώσσα, το ρυθμό και τη μουσικότητα του στίχου.
Ίσως να οφείλεται στη γνησιότητα και τη ζωντάνια της Κρητικής διαλέκτου,η οποία ελάχιστα απέχει από τη γνήσια σημερινή ντοπιολαλιά της ανατολικής Κρήτης, ίσως να οφείλεται στην υπόθεση που περιλαμβάνει και στοιχεία από τον κόσμο του παραμυθιού, ίσως , πάλι, στον τόσο οικείο για τις υφολογικές δυνατότητες της γλώσσας μας δεκαπεντασύλλαβο στίχο του κειμένου, πάντως τα παιδιά ενθουσιάστηκαν με την προοπτική να «ανέβει» θεατρικά ένα «απαιτητικό» έργο, τόσο στην υπόθεση όσο και στην πλοκή. Ο θίασος των μαθητών από τους 10053 στίχους του έργου επέλεξε να παρουσιάσει περίπου 2500 στίχους.
Η ιδέα αναπαράστασης της περιπέτειας δύο νέων, του Ερωτόκριτου και της Αρετούσας, ελκύει τη ψυχοσύνθεση παιδιών που διανύουν το προεφηβικό στάδιο της ζωής τους. Να σημειωθεί ένα ιδιαίτερο στοιχείο που χαρακτηρίζει τη συγκεκριμένη παράσταση: όλα τα κορίτσια ενσαρκώνουν το ρόλο της Αρετούσας και όλα τα αγόρια το ρόλο του Ερωτόκριτου. Έτσι κατακτιέται ένας σημαντικός παιδαγωγικός στόχος: τα παιδιά συμμετέχουν σε μια θεατρική ομάδα, επιλέγοντας αυτά τα ίδια το ρόλο που θα υποδυθούν και όχι αυτόν που τους επιβάλλεται.Έτσι απόψε θα διαπιστώσετε ότι σε κάθε σκηνή η Αρετούσα, οΕρωτόκριτος, η Νένα, ο πολύδωρος είναι διαφορετικό πρόσωπο σε κάθε σκηνή.Ο κάθε μαθητής, η κάθε μαθήτρια, αποδίδουν περισσότερους από έναν ρόλο.Αυτή η καινοτομία, θα τολμούσαμε να πούμε, προέκυψε από την αγωνία της δασκάλας να αντιμετωπίσει με ίσους όρους τους μαθητές της, να τους δώσει ίσες ευκαιρίες έκφρασης και δημιουργίας
Είμαστε λοιπόν έτοιμοι να «κάνουμε» θέατρο, να βιώσουμε και εμείς αλλά και εσείς οι θεατές, ένα χιλιοτραγουδισμένο ανά τους αιώνες πολύστιχο αφηγηματικό ποίημα του 17ου αιώνα που διαπραγματεύεται τον έρωτα δύο νέων. Παράλληλα στη ροή του θεατρικού χρόνου θα παρουσιαστούν ο ανταγωνισμός, η κοινωνική ανισότητα, η αξία της φιλίας, η ανθρωπιά, ως θέματα που απασχολούν συνεχώς τον άνθρωπο στο διάβα των αιώνων.
ΟΙ ΓΟΝΕΙΣ ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ ΚΑΙ ΒΟΗΘΟΙ
Στους συντελεστές, θα ήταν παράλειψη, να μην αναφερθούμε στους γονείς των παιδιών, οι οποίοι με το δικό τους τρόπο ο καθένας βοήθησε στην προετοιμασία και στην παρουσίαση της παράστασής μας. Τα παραπάνω αποδεικνύουν ότι η εκπαιδευτική διαδικασία είναι ένας ζωντανός εξωστρεφής οργανισμός.
Το θέατρο, ένα πολύτιμο εκπαιδευτικό εργαλείο
Μέσα στον κόσμο του θεάτρου τα παιδιά επικοινωνούν, μοιράζονται, εξελίσσονται, συνειδητοποιούν τον κόσμο στον οποίο ζουν. Ενισχύεται, παράλληλα, η αυτοέκφραση, ο αυτοέλεγχος, η συνεργασία, η ικανότητα συγκέντρωσης. Οι παιδικές ηλικίες έχουν ανάγκη κοινωνικοποίησης. Το θέατρο είναι αναβαθμός και όρος για την επίτευξή της. Εκτός αυτού δίνεται η δυνατότητα δημιουργικής εργασίας, αισθητικής καλλλιέργειας, ανάπτυξης της φαντασίας, ψυχικής εκτόνωσης, γλωσσικής ωρίμανσης και καταπολέμησης των αναστολών κατά την έκθεσή τους στο κοινό τη στιγμή της παράστασης.
Το να κάνεις θέατρο είναι σαν να δίνεις λύσεις και να παρεμβαίνεις θεραπευτικά, εκτονώνοντας οξυμμένες διαπροσωπικές σχέσεις μέσα στην ομάδα της σχολικής τάξης. Εμπλέκοντας από τη φύση του κι άλλες τέχνες, ανοίγει τους ορίζοντες για έκφραση με ποικίλους τρόπους όπως για παράδειγμα ο χορός, η ζωγραφική (σκηνικά) και η μουσική.
Η γλώσσα του Ερωτόκριτου
...Όσο προχωρεί ο καιρός, βλέπουμε ολοένα και περισσότερα κείμενα με γλώσσα αναιμική, με γλώσσα ουδέτερη. Θα 'λεγε κανείς πως η τριβή τους ανάμεσα στα παρδαλά ιδιώματα που μιλούμε τους έχει αφαιρέσει κάθε χαραχτήρα. Σκέπτομαι περισσότερο αυτή τη στιγμή τη γλώσσα σαν ένα ομαδικό δημιούργημα που ο συγγραφέας παίρνει έτοιμο. Από την άποψη αυτή η γλώσσα του Ερωτόκριτου παρουσιάζει ένα μοναδικό φαινόμενο στην ιστορία μας: είναι η τελειότερα οργανωμένη γλώσσα που άκουσε ο μεσαιωνικός κι ο νεότερος Ελληνισμός, μια γλώσσα που ξεπερνά με άνεση τις συνηθισμένες λαογραφικές εκδηλώσεις και εκφράζει, με σταθερό χαρακτήρα, την ευαισθησία του κόσμου που τη μιλούσε... Ο Ξανθουδίδης παρατηρεί ότι ο ποιητής του Ερωτόκριτου με τέτοια συνέπεια μεταχειρίζεται τη γλώσσα του, που θα 'λεγε κανείς πως είναι ο αρχηγός μιας σχολής δημοτικιστών, που θέλει να δώσει ένα γλωσσικό υπόδειγμα στους μαθητές του. Αυτή την εντύπωση τη δίνει ο Ψυχάρης. Και στις στιγμές ακόμη της μεγαλύτερης τρυφερότητας, θαρρείς πως δείχνει με το δάχτυλο για να υπογραμμίσει: «Αυτό έτσι πρέπει να το λέμε, σεις δεν το λέτε σωστά!» Στον ποιητή του Ερωτόκριτου δεν υπάρχει κανένα σημάδι αυτής της συμπεριφοράς. Συμβαίνει μάλιστα το αντίθετο. Δίνει την εντύπωση ότι τον σηκώνει η γλώσσα και τον οδηγεί, όπως ένας κολυμπητής που κολυμπά σ' ένα ποτάμι σύμφωνα με το ρέμα. Δεν παλεύει με τη γλώσσα, όπως όλοι μας παλεύουμε από τα χρόνια του Σολωμού. Δεν έχει καμιά αμφιβολία ότι η φωνή του είναι η σωστή και δεν ξεχωρίζει από τη φωνή των άλλων…
Γιώργος Σεφέρης
Η πρώτη επαφή των μαθητών με τη γλώσσα υπήρξε απογοητευτική και σχεδόν αποκαρδιωτική. Το αποτέλεσμα όμως της επεξεργασίας άρχισε να προσελκύει τα παιδιά και να τα οδηγεί σε νέες εξερευνήσεις, γιατί έτσι αντιμετώπισαν τη γλώσσα ως πεδίο έρευνας. Απευθύνθηκαν στους παππούδες και τις γιαγιάδες τους και διαπίστωσαν τη μεγάλη συγγένεια και συνέχεια του μακρινού γλωσσικού παρελθόντος με το παρόν. Ένιωσαν ότι είναι μαγευτικό να σεργιανίσουν σ’ αυτό το πεδίο. Έτσι οι λέξεις του χθες ταξίδεψαν στο σήμερα, ατόφιες, καθάριες, μεστές νοημάτων. Το ταξίδι αυτό είναι διατεθειμένα όλα τα παιδιά να το συνεχίσουν, γιατί κατάλαβαν ότι δεν είναι σύντομο και περιστασιακό αλλά αδιάκοπο, γεμάτο εκπλήξεις και σε αποζημιώνει προσφέροντας σοφία και πλούτο.
ΕΡΩΤΟΚΡΙΤΟΣ ,Βιτσέντζου Κορνάρου
Η υπόθεση του έργου
Στην αρχαία Αθήνα ζει ο βασιλιάς Ηράκλης με τη γυναίκα του,Αρτέμη και την όμορφη κόρη τους Αρετούσα που την ερωτεύεται κρυφά ο Ερωτόκριτος. Ο νέος στενοχωρημένος για τη διαφορά που τον χωρίζει από την Αρετούσα, βρίσκει παρηγοριά σε καντάδες κάτω από το παράθυρό της. Η Αρετούσα νιώθει συμπάθεια για τον άγνωστο τραγουδιστή. Όταν ο Ρωτόκριτος ξενιτεύεται στην Έγριπο και τον επισκέπτεται η Αρετούσα, βρίσκει τυχαία στο δωμάτιό του,τους στίχους του άγνωστου τραγουδιστή και μια ζωγραφιά της καμωμένη από τον ίδιο. Είναι πλέον γεγονός ότι υπάρχει αμοιβαία αγάπη στους δύο νέους. Ο βασιλιάς Ηράκλης για να διασκεδάσει την κόρη του που είναι μελαγχολική, οργανώνει ένα κονταροκτύπημα στο οποίο παίρνουν μέρος αρχοντόπουλα από διάφορους ελληνικούς τόπους. Στις επικές μονομαχίες νικητής αναδεικνύεται νικητής ο Ρωτόκριτος. Η Αρετούσα, παρά τις συμβουλές της νένας Φροσύνης συναντά το Ρωτόκριτο τη νύχτα σ’ένα καγκελόφραχτο παράθυρο του παλατιού. Ο Ρωτόκριτος παρακινημένος από τη νένα, πείθει τον πατέρα του να τη ζητήσει από το βασιλιά σε γάμο. Ο Ηράκλης θυμωμένος, εξορίζει τον νέο και συνάμα προωθεί ένα προξενιό από το βασιλόπουλο του Βυζαντίου. Το ίδιο βράδυ η Αρετούσα, αντιδρώντας στην απόφαση του πατέρα της, αρραβωνιάζεται με τον Ρωτόκριτο δίνοντάς του το δαχτυλίδι της. Ο βασιλιάς επισπεύδει το γάμο με το βασιλόπουλο του Βυζαντίου, η Αρετούσα αρνιέται και φυλακίζεται μαζί με την παραμάνα της. Ύστερα από τρία χρόνια οι Βλάχοι πολιορκούν την Αθήνα.Παρουσιάζεται τότε ο Ρωτόκριτος αγνώριστος -γιατί έχει μαυρίσει το πρόσωπό του με ένα μαγικό υγρό-σώζει το στρατό και τον Ηράκλη και εξασφαλίζει την τελική νίκη σε μια μονομαχία ανάμεσα στον ίδιο και τον ανηψιό του βασιλιά των Βλάχων, Άριστο. Ο Ρωτόκριτος, αγνώριστος πάντα, ζητά να πάρει γυναίκα του την Αρετούσα. Την επισκέπτεται ο ίδιος στη φυλακή, αλλά η κόρη αρνιέται με επιμονή. Ο ξένος τη δοκιμάζει με μια πλαστή ιστορία, πείθοντας την ότι ο Ρωτόκριτος έχει πεθάνει, αφού της δείχνει το δαχτυλίδι της. Η Αρετούσα θρηνεί και ο άγνωστος μελαχρινός νέος παίρνει πάλι την όψη του Ρωτόκριτου και αναγνωρίζεται από την Αρετούσα. Τελικά το ζευγάρι παντρεύεται μέσα σε γενική χαρά και ο Ρωτόκριτος, όπως στα παραμύθια, ανεβαίνει στο θρόνο της Αθήνας…
