Βήματα για τη ζωή

Πρόγραμμα ατομικών και κοινωνικών δεξιοτήτων για το νηπιαγωγείο

Μαρία Καρπαθιωτάκη,  Χαρούλα Συντιχάκη, Μάγδα Μιχελάκη  

(ΠΕ60 ΝΗΠΙΑΓΩΓΩΝ - mariakarpathiotaki@yahoo.gr, ΠΕ60 ΝΗΠΙΑΓΩΓΩΝ - syntichaki@sch.gr, ΠΕ60 ΝΗΠΙΑΓΩΓΩΝ - magdatpe@gmail.com)

9ο Νηπιαγωγείο Ηρακλείου  

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Η εισήγηση θα περιλαμβάνει τους σκοπούς και στόχους του προγράμματος, τις ενότητες που είναι χωρισμένο το πρόγραμμα, τα περιεχόμενα της κάθε ενότητας καθώς επίσης και τις δράσεις μέσα από τις οποίες διδάχθηκαν και εμπεδώθηκαν οι έννοιες του προγράμματος. Θα αναφερθούμε επίσης στις μεθόδους και τις τεχνικές, που χρησιμοποιήθηκαν όπως τεχνικές αφήγησης ιστοριών, παιχνίδια ρόλων, εικαστικών δημιουργιών κλπ.

Βήματα για τη ζωή from kliokalogiann

ΛΕΞΕΙΣ ΚΛΕΙΔΙΑ  

Διάστημα προσαρμογής, συναισθήματα, διαχείριση συναισθημάτων, ενσυναίσθηση

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Μέχρι πριν μερικά χρόνια πρωταρχικό μέλημα όλων των εκπ/κων συστημάτων άλλα και των ίδιων των  γονέων  αποτελούσε η πνευματική και γνωστική ανάπτυξη των παιδιών με σκοπό να δημιουργήσουν αυτάρκεις και ικανούς ανθρώπους. Ωστόσο τα τελευταία χρόνια, διεθνώς, οι ψυχολόγοι και παιδαγωγοί άρχισαν να δείχνουν ενδιαφέρον και στους τομείς της κοινωνικής και συναισθηματικής ανάπτυξης.

Ο Goleman ορίζει την συναισθηματική νοημοσύνη ως την «ικανότητα να αναγνωρίζει κανείς τα δικά του συναισθήματα, να τα κατανοεί και να τα ελέγχει. Είναι επίσης η ικανότητα να αναγνωρίζει και να κατανοεί τα συναισθήματα των ανθρώπων γύρω του και να μπορεί να χειρίζεται αποτελεσματικά, τόσο τα δικά του συναισθήματα, όσο και τις διαπροσωπικές του σχέσεις».

Η ανάπτυξη της συναισθηματικής νοημοσύνης εντάσσεται  στην ενότητα “Κοινωνική και Προσωπική ανάπτυξη” του αναλυτικού προγράμματος του Νηπιαγωγείου και αποτελεί πλέον βασικό στόχο της προσχολικής αγωγής και προϋπόθεση για την ανταπόκριση του παιδιού στα διάφορα γνωστικά ερεθίσματα. Αποσκοπεί  δε, στη διαμόρφωση μιας υγιούς προσωπικότητας , βασισμένη στη ψυχική ανθεκτικότητα, την επινοητικότητα και  την κριτική σκέψη.

     Το πρόγραμμα  που εκπονήθηκε φέτος στο νηπιαγωγείο μας βασίζεται στο βιβλίο “Βήματα για τη ζωή” της Νάντιας Κουρμούση και του Βασίλη Κούτρα.  Διαμορφώθηκε με βάση την ελληνική εκπαιδευτική πραγματικότητα και τις ανάγκες του αναλυτικού προγράμματος.

Πρόκειται για ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα παρέμβασης Ατομικών και Κοινωνικών Δεξιοτήτων, κατάλληλο για το Ελληνικό Νηπιαγωγείο, που δημιουργήθηκε λαμβάνοντας υπόψη διάφορα προγράμματα Δεξιοτήτων ζωής  Πανεπιστημίων και Διεθνών Οργανισμών, εγκεκριμένα από την Π.Ο.Υ. (Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας).

Το πρόγραμμα χωρίζεται σε 4  ενότητες:

Α΄Ενότητα: Διάστημα  προσαρμογής

Β΄Ενότητα: Έννοιες

Γ΄Ενότητα: Συναισθήματα, διαχείρισή τους

                 και ενσυναίσθηση

Δ΄Ενότητα: Προβλήματα, λύσεις, συνέπειες                          

                 και εναλλακτικές λύσεις

Το πακέτο του προγράμματος περιλαμβάνει

• εγχειρίδιο εκπ/κού
• εικόνες μαθημάτων , συναισθημάτων και χρονικής ακολουθίας
• πρόσωπα συναισθημάτων - μάσκες
• 3 γαντόκουκλες
• το κουνελάκι του κύκλου

Πριν την έναρξη του προγράμματος πραγματοποιήθηκε συνάντηση-ενημέρωση γονέων καθώς η συνεργασία  τους ήταν απαραίτητη.

Στα περισσότερα μαθήματα  οι γονείς λάμβαναν επιστολές με πληροφορίες και υποδείξεις σχετικά με τα μαθήματα καθώς επίσης και κάποια φύλλα εργασίας, τα οποία τα παιδιά συμπλήρωναν με τους γονείς τους και στη συνέχεια παρουσίαζαν στη τάξη.

Το πρόγραμμα υλοποιούνταν 2 φορές την εβδομάδα (Δευτέρα και Πέμπτη).

ΣΚΟΠΟΣ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ

Ο σκοπός του προγράμματος είναι  να βοηθήσει τα παιδιά του νηπιαγωγείου να αναπτύξουν καλύτερα τις δεξιότητες της σκέψης τους, να τα οδηγήσει σε ωριμότερους και πιο υπεύθυνους τρόπους συμπεριφοράς και να βελτιώσει τις επιδώσεις τους, τόσο στο νοητικό, όσο και στο συναισθηματικό τομέα. Το πρόγραμμα επιδιώκει την γενικότερη ψυχική ενδυνάμωση του παιδιού και στη διαμόρφωση ενός υγιούς και ενεργού ενήλικα στη συνέχεια.

Επιμέρους στόχοι:

να διδαχθούν τα παιδιά:

• τον τρόπο να σκέφτονται
• να αναγνωρίζουν και να διαχειρίζονται τα συναισθήματά τους
• να έχουν ενσυναίσθηση
• να αποφεύγουν τις συγκρούσεις
• να παίρνουν σωστές αποφάσεις
• να λύνουν τα προβλήματά τους
• να ενεργούν υπεύθυνα και ώριμα

Μέθοδοι και τεχνικές

Στην υλοποίηση του προγράμματος χρησιμοποιήθηκαν διάφορες μεθοδολογικές προσεγγίσεις  και τεχνικές όπως:

Θεματική προσέγγιση, καταιγισμός ιδεών, προβληματισμός και καταγραφή απόψεων σε εννοιολογικούς χάρτες και λίστες, παιχνίδια ρόλων, αφήγηση ιστοριών, κουκλοθέατρο, ψυχοκινητικά παιχνίδια, εικαστικές δημιουργίες,  αλλά και σύνδεση με τα γνωστικά αντικείμενα του αναλυτικού προγράμματος. Δόθηκε στα παιδιά η δυνατότητα να προβληματιστούν , να διατυπώσουν τις απόψεις τους , να συνεργαστούν να διερευνήσουν μέσα από ομαδικές, αλλά και ατομικές δραστηριότητες.  Ο εκπ/κός είχε ρόλο καθοδηγητικό, υποστηρικτικό και βοηθητικό όπου χρειαζόταν.

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΔΡΑΣΕΩΝ    

       Α΄ ΕΝΟΤΗΤΑ: ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗΣ

Σ’ αυτήν την ενότητα, τίθεται ο ποβληματισμός για τον τρόπο  που τα παιδιά πρέπει να κάθονται στον Κύκλο (παρεούλα), αλλά και για το ποίοι   είναι δίκαιοι τρόποι: για επιλογή αρχηγού σε παιχνίδια, για τη δημιουργία ζευγαριών και ομάδων και για τήρηση της σειράς.

Οι δραστηριότητες που πραγματοποιήθηκαν είχαν στόχο να βοηθήσουν την ομαλή ένταξη των παιδιών στη νέα κατάσταση, τη γνωριμία μεταξύ τους, αλλά και τη στήριξη της δημιουργίας φιλικών σχέσεων.

Κάποιες απ’ τις δραστηριότητες που πραγματοποιήθηκαν είναι οι ακόλουθες:

Δίκαιοι τρόποι για: Εύρεση θέσης στον Κύκλο, Επιλογή αρχηγού παιχνιδιών, Δημιουργία ζευγαριών και ομάδων και Αναμονή σειράς

Πώς καθόμαστε στον κύκλο (παρεούλα);

Ένα μεγάλο πρόβλημα που αντιμετωπίζουμε στο νηπιαγωγείο, είναι πού θα καθίσει το κάθε παιδί και με ποιον. Υπάρχουν προσωπικές προτιμήσεις, φιλίες, συμπάθειες, καθώς και αντιπάθειες. Αν αφήσουμε τα παιδιά να επιλέξουν, σημαίνει ότι πάντα θα μπορούν να επιλέγουν αυτό που θέλουν. Αν επιλέξουμε εμείς, θα δώσουμε το μήνυμα της εξουσίας. Σκοπός μας είναι να δημιουργούμε ένα θετικό κλίμα στην τάξη χωρίς προστριβές, αρνητικά συναισθήματα και συμπεριφορές

Θέσαμε το πρόβλημα  στα παιδιά, έγινε συζήτηση και αποφασίστηκε να έχουν κάθε μέρα διαφορετική θέση στην Κύκλο (παρεούλα), με τη χρήση εικόνων σε μικρά τετράγωνα κάνσον (ζευγάρι ίδιες) τις οποίες δώσαμε σε κάθε παιδί να ζωγραφίσουν ότι ήθελαν (λουλούδι, ήλιος, σπίτι, δέντρο, πεταλούδα, σχήματα, κ.λ.π.). Έτσι είχαμε την κάθε ζωγραφιά από 2 φορές (ζευγάρια). Η μια εικόνα κολήθηκε στα  παγκάκια και τα ζευγάρια τους τα βάλαμε σε μια τσάντα αδιαφανή και την τοποθετήσαμε στον κύκλο σε προσβάσιμη θέση στα παιδιά. Κάθε παιδί, πριν ακόμα καθίσει στον κύκλο, έπαιρνε μια κάρτα από την τσάντα και καθόταν στη θέση που είχε το σχέδιο που διάλεξε. Έτσι κάθε φορά το παιδί καθόταν “ τυχαία” και είχε την ευκαιρία να γνωριστεί καλύτερα με όλα τα παιδιά.

Κλήρωση αρχηγού παιχνιδιών:

• Λαχνίσματα

• “Το κουτί του αρχηγού”: Σε καρτέλες έγραψε το κάθε παιδί το όνομά του και τις τοποθετήσαμε σ’ ένα κουτί. Κάθε φορά, την κλήρωση την έκανε ο τελευταίος αρχηγός, ενώ το χαρτάκι με το όνομα του παιδιού που έχει γίνει αρχηγός, έβγαινε απ’ το κουτί.

    Πώς βρίσκουμε το ζευγάρι μας;

Μέσα σ’ ένα καλάθι τοποθετήσαμε αντικείμενα σε ζευγάρια. Τα παιδιά που έπαιρναν το ίδιο αντικείμενο γίνονταν ζευγάρια.

Δημιουργία ομάδων

Κάθε φορά που θέλαμε να δημιουργήσουμε ομάδες, μοιράζαμε στα παιδιά τα χαρτιά της τράπουλας (φιγούρες και άσσους). Τα παιδιά που είχαν τις ντάμες δημιουργούσαν μια ομάδα, τα παιδιά με τους βαλέδες μια άλλη κ.ο.κ.

Πώς περιμένουμε τη σειρά μας;

Σε κάθε γωνιά της τάξης, κουκλόσπιτο, μαγαζάκι, θεατρική γωνιά κλπ. τοποθετούσαμε κάθε μέρα ένα μεγάλο χαρτί, όπου τα παιδιά έγραφαν το όνομά τους για να ξέρουν ποιος έχει σειρά κάθε φορά.

Δραστηριότητες - Παιχνίδια Γνωριμίας και Προσαρμογής:

• Συστήνομαι και συστήνω τον διπλανό μου
• Συστήνομαι - Χαιρετώ
• Γεια σου, θέλεις να…; (δραστηριότητες για ζευγάρια)
• Βρίσκω και χαιρετώ το ζευγάρι μου
• Ποιος έφυγε;
• Συστήνομαι και συστήνω τους διπλανούς μου
• Κουτί του κεφιού (για όλη την τάξη

Δραστηριότητες - παιχνίδια για υποστήριξη - έναρξη φιλίας:

Ο τροχός της φιλίας

Κάθε φορά που θέλαμε τα παιδιά να πραγματοποιήσουν συγκεκριμένες δραστηριότητες σε ζευγάρια, χρησιμοποιούσαμε τον τροχό της φιλίας.

Κατασκευάσαμε με τα παιδιά, έναν μεγάλο τροχό στον οποίο χώρεσαν επάνω όλα τα ονόματα των παιδιών της τάξης. Το πρώτο παιδί με τη σειρά που κάθονταν, γύριζε τον τροχό για να δει ποιο θα είναι το ζευγάρι του.

Τα βραχιόλια της φιλίας

Τα παιδιά διακόσμησαν κομμένες λωρίδες από αφρώδες, μήκους 10cm περίπου και πλάτους 2cm, δυο σε κάθε χρώμα ( ένα βραχιόλι για κάθε παιδί). Συρράψαμε την κάθε άκρη τους, με ένα κομμάτι κορδέλας, έτσι ώστε να μπορεί να δένεται η άκρη τους και να γίνεται ένα βραχιόλι. Με τον τροχό της φιλίας , επιλέγαμε τα ζευγάρια που θα φορούσαν το ίδιο βραχιόλι όλη τη σχολική μέρα.

Β΄ ΕΝΟΤΗΤΑ: ΕΝΝΟΙΕΣ

Σ’ αυτήν την ενότητα εισάγονται οι έννοιες και οι λέξεις που θα χρησιμοποιούν τα παιδιά αργότερα, ως βασικά βοηθήματα για την ανάπτυξη των Ατομικών και Κοινωνικών Δεξιοτήτων.

Η ενότητα αυτή περιλαμβάνει 14 μαθήματα κι ένα επαναληπτικό:

1ο. Γνωριμία με το πρόγραμμα,

2ο. Φιλοφρονήσεις,

3ο. Κανόνες συμπεριφοράς,

4ο. Είναι/Δεν είναι, Ή/ Και,

5ο. Κάνε / Μην κάνεις, Αν πω,

6ο. Διαχείριση αποσπάσεων, Με ακούτε;

7ο. Μερικοί / Όλοι,

8ο. Αν - Τότε, Γιατί - Επειδή,

9ο. Πριν (προτού) / Μετά (αφότου),

10ο. Τώρα / Αργότερα (ύστερα),

11ο. Ίδιο / Διαφορετικό. Κατηγοριοποίηση,

12ο. Είμαστε διαφορετικοί αλλά και μοναδικοί,

13ο. Μπορώ να κάνω δυο πράγματα την ίδια στιγμή; Είναι η κατάλληλη στιγμή για…;

14ο. Διακόπτουμε ευγενικά,

15ο. Επαναληπτικό

                                      1ο. “Γνωριμία με το πρόγραμμα”,

Έγινε η πρώτη γνωριμία των παιδιών με το πρόγραμμα. Τα παιδιά ενημερώθηκαν για το τι ακριβώς θα γίνεται κατά τη διάρκεια του, καθώς και για τις μέρες που θα το κάνουν. Επίσης εισήχθηκε η έννοια του Βοηθού, αλλά και ο τρόπος με τον οποίο αυτός θα επιλέγεται, έτσι ώστε να αποφευχθεί η πιθανή ένταση, ή και τυχόν συναισθήματα απόρριψης.

Επιλογή βοηθού

Σε κάθε μάθημα είχαμε βοηθό. Η επιλογή του γινόταν με κλήρωση από το κουτί “Δεν έγινα βοηθός”,. Είχε ειδική θέση που ονομαζόταν η “καρέκλα του βοηθού” και “Πίνακα βοηθού” όπου έβαζε το κολάζ που έφερνε μαζί με τα αγαπημένα του αντικείμενα και παιχνίδια στο αντίστοιχο “κουτί του βοηθού”.

                                             2ο. Φιλοφρονήσεις

Στόχοι του μαθήματος αυτού ήταν:

• να εισαχθεί η έννοια της απόδοσης ρόλων
• να αρχίσει να ενισχύεται σταδιακά η αυτοεκτίμηση των παιδιών
• να παρουσιαστεί η αντίληψη της φιλοφρόνησης

         Δίπλωμα Βοηθού (ένα χαρτί εκτυπωμένο με το το όνομα του Βοηθού, την ημερομηνία του μαθήματος και τις νηπιαγωγούς) όπου γράφονταν πάνω στο τέλος της ημέρας φιλοφρονήσεις που έλεγαν τα παιδιά για τον βοηθό , το υπέγραφε το κάθε παιδί, όπως μπορούσε, και  το δίναμε στον βοηθό. (Αυτό γινόταν σε κάθε μάθημα).

                                         3ο. Κανόνες συμπεριφοράς

Στόχοι του μαθήματος αυτού ήταν:

• να οριστούν οι κανόνες που θα χρησιμοποιούνται στη διάρκεια του Προγράμματος και κατά τη διάρκεια της σχολικής ημέρας
• να μπορούν τα παιδιά να τους αναφέρουν και να τους δείχνουν
• να μπορούν να αναγνωρίσουν τις σωματικές ενδείξεις που φανερώνουν ότι κάποιος προσέχει.

Ενδεικτικές δραστηριότητες:

• Κανόνες συμπεριφοράς στον κύκλο (σε χαρτόνι τους καταγράψαμε και βγάλαμε φωτογραφίες)
• Παιχνίδια ρόλων
• Κουκλοθέατρο

                                        Υπόλοιπα μαθήματα, 4ο-14ο  

εισάγονται οι έννοιες και οι λέξεις που χρησιμοποίησαν τα παιδιά αργότερα:

• Οι λέξεις ΕΙΝΑΙ και ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ (4ο μάθ.) βοήθησαν τα παιδιά να σκεφθούν αργότερα ότι κάποια ιδέα, ΕΙΝΑΙ ή ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ καλή. Οι λέξεις Ή και το ΚΑΙ (4ο μάθ.) τα καθοδήγησαν στην διαδικασία σύγκρισης, αλλά και στη λήψη απόφασης. Το να κάνω…...Ή το να κάνω …...είναι καλύτερη ιδέα; ΚΑΙ τι άλλο θα μπορούσα να κάνω;

              Δραστηριότητες που πραγματοποιήθηκαν: Παιχνίδια “ΕΙΝΑΙ σωστό ΄Η λάθος;” “ΕΙΝΑΙ         

              αλήθεια Ή ψέματα;”,  Παντομίμα, Αινίγματα κ.λ.π.

• Το 5ο και 6ο μάθημα ΚΑΝΕ/ ΜΗΝ ΚΑΝΕΙΣ, ΕΑΝ ΠΩ και ΜΕ ΑΚΟΥΤΕ, ενίσχυσαν τη συγκέντρωση της προσοχής των παιδιών, κάτι που βοήθησε στην ομαλότερη διεξαγωγή ταν μαθημάτων.

            Δραστηριότητες που πραγματοποιήθηκαν: “Ο Νικόλας λέει” (Simon says), “Κάνε ότι λέω”,

               “Κάνε ό,τι κάνω”, παιχνίδια ρόλων,  “Αλάτι - Πιπέρι” ( στη λέξη “αλάτι”αντιγράφουν την

                 μίμηση, στη λέξη “πιπέρι”  μένουν ακίνητα)

• Τον ίδιο στόχο, αλλά και την κατάκτηση κοινωνικών δεξιοτήτων, εξυπηρέτησαν και τα μαθήματα 13ο και 14ο Είναι η ΚΑΤΑΛΛΗΛΗ ΣΤΙΓΜΗ; και ΔΙΑΚΟΠΤΩ ΕΥΓΕΝΙΚΑ.
• Οι λέξεις ΠΡΙΝ/ΜΕΤΑ (9ο μάθ.) και ΤΩΡΑ/ΑΡΓΟΤΕΡΑ (10ο μάθ.) βοήθησαν στην κατανόηση της χρονικής ακολουθίας, ενώ οι λέξεις ΑΝ/ΤΟΤΕ, ΓΙΑΤΙ/ΕΠΕΙΔΗ (8ο μάθ.) στην ανάπτυξη της επαγωγικής σκέψης, στην μετέπειτα εξαγωγή συμπερασμάτων και στην πρόβλεψη των συνεπειών των πράξεών τους.  

              Δραστηριότητες που πραγματοποιήθηκαν:

• κινητικά παιχνίδια (περιγραφή τι έκανα  μετά),
• Παραμύθια με εικόνες (καρτέλες χρονικής ακολουθίας ( Τ.Τσιλιμέντη)

• Οι λέξεις ΜΕΡΙΚΟΙ/ ΟΛΟΙ (7ο μάθ.)και ΙΔΙΟ/ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟ (11ο μάθ.), βοήθησαν αργότερα τα παιδιά να καταλάβουν ότι σε ΟΛΟΥΣ τους ανθρώπους ΔΕΝ αρέσουν τα ΙΔΙΑ πράγματα και ότι ΜΕΡΙΚΟΙ άνθρωποι μπορεί να έχουν ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΗ γνώμη από τη δική τους.

       Δραστηριότητες που πραγματοποιήθηκαν:

• “Ο Γευσιγνώστης” (δοκιμάζουμε φρούτα, μερικά είναι γλυκά, μερικά ξινά, όλα ζουμερά)
• Παιχνίδι με κάρτες, όπου τα παιδιά  βρίσκουν και κρύβουν το διαφορετικό σε κάθε κάρτα

Γ΄ ΕΝΟΤΗΤΑ: ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ, ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΟΥΣ - ΕΝΣΥΝΑΙΣΘΗΣΗ

Σε αυτήν την ενότητα περιλαμβάνεται η διερεύνηση των συναισθημάτων από τα παιδιά καθώς θα τα βοηθήσει στην καλύτερη κατανόηση και αντίληψη του εαυτού τους αλλά και των άλλων. Κύριος στόχος αυτής της ενότητας αποτελεί η ανάπτυξη της δεξιότητας αναγνώρισης των συναισθημάτων, της διαχείρισης τους, την απόκτηση ικανότητας άρνησης, την ανάπτυξη της αυτοφροντίδας καθώς και της ενσυναίσθησης.

Η ενότητα ξεκινάει με το 16ο Μάθημα και τελειώνει στο 38ο  (επαναληπτικό) και διαμορφώνεται ως εξής:

16ο: Τι είναι τα συναισθήματα (πως νιώθουν οι άνθρωποι, με ποιο τρόπο μπορούμε να το μαντέψουμε)

17ο:  Χαρούμενος / λυπημένος

18ο: Τι αρέσει σε μας  και τι στους άλλους

19ο και 20ο : Θυμωμένος (όλους μας θυμώνουν τα ίδια πράγματα;)- Πως διαχειρίζομαι το      

                      θυμό μου

21ο:  Φοβάμαι/ νιώθω ασφαλής

22ο : Εσωστρεφής/ Μυστικό

23ο και 24ο : Ακούω το σώμα μου/ Μαθαίνω να λέω ΟΧΙ

25ο: Νοιάζομαι / βοηθάω

26ο: Κατά λάθος (ατυχήματα)

27ο: Περήφανος

28ο: Ενίσχυση προσοχής (θυμάστε;)

29ο: Επαναληπτικό

30ο: Είναι πιθανόν - Ίσως, γιατί/επειδή

31ο: Απογοητευμένος (πρώτος πάντα;)

32ο: Τα συναισθήματα αλλάζουν όπως και οι προτιμήσεις μας

33ο και 34ο : Αγαπώ / Μισώ /  Ζηλεύω

35ο: Είναι δίκαιο;

36ο και 37ο: Ανυπόμονος/ διαχείριση της αναμονής

38ο: Επαναληπτικό

      Οργανώθηκαν δραστηριότητες με τα παιδιά για την αναγνώριση και τη διαχείριση των συναισθημάτων με τη βοήθεια των γαντόκουκλων , με παιχνίδια ρόλων, με ανάγνωση παραμυθιών με εικαστικές δημιουργίες κ.α.

• Στο πρώτο μάθημα ( 16ο) αυτής της ενότητας εισάγεται η έννοια “συναίσθημα”  καθώς  οι τρόποι που τα  αντιλαμβανόμαστε από τις σωματικές ενδείξεις.

• Στο 17ο Μάθημα ( Χαρά /λύπη) μέσα από παιχνίδια ρόλων, αφηγήσεις προσωπικών ιστοριών και προβληματισμό , γίνεται από τα παιδιά κατανοητό ότι  όλα τα συναισθήματα είναι φυσιολογικά και ότι μπορούμε να μαντέψουμε πως αισθάνονται οι άνθρωποι από τις εκφράσεις του προσώπου τους.

                           Ενδεικτικές δραστηριότητες:

• Δημιουργία λεξικού των συναισθημάτων

           Μιλάμε για τα λεξικά και αποφασίζουμε να φτιάξουμε το λεξικό των       

           συναισθημάτων  όπου θα καταγράφεται κάθε φορά το νέο συναίσθημα που θα         

           μαθαίνουμε

• Το κουτί των συναισθημάτων, όπου μέσα μπαίνουν  οι  μάσκες των συναισθημάτων που φτιάχνουν τα παιδιά και που εμπλουτίζεται στα επόμενα μαθήματα από τα νέα συναισθήματα που μαθαίνουμε.

• τα παιδιά εκφράζουν με το πρόσωπό τους διάφορα συναισθήματα και τα παρατηρούν σε ατομικά καθρεφτάκια.
• παιχνίδια μίμησης συναισθημάτων από διάφορες εικόνες
• παρατήρηση διαφόρων έργων τέχνης και ακρόασης μουσικών κομματιών,  και καταγραφής των συναισθημάτων που νιώθουν κάθε φορά
• δημιουργία πινάκων αναφοράς και λιστών με τα θετικά και αρνητικά συναισθήματα

• Στο 18ο Μάθημα (Τι αρέσει σε μας και τι στους άλλους - Προτιμήσεις)  Τα παιδιά

             μιλούν για τις δικές τους προτιμήσεις και αρχίζουν να ρωτούν και να κατανοούν και τις                         

             προτιμήσεις των άλλων , που μπορεί πολλές φορές να είναι διαφορετικές, μπαίνουν στη     

             διαδικασία της αυτοπαρατήρησης και ευαισθητοποιούνται, λαμβάνοντας υπόψη τους και    

             τις προτιμήσεις των άλλων.  Γίνονται καταγραφές των προτιμήσεων  ( σε χρώματα,   

             φαγητά, τραγούδια) και φτιάχνουμε λίστες και στατιστικούς πίνακες ( Μαθηματικά)

• Στο 19ο και 20ο  Μάθημα (θυμός - διαχείρισή του) τα παιδιά προσπαθούν να εξερευνήσουν τα συναισθήματά τους και να αναγνωρίσουν το συναίσθημα του φόβου ως φυσιολογικό και πολλές φορές χρήσιμο, και μαθαίνουν  πως εκδηλώνεται και πως να τον διαχειρίζονται.

                    Ενδεικτικές δραστηριότητες:

• Κουκλοθέατρο. Με τη βοήθεια των γαντόκουκλων τα παιδιά βιώνουν μέσα από την ιστορία που παρουσιάζεται, καταστάσεις συγκρούσεων και αρνητικής έκφρασης του θυμού και παροτρύνονται να  προβληματιστούν και να προτείνουν καλές επιλογές συμπεριφοράς.
• Το σπιτάκι του θυμού.  Ορίζουμε ένα χώρο μέσα στη τάξη όπου τοποθετούμε αντικείμενα που θα βοηθήσουν να ηρεμήσουν (κούκλες, βιβλία, μαξιλαράκια) και  επίσης τα παιδιά σε ομάδες φτιάχνουν την αφίσα  με τους τρόπους χαλάρωσης που προτείνουν τα ίδια.
• Διαβάζουμε το βιβλίο “ Τα χέρια δεν είναι για να δέρνουμε” και παίζουμε πολλά παιχνίδια ρόλων.

• Στο 21ο μάθημα (φόβος- νιώθω ασφαλής)   Στο μάθημα  αυτό με αφορμή μια εξιστόρηση ενός παιδιού για το τον σεισμό που βίωσε λίγες μέρες πριν , εισάγουμε την έννοια του φόβου και την  αντίθετη έννοια της ασφάλειας.

Όπως είναι φυσικό όλα τα παιδιά είχαν ανάλογες εμπειρίες , έγινε συζήτηση και στη συνέχεια έγινε καταγραφή σε εννοιολογικό χάρτη των φόβων των παιδιών, καθώς επίσης έγινε παρατήρηση με τα καθρεφτάκια των εκφράσεων του φόβου.

Στη συνέχεια με τη βοήθεια εικόνων τα παιδιά αντιλαμβάνονται ότι κάτι μπορεί να μας προξενήσει φόβο άθελά του (πχ. ένα ζώο) και προσπαθούμε να βρούμε τρόπους αντιμετώπισης των φόβων μας. Σε φύλλο εργασίας τα παιδιά ζωγράφισαν τον φόβο τους και τον μοιράστηκαν με την ομάδα.

• Στο 22ο Μάθημα (εσωστρεφής, μυστικά) . Στο μάθημα αυτό,  τα παιδιά μαθαίνουν ότι υπάρχουν περιπτώσεις που με κανέναν απ’ τους τρόπους που έχουμε μάθει (παρατηρώ, ακούω, ρωτώ) δεν μπορούμε να διαπιστώσουμε τα συναισθήματα ενός εσωστρεφούς ατόμου. Εκτός από την έννοια Εσωστρεφής, Εσωστρέφεια εισάγουμε και την έννοια Μυστικό και Εκμυστηρεύομαι, τονίζοντας ότι το να μοιράζονται τα προβλήματά τους και τις ανησυχίες τους με τους ανθρώπους που τα αγαπούν, θα τα βοηθήσει στη λύση τους. Δίνουμε ιδιαίτερη έμφαση στο ότι τα συναισθήματα των ανθρώπων που τα αγαπούν δεν θα αλλάξουν, ό,τι κι αν έχει συμβεί κι ότι υπάρχουν καλά μυστικά, όπως  δώρο ή μια έκπληξη και κακά μυστικά, όπως όταν μας έχει πειράξει κάποιος και μας έχει πει να μην το πούμε σε κανέναν.

               Ενδεικτικές δραστηριότητες:

• Παιχνίδι εκφράσεων με τα καθρεφτάκια
• Εικόνες των συναισθημάτων
• Μάσκες συναισθημάτων
• Τραγούδι “Έχω ένα μυστικό” Αλίκη Βουγιουκλάκη     

• Στο 23ο και 24ο Μάθημα ( Ακούω το σώμα μου/ μαθαίνω να λέω ΟΧΙ) εισάγονται οι έννοιες που αφορούν τα αγγίγματα στο σώμα μας και γίνεται διάκριση “ευχάριστων” και “δυσάρεστων” αγγιγμάτων, καθώς τονίζεται και το δικαίωμα των παιδιών στη άρνηση.

              Ενδεικτικές δραστηριότητες:

• Παρακολούθηση από το διαδίκτυο μικρών ταινιών σχετικά με την παρενόχληση από ξένους και τους τρόπους προστασίας των παιδιών.
• Καταγραφή σε λίστα των αγγιγμάτων (σε ποια λέμε ναι και σε ποια όχι)  
• παιχνίδια ρόλων  με σενάρια που δημιουργούν τα ίδια τα παιδιά
• Ανάγνωση και επεξεργασία του παραμυθιού ¨Η Κίκο και το χέρι”

Στα μαθήματα 22, 23 και 24 ενσωματώσαμε και την Πανελλήνια ημέρα κατά της ενδοσχολικώς βίας (6 Μαρτίου)

• Στο 25ο Μάθημα (Νοιάζομαι , βοηθάω) τα παιδιά μαθαίνουν  τρόπους να δείχνουν ότι νοιάζονται και να βοηθάνε τους άλλους  (ενσυναίσθηση), αλλά και να ζητάνε βοήθεια όταν χρειάζονται.

              Ενδεικτικές δραστηριότητες:

• Ανάγνωση του Παραμυθιού “ Το δώρο της Παπλωματούς”
• Ορμώμενοι από το παραμύθι τα παιδιά οργανώνουν παζάρι με δικές τους  κατασκευές και τα έσοδα τα στέλνουν σε φιλανθρωπικό ίδρυμα της πόλης μας.
• Παραγωγή γραπτού λόγου. Ζωγραφίζουν κάρτες και γράφουν ευχές  και τις δίνουν  σε αγαπημένα πρόσωπα.

• Στο 26ο  (Κατά λάθος ατύχημα)  , δίνεται έμφαση ώστε τα παιδιά να κατανοήσουν τις τυχαίες και σκόπιμες ενέργειες καθώς και το πόσο σημαντικό είναι να αποδεχόμαστε την ευθύνη των πράξεών μας.
• Στο 27ο (Περήφανος)   Τα παιδιά αντιλαμβάνονται ότι είναι φυσιολογικό και αποδεκτό να αισθάνονται  περήφανοι για κάτι που κατάφεραν.
• Στο 28ο Μάθημα  (Ενίσχυση προσοχής) γίνεται προσπάθεια ώστε να ενισχυθεί η ικανότητα προσοχής για να μπορούν να θυμούνται πράγματα.

            Ενδεικτικές δραστηριότητες:

• Παιχνίδια  σε ζευγάρια (ο ένας λέει στον άλλο 3 πράγματα και στη συνέχεια αυτός καλείται να θυμηθεί και τα τρία με τη σωστή σειρά)
• παιχνίδια μνήμης (memory) σε ομάδες  με καρτες και στον Υπολογιστή με τη χρήση κατάλληλου λογισμικού
• Ανάγνωση του παραμυθιού “ Η ιστορία ενός καλοψημένου τηγανόψωμου”

• Στο 30ο Μάθημα (Είναι πιθανό-Ίσως, Γιατί Επειδή) στόχος είναι να κατανοήσουν τα παιδιά ότι δεν μπορούμε πάντα να ξέρουμε πώς αισθάνονται οι άλλοι γύρω μας, ούτε μπορούμε να είμαστε σίγουροι για το λόγο που νιώθουν έτσι. Επίσης να αρχίσουν να συσχετίζουν μια ενέργεια με τις επιπτώσεις της.

Μέσα από παιχνίδια ρόλων, με τις γαντόκουκλες, και ιστορίες, προσπαθούμε να καταλάβουμε πώς νιώθει κάθε φορά ο πρωταγωνιστής.

• Στο 31ο Μάθημα (Απογοητευμένος. Πρώτος πάντα; Δεν τα παρατάμε, αλλά συνεχίζουμε να προσπαθούμε) εισάγουμε την έννοια Απογοητευμένος. Πότε νιώθουμε έτσι και τι πρέπει να κάνουμε για να νιώσουμε καλύτερα (τρόπους να ηρεμήσουμε και να χαλαρώσουμε). Τονίζουμε ότι δεν μπορούμε να έχουμε πάντα αυτό που θέλουμε, ή να κερδίζουμε πάντα και να είμαστε πρώτοι σε όλα. Ό,τι η πρωτιά δεν συνεπάγεται  πάντα και αποδοχή και ότι το πιο σημαντικό είναι να μην εγκαταλείπουμε την προσπάθεια.

Ενδεικτικές δραστηριότητες:

• Εικόνα μαθημάτων
• Φτιάχνουμε αφίσα με τεχνικές χαλάρωσης
• Σενάρια και βρίσκουμε τρόπους αντιμετώπισης
• Γνωμικά
• Λεξικό των συναισθημάτων

• Στο 32ο Μάθημα (Τα συναισθήματα αλλάζουν όπως και οι προτιμήσεις μας) δίνουμε στα παιδιά να καταλάβουν ότι τα συναισθήματα, ακόμη και για την ίδια κατάσταση,  μπορούν να αλλάξουν. Ότι είναι δυνατό να τους αρέσουν Διαφορετικά πράγματα σε Διαφορετικές στιγμές. Ότι η επιλογή του κατάλληλου χρόνου είναι πολύ σημαντική για την επίλυση των προβλημάτων και ότι όλοι οι άνθρωποι δεν αισθάνονται το ίδιο για την ίδια κατάσταση.

Ενδεικτικές δραστηριότητες:

• Εικόνα μαθημάτων (πώς ένιωθε πριν το παιδί της εικόνας, πώς νιώθει μετά τη λύση του προβλήματος)
• Γαντόκουκλες
• Παιχνίδια ρόλων
• Ζωγραφίζω το συναίσθημα που νιώθω και του δίνω χρώμα. Με χρωματιστή ζελατίνη παρατηρώ πώς αλλάζει χρώμα η ζωγραφιά μου.

• Στα Μαθήματα 33ο και 34ο (Αγαπώ / Μισώ / Ζηλεύω) στόχος είναι να κατανοήσουν τα παιδιά τις έννοιες Αγαπώ,  Μισώ,  Ζηλεύω (θυμώνω). Να συνειδητοποιήσουν ότι μετά το μίσος και τη ζήλια πολλές φορές έρχεται ο θυμός για το πρόσωπο που μισούν ή ζηλεύουν. Να αρχίζουν να εφαρμόζουν τρόπους , για να ηρεμούν όταν αισθάνονται έτσι, να κατανοήσουν ότι δεν μπορούν πάντα να έχουν αυτό που θέλουν, και να συζητηθούν συνήθεις παιδικές παρεξηγήσεις και συγχύσεις όσον αφορά την αγάπη, το μίσος, το θυμό και τη ζήλια

Ενδεικτικές δραστηριότητες:

• Εικόνες μαθημάτων
• Καθρεφτάκια για έκφραση συναισθημάτων
• Λεξικό συναισθημάτων
• Φύλλο εργασίας για το σπίτι (ζητάμε από τους γονείς να ρωτήσουν τα παιδιά τι τα κάνει να ζηλεύουν, τρόπους αντιμετώπισης της ζήλιας  τους, αλλά και τι θα ήθελαν να ακούσουν από τους γονείς τους όταν ζηλεύουν)

Στο 35ο Μάθημα (Είναι δίκαιο;) τα παιδιά συνειδητοποιούν ότι όλοι έχουμε ίσα δικαιώματα, ότι όταν είμαστε δίκαιοι όλοι είναι ευχαριστημένοι, και ότι για να είσαι δίκαιος μερικές φορές πρέπει να περιμένεις.

Ενδεικτικές δραστηριότητες:

• Αυτοκόλλητα, ένα για κάθε παιδί
• Σενάρια αυτοσχέδια
• Λαχνίσματα
• Εφημερίδες , Ίντερνετ ( ειδήσεις όπου σχολιάζουμε σε ομάδες  τη δικαιοσύνη και την αδικία σε διαφορετικές περιπτώσεις)

Στο 36ο και 37ο Μάθημα (Ανυπόμονος, Διαχείριση της αναμονής) στόχος είναι να κατανοήσουν  τα παιδιά  το συναίσθημα της ανυπομονησίας,  να γνωρίσουν και να εφαρμόσουν τρόπους και τεχνικές χαλάρωσης.

Ενδεικτικές δραστηριότητες:

• Αυτοσχέδιες ιστορίες - δραματοποίηση  από τις εικόνες μαθημάτων και από προσωπικές ιστορίες των παιδιών
• Γαντόκουκλες
• Λεξικό συναισθημάτων (συμπληρώνουμε το νέο συναίσθημα)
• Παροιμίες
• Αφίσα με τεχνικές χαλάρωσης (φτιάχνεται από ομάδα)
• Αφίσα με περιπτώσεις που πρέπει να περιμένουμε , τι κάνουμε ;

Δ΄ ΕΝΟΤΗΤΑ: ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ, ΛΥΣΕΙΣ, ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΚΑΙ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ ΛΥΣΕΙΣ

Είναι πολύ σημαντικό να μάθουν τα παιδιά να εξερευνούν τις συνέπειες των αποφάσεών τους, έτσι ώστε να βελτιώσουν τη δεξιότητα ανεύρεσης κατάλληλων λύσεων.

Τα μαθήματα της ενότητας αυτής, έχουν σκοπό:

• να βοηθήσουν τα παιδιά, να μάθουν τον τρόπο να λύνουν τα προβλήματά τους μόνα τους.
• να καταλάβουν ότι υπάρχουν περισσότεροι από έναν  τρόποι επίλυσης ενός προβλήματος
• να κινητοποιούνται , ώστε να μην τα παρατάνε εύκολα.

Επίσης, τα καθοδηγούν στη διερεύνηση των πιθανών συνεπειών μια συγκεκριμένης λύσης ενός προβλήματος με τον εξής τρόπο: Τα διευκολύνουν στην κατανόηση της ακολουθίας των γεγονότων και στην ανάπτυξη της επαγωγικής τους σκέψης, παρακινώντας τα να εξετάζουν, εάν μια ιδέα είναι καλή ή όχι. Αυτό θα τα βοηθήσει να προβλέψουν τι είναι πιθανό να συμβεί μετά την πραγματοποίηση μιας επιλεγμένης λύσης. Έτσι θα μπορέσουν σιγά- σιγά να οικοδομήσουν την υπευθυνότητά τους, αλλά και να αποκτήσουν σταδιακά, όλο και μεγαλύτερο έλεγχο των πράξεών τους.

Η ενότητα αυτή ξεκινάει με το 39ο μάθημα και τελειώνει στο 52ο μάθημα.

39ο. Τι θα μπορούσαμε να κάνουμε για να λύσουμε ένα πρόβλημα; Τι άλλο; Επιμένουμε, δεν τα παρατάμε.

40ο. Ποιο είναι το πρόβλημα; Είναι πάντα τα πράγματα όπως νομίζουμε; Πώς μπορούμε να το διαπιστώσουμε; Ρωτάμε το γιατί. Αλήθεια / Ψέματα.

41ο. Προτιμήσεις και λύσεις.

42ο. Χρονική ακολουθία και συνέπειες.

43ο. Αιτία και αποτελέσματα.

44ο. Είναι καλή ιδέα;

45ο. Τι είναι πιθανό (ίσως) να συμβεί μετά; Συνέπειες των πράξεών μας.

46ο. Λύνουμε τα προβλήματα μόνοι μας. (Βρίσκουμε περισσότερες λύσεις / Επιμένουμε, δεν                        τα παρατάμε).

47ο. Τι μπορώ να κάνω όταν μου παίρνουν το παιχνίδι μου;

48ο. Τι μπορώ να κάνω, όταν με πειράζουν ή με κοροϊδεύουν;

49ο. Παίζουμε και φερόμαστε δίκαια. Ίσα δικαιώματα.

50ο. Πώς μπορώ να μπω σε μια παρέα; / Φιλία

51ο. Πώς μπορούμε να είμαστε όλοι ευχαριστημένοι σε μια παρέα;

52ο. Επαναληπτικό

• Στα 39ο και 40ο και 41ο Μαθήματα (Τι θα μπορούσαμε να κάνουμε για να λύσουμε ένα πρόβλημα; / Ποιο είναι το πρόβλημα; / Προτιμήσεις και λύσεις) τα παιδιά πρέπει να αντιληφθούν ότι υπάρχουν περισσότερες από μια λύσεις για ένα πρόβλημα. Είναι σημαντικό να μάθουν να σκέφτονται πολλούς τρόπους, για να λύσουν ένα πρόβλημα και να μην παρατούν την προσπάθεια.

Επίσης, πρέπει να συνειδητοποιήσουν ότι είναι καλύτερα να ρωτάμε παρά να εικάζουμε, γιατί μπορεί να μην έχουμε αντιληφθεί ποιο είναι πραγματικά το πρόβλημα. Σημαντικό εδώ είναι να τονίσουμε ότι μόνο μέσα από την αλήθεια μπορούμε να καταλάβουμε την πραγματική διάσταση ενός προβλήματος.

Παράλληλα, θα πρέπει να κατανοήσουν ότι, εξίσου σημαντικό, στην επίλυση ενός προβλήματος,  είναι να λαμβάνουμε υπόψιν μας και τις προτιμήσεις των άλλων.

Ενδεικτικές δραστηριότητες:

• Εικόνες μαθημάτων
• Πίνακας/Λίστα (λύσεις του προβλήματος)
• Ζωγραφίζω το πρόβλημά μου (το παρουσιάζω στον κύκλο, και προσπαθούμε όλοι μαζί να βρούμε λύσεις)
• Διαλέγω ένα αντικείμενο, περιγράφω την χρηστικότητά του και βρίσκω και άλλους τρόπους που μπορώ να το χρησιμοποιήσω.
• Παιχνίδια ρόλων
• Παιχνίδι “Αλήθεια - Ψέματα”
• Παραμύθι “Ο ψεύτης βοσκός”
• Παιχνίδι “Χαλασμένο τηλέφωνο”
• Γνωμικά
• κουκλοθέατρο με τις Γαντόκουκλες

• Στο 42ο Μάθημα (Χρονική ακολουθία-Συνέπειες) τα παιδιά πρέπει να αντιληφθούν ότι τα γεγονότα έχουν μια χρονική ακολουθία. Η αντίληψη της σειράς με την οποία συμβαίνουν τα γεγονότα, βοηθάει στην ανάπτυξη της επαγωγικής σκέψης.

Ενδεικτικές δραστηριότητες:

• Εικόνες/καρτέλες χρονικής ακολουθίας (τετράδες εικόνων, που δείχνουν την εξέλιξη μιας ιστορίας)
• Εικόνες/καρτέλες χρονικής ακολουθίας με διαπροσωπικά προβλήματα (τετράδες εικόνων,  που δείχνουν την εξέλιξη ενός διαπροσωπικού προβλήματος
• Περιγραφή μιας ιστορίας του κάθε παιδιού (π.χ. τι κάνω το πρωϊ  όταν ξυπνήσω; κλπ)
• Παντομίμα
• Εξέλιξη του ανθρώπου
• Σύνδεση με το εποχιακό θέμα Άνοιξη: εξέλιξη του φυτού
• Φύλλο εργασίας: Ζωγραφίζω σε 4 φάσεις, μια χρονική ακολουθία.

• Στο Μάθημα 43ο (Αιτία και αποτελέσματα) τα παιδιά πρέπει να μάθουν ν’ αναζητούν τις αιτίες των γεγονότων και ν' αρχίσουν να συνειδητοποιούν ότι γνωρίζοντας το αποτέλεσμα μιας αιτίας μπορούν να προλάβουν μελλοντικά προβλήματα.

Ενδεικτικές δραστηριότητες:

• Εξιστόρηση προσωπικών εμπειριών
• Παροιμίες/ Γνωμικά
• Παιχνίδι “Αιτία - Αποτέλεσμα σε ομάδες (περιγράφουμε ένα γεγονός, και προσπαθούμε να βρούμε τα πιθανά αίτια)
• Παραμύθι “Πινόκιο”, Κολόντι

• Στα Μαθήματα 44ο και 45ο (Είναι καλή ιδέα / Τι είναι πιθανό (ίσως) να συμβεί μετά; Συνέπειες των πράξεών μας) τα παιδιά θα  συνειδητοποιήσουν ότι υπάρχουν περισσότερες από μια λύσεις, καλές ή κακές και να καταλάβουν πως ότι κάνουν ή λένε επιφέρει συνέπειες, θετικές ή αρνητικές.

Ενδεικτικές δραστηριότητες:

• Αναφορά προσωπικών προβλημάτων (στο σχολείο) και εύρεση λύσεων
• Παιχνίδι “Time-out”
• Παραμύθι “Η αλεπού και ο τράγος” Αίσωπος
• Κουκλοθέατρο
• Γνωμικά/Παροιμίες
• Παραμύθι “Το τζιτζίκι και το μυρμήγκι” Αίσωπος
• Σύνδεση με τη θεματική ενότητα ¨Διατροφή¨  συνέπειες από την καλή ή κακή διατροφή μέσα από το  βιβλίο “ Η ιστορία της Μελένιας”
• Εικαστικές δημιουργίες  των παιδιών

• Στα Μαθήματα 46ο , 47ο και 48ο (Λύνουμε τα προβλήματα μόνοι μας/ Τι μπορώ να κάνω όταν μου παίρνουν το παιχνίδι /  Τι μπορώ να κάνω όταν με κοροϊδεύουν )  τα παιδιά μαθαίνουν τον τρόπο να λύνουν τα προβλήματά τους  μόνοι τους, καθώς και να συνειδητοποιήσουν ότι υπάρχουν περισσότεροι από έναν τρόποι επίλυσης ενός προβλήματος. Εξασκούνται στα Βήματα Επίλυσης προβλημάτων , μαθαίνουν την στρατηγική του να μιλούν για τα συναισθήματά τους και τα “θέλω” τους, και να αντιμετωπίζουν τα “πειράγματα” .

Ενδεικτικές δραστηριότητες:

• Παιχνίδι ρόλων, αφήγηση και δραματοποίηση προσωπικών εμπειριών
• κουκλοθέατρο με τις γαντόκουκλες του Προγράμματος
• κατασκευή αφίσας με τα Βήματα Επίλυσης Προβλημάτων
• Παραμύθι: “Τα 3 μικρά λυκάκια” Ε. Τριβιζάς
• Παρακολούθηση στον Υπολογιστή της ταινίας “το ασχημόπαπο” βασισμένο στο αντίστοιχο παραμύθι του Άντερσεν
• Παραμύθι: “ Οι λέξεις δεν είναι για πληγώνουμε” Ελίζαμπεθ Βέρντικ  εκδ. Πατάκη

• Στα μαθήματα 49ο, (Παίζουμε και φερόμαστε  δίκαια)

Στο μάθημα αυτό, στόχος είναι να κατανοήσουν τα παιδιά ότι η μοιρασιά, η ανταλλαγή και η αναμονή της σειράς είναι κατάλληλοι τρόποι για να παίζουν δίκαια.

Ενδεικτικές δραστηριότητες:

• εικόνες μαθήματος (προβληματισμός και συζήτηση )
• Γνωμικό “ Είναι εύκολο να είσαι καλός. Το δύσκολο είναι να είσαι δίκαιος” Β.Ουγκώ, ανάλυση μέσα από εμπειρίες και παραδείγματα
• Παιχνίδι  “οι μικροί δικηγόροι”

• 50ο και 51ο, ( Πως μπορώ να μπω σε μια παρέα, Φιλία/ Πως μπορούμε να είμαστε όλοι ευχαριστημένοι σε μια παρέα, τα παιδιά συνειδητοποιούν ότι για να μπουν σε μια παρέα απαιτείται υπομονή και σωστή εφαρμογή  βημάτων και τακτικής.

Ενδεικτικές δραστηριότητες:

• Εικόνες του μαθήματος
• περιγραφή προσωπικών εμπειριών
• κατασκευή αφίσας με τα  4 βήματα που ακολουθούμε για να μπούμε σε μια παρέα
• παιχνίδι ρόλων για εξάσκηση στα βήματα
• τραγούδι ¨φίλοι για πάντα¨  τραγουδάμε και χαρίζουμε στο φίλο μας ένα φιλικό άγγιγμα
• κατασκευή κάρτας με ζωγραφιές και όμορφα λογάκια ( σε ζευγάρια, που δημιουργούνται με τον τροχό της φιλίας, ο ένας χαρίζει στον άλλο τη κάρτα του)

• Μάθημα 52  Επαναληπτικό . Γίνεται ανασκόπηση της τελευταίας ενότητας αλλά και μια συνολική αποτίμηση όλου του προγράμματος.

Ενδεικτικές δραστηριότητες:

• με τη χρήση του λεξικού των συναισθημάτων γίνεται επανάληψη
• παιχνίδια ρόλων
• κατασκευή αφίσας (ομαδική) όπου κάθε παιδί ζωγραφίζει τις εντυπώσεις του από το πρόγραμμα
• οργάνωση ( έκθεση έργων)  όλων των κατακευών και εργασιών των παιδιών απο το πρόγραμμα  και παρουσίαση στη ομάδα και στους γονείς.

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ

Το πρόγραμμα ξεκίνησε σχεδόν με την έναρξη της σχολικής χρονιάς ( μέσα Οκτώβρη) και ολοκληρώθηκε το πρώτο δεκαήμερο του Μάη.  Εκτός από τις δυο μέρες της εβδομάδας που υλοποιούνταν , το πρόγραμμα διέτρεχε και συνδεόταν με το αναλυτικό πρόγραμμα ,έτσι ώστε τα παιδιά να εμπεδώνουν και να εφαρμόζουν στη καθημερινότητά τους όσα είχαν διδαχθεί.

Με τις επιστολές που στέλνονταν στους γονείς , αυτοί είχαν τη δυνατότητα να συμβάλλουν ουσιαστικά στη εξέλιξη του προγράμματος και να ενισχύουν και να στηρίζουν την προσπάθεια του παιδιού για την κατάκτηση των δεξιοτήτων που διδάσκονταν στο σχολείο. Μάλιστα ανέφεραν ό,τι χρησιμοποιούσαν τις υποδείξεις του Προγράμματος και βελτίωσαν τις σχέσεις τους με τα παιδιά.

Η ανταπόκριση των παιδιών ήταν θετική , ιδιαίτερα στις δραστηριότητες παιχνιδιών ρόλων , δραματοποιήσεις, περιγραφή προσωπικών εμπειριών, κουκλοθέατρου και αφήγηση παραμυθιών. Κατανόησαν καλύτερα τις ονομασίες των συναισθημάτων, καθώς βελτιώθηκαν και στη διαχείρισή τους. Έδειξαν συμπόνοια και κατανόηση για τα συναισθήματα των άλλων και ανέπτυξαν τεχνικές επίλυσης προβλημάτων και αποφυγή συγκρούσεων. Δημιούργησαν φιλίες και γενικότερα ενίσχυσαν την αυτοεκτίμησή τους  και βελτίωσαν τη συμπεριφορά τους, τόσο στο σχολείο, όσο και στο σπίτι. Μα πάνω απ΄όλα έδειχναν ικανοποιημένα και περήφανα για τις κατακτήσεις τους, ενεργοποίησαν τη σκέψη τους κάτι που είχε θετικό αποτέλεσμα τόσο στον νοητικό -γνωστικό τομέα όσο και στον κοινωνικοσυναισθηματικό.

ΑΝΑΦΟΡΕΣ

   Βιβλιογραφία

“Βήματα για τη ζωή” ,  Νάντια Κουρμούση, Βασίλη Κούτρας

Αναλυτικό Πρόγραμμα Νηπιαγωγείου (ΔΕΠΠΣ)

“Παραμύθια με εικόνες” Τασούλα Τσιλιμέντη, εκδ. Καστανιώτη

“ Τα χέρια δεν είναι για να δέρνουμε” Μάρτιν Αγκάσι,  εκδ. Μεταίχμιο

“Το δώρο της Παπλωματούς”  Τζέφ Μπριμπό, Γκέιλ ντε Μάρκεν,  εκδ. Άγκυρα

“Η ιστορία ενός καλοψημένου τηγανόψωμου”  Svend Otto  εκδ. Πατάκη

“Ο ψεύτης βοσκός”  Μύθοι Αισώπου

“Πινόκιο”  Κολόντι

“Η αλεπού και ο τράγος” Αίσωπος

“Το τζιτζίκι και το μυρμήγκι”  Αίσωπος

“ Η ιστορία της Μελένιας”    Από το πρόγραμμα κοινωνικής υπευθυνότητας Quality net

“Τα τρία μικρά Λυκάκια”  Ευγ. Τριβιζάς,  εκδ

“Οι λέξεις δεν είναι για να πληγώνουμε” ,  Ελίζαμπεθ Βέρντικ,  Εκδ. Μεταίχμιο

Βίντεο- τραγούδια  

“Έχω ένα μυστικό”   ερμηνεύει η Αλίκη Βουγιουκλάκη       

 https://www.youtube.com/watch?v=cmsIiqn8GlI

“Φίλοι για πάντα”  https://www.youtube.com/watch?v=pf76H6wAFEo

“Η Κίκο και το χέρι” Βίντεο  https://www.youtube.com/watch?v=p2H_qEPzOkU

“οχι βόλτα με ξένους”  https://www.youtube.com/watch?v=l6VEVVJxKEY

“Ξένε μην με ενοχλείς”  https://www.youtube.com/watch?v=nOre242fMxU

“ Το Ασχημόπαπο”  https://www.youtube.com/watch?v=4HcOB-hySD4

Εκπ/κή πύλη με διάφορες δραστηριότητες για μικρά παιδιά   “Αερόστατο"        

wwccsintro/w.mikrapaidia.gr/