Γιορτή Μαθητικής Δημιουργίας 2014-15: Ελιά- Ευλογημένο δέντρο

Ελιά- Ευλογημένο δέντρο

Το δέντρο της ελιάς και η αξία του ελαιόλαδου στην διατροφή μας.

Ελιά από την Αρχαιότητα μέχρι σήμερα.

Κλεάνθη Καλογιαννάκη, Ερωφίλη Καπνισάκη, Αθηνά Αυγουστάκη

(ΠΕ60 ΝΗΠΙΑΓΩΓΩΝ - kliokalogiann@gmail.com , ΠΕ60 ΝΗΠΙΑΓΩΓΩΝ - Kapnerof@gmail.com , ΠΕ60 ΝΗΠΙΑΓΩΓΩΝ - athenaugousta@gmail.com )

63ο Νηπιαγωγείο Ηρακλείου

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Στα μέσα Νοεμβρίου πολλά παιδιά μας ανέφεραν ότι κάθε Σαββατοκύριακο πήγαιναν με τους γονείς τους να μαζεύουν ελιές στα χωριά τους. Αυτό ήταν η αφόρμηση για να ασχοληθούμε με την ελιά και το λάδι πιο διεξοδικά. Αποφασίσαμε να συνεργαστούμε με τις Σχολικές Δραστηριότητες της Διεύθυνσης Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Ηρακλείου και να δουλέψουμε το θέμα "Ελιά- Ευλογημένο Δέντρο” ως πρόγραμμα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης. Το πρόγραμμα θα διαρκούσε 4 μήνες, όσοι και οι μήνες συγκομιδής του ελαιοκάρπου.
Το πρόγραμμα δουλεύτηκε και στα 2 τμήματα του σχολείου με συνολικό αριθμό παιδιών 33. Τα παιδιά του κάθε τμήματος χωρίστηκαν σε 5 ομάδες, ενημερώθηκαν οι γονείς σχετικά με το πρόγραμμα, συγκεντρώθηκε το υλικό και το επεξεργαστήκαμε, με τις δραστηριότητες που θα αναλυθούν παρακάτω.

Ελιά-Ευλογημένο δεντρο from kliokalogiann

ΛΕΞΕΙΣ ΚΛΕΙΔΙΑ

Το δέντρο της ελιάς , Ελαιόλαδο, Προϊόντα της Ελιάς, Αρχαιότητα, Τέχνη.

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η ελιά, ευλογημένο δέντρο, σύμβολο της ειρήνης, της γαλήνης και της γονιμότητας στην Αρχαία Ελλάδα, αποτελεί εδώ και χιλιετίες ένα άρρηκτα συνδεδεμένο κομμάτι της ζωής των Ελλήνων. Τα κλαδιά της έγιναν στεφάνια για να στεφανώσουν τους νικητές των Ολυμπιακών αγώνων και ο πολύτιμος χυμός των καρπών της, το ελαιόλαδο, ήταν το βραβείο για τους νικητές των περίφημων Παναθηναϊκών αγώνων που γίνονταν προς τιμή της θεάς Αθηνάς. Ο καρπός της, υπήρξε από την αρχαιότητα απαραίτητο στοιχείο της διατροφής των Ελλήνων, αλλά και των άλλων μεσογειακών λαών, λόγω της υπέροχης γεύσης του, αλλά και των πολλών και σπουδαίων θρεπτικών στοιχείων που περιέχει. Σήμερα 500.000 οικογένειες στην Ελλάδα ζουν από την καλλιέργεια της ελιάς. Για την τοπική οικονομία, το ελαιόλαδο, αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα προϊόντα.
Γνωρίζοντας λοιπόν και αξιολογώντας όλα αυτά, αποφασίσαμε να πάρουμε το Πρόγραμμα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης «Ελιά – Ευλογημένο δέντρο».

ΣΥΜΒΑΤΟΤΗΤΑ ΜΕ ΤΟ ΑΠΣ ΚΑΙ ΔΕΠΠΣ

Το πρόγραμμα έτσι όπως επεξεργάστηκε είναι συμβατό με το ΑΠΣ και ΔΕΠΠΣ (2003) του νηπιαγωγείου, αφού έχει και δια-θεματική και επιστημονική προσέγγιση, λαμβάνει υπόψιν τις πρότερες γνώσεις των παιδιών, τις αντιλήψεις και τις στάσεις τους. Έχει ως κεντρικό άξονα την “Ελιά” και εξακτινώνεται και αλληλεπιδρά με τα προγράμματα ανάπτυξης δραστηριοτήτων, της Μελέτης Περιβάλλοντος, των Φυσικών επιστημών, της Γλώσσας, των Μαθηματικών, των Τεχνών και των ΤΠΕ, προάγοντας έτσι την ολόπλευρη σωματική, νοητική, συναισθηματική και κοινωνική ανάπτυξη των νηπίων.

ΣΚΟΠΟΣ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ

Σκοπός η βιωματική προσέγγιση και η απόκτηση νέων γνώσεων και δεξιοτήτων, όσον αφορά την ελιά, το λάδι, την αξία του στην διατροφή μας και στην οικονομία του τόπου.

Στόχοι ως προς το γνωστικό αντικείμενο

Να γνωρίσουν το δέντρο της ελιάς, και τους τρόπους καλλιέργειας του( φροντίδα, ασθένειες και πως αντιμετωπίζονται)
Να κατανοήσουν την αξία της ελιάς από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα.
Να βελτιώσουν και να εμπλουτίσουν τον προφορικό τους λόγο μέσα από (Ποιήματα, αινίγματα, μαντινάδες, παραμύθια και ιστορίες)
Να επεκτείνουν τις γνώσεις τους σχετικά με αριθμούς και μαθηματικές έννοιες.
Να πειραματιστούν με διάφορα υλικά, να παρατηρήσουν τις ιδιότητες του ελαιόλαδου και να διατυπώσουν τα συμπεράσματά τους.
Να διευρύνουν τις γνώσεις τους γύρω από την λαογραφία και την τέχνη.
Να εκφράζονται δημιουργικά μέσα από διάφορες μορφές τέχνης.
Να εξοικειωθούν με τη χρήση διαφόρων υλικών και χρωμάτων.
Να ευαισθητοποιηθούν σε θέματα προστασίας περιβάλλοντος, γνωρίζοντας τρόπους βιολογικής καλλιέργειας της ελιάς.
Να κατανοήσουν τη σχέση της ελιάς με την ορθόδοξη πίστη.

Στόχοι ως προς τη μαθησιακή διαδικασία

Να αναπτύσσουν ικανότητες συνεργασίας.
Να κατανοήσουν την αξία της ομαδικής εργασίας και την από κοινού ανακάλυψη.
Να σέβονται τις ιδέες και τις απόψεις των άλλων.
Να αναζητούν πληροφορίες, να τις οργανώνουν και να τις χρησιμοποιούν για την διαχείριση προβλημάτων.
Να αναπτύξουν κριτική σκέψη.
Να αναπτύξουν θετικές στάσεις για την πρόληψη και την επίλυση περιβαλλοντικών προβλημάτων.

Στόχοι ως προς ΤΠΕ

Να εξοικειωθούν με την χρήση του πληκτρολογίου, του ποντικιού και του εκτυπωτή
Να εξοικειωθούν με την χρήση του Η/Υ ως μέσο εύρεσης πληροφοριών.
Να μπορούν να αναζητούν τραγούδια στο youtube
Να δημιουργήσουν με το movie maker την δική τους ταινία.

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ

Το πρόγραμμα για να ολοκληρωθεί δουλεύτηκε με την μέθοδο project αλλά και διαθεματικά. Με την διερευνητική μέθοδο, όπου τα παιδιά ρωτώνται τι γνωρίζουν για το θέμα, τι θέλουν να μάθουν και πως θα τα μάθουν. Χωρίζονται σε ομάδες και ψάχνουν και αναζητούν πληροφορίες σχετικές με το θέμα της ομάδας τους. Φέρνουν υλικό το επεξεργαζόμαστε και οργανώνουμε τις δραστηριότητες μας, αναλόγως με τα ενδιαφέροντα τους. Τα παιδιά έχουν ενεργητική συμμετοχή σε όλες τις φάσεις της μαθησιακής διεργασίας, συνεργάζονται, ανακαλύπτουν τρόπους για να βρουν μόνα τους την γνώση, καθοδηγούμενα πάντα από την νηπιαγωγό που έχει ρόλο συντονιστή για να κατευθύνει και να καθοδηγεί τις ομάδες.

Το πρόγραμμα όμως προσεγγίστηκε και δια-θεματικά, εμπλέξαμε και γνωστικές περιοχές, της γλώσσας, των μαθηματικών, των φυσικών επιστημών, της προσωπικής και κοινωνικής ανάπτυξης, των τεχνών και των ΤΠΕ.

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΔΡΑΣΕΩΝ

Η αφόρμηση για να ξεκινήσει αυτό το πρόγραμμα δόθηκε από τα ίδια τα παιδιά , καθώς είχαν προσωπικές εμπειρίες από το μάζεμα του ελαιοκάρπου. Ρωτήσαμε λοιπόν τα ίδια τα παιδιά αν θέλουν να μάθουν περισσότερα πράγματα για την ελιά και το λάδι. Μετά από την θετική τους απάντηση αποφασίσαμε να ασχοληθούμε με την ελιά ως πρόγραμμα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης .
Το θέμα προσεγγίστηκε με την διερευνητική μέθοδο “τι γνωρίζουν για την ελιά” και καταγράψαμε τις γνώσεις τους και “τι θέλουν να μάθουν”. Ομαδοποιήσαμε τις απαντήσεις και χωρίστηκαν σε 5 ομάδες:

1η: Το δέντρο της ελιάς (καλλιέργεια, φροντίδα -προστασία, αρρώστιες, βιολογική καλλιέργεια)

2η: Συγκομιδή του ελαιοκάρπου ( λιομάζωμα, ελαιοτριβείο, μέρη της Ελλάδας που υπάρχουν πολλοί ελαιώνες, ιδιότητες του ελαιόλαδου).

3η: Προϊόντα της ελιάς (είδη ελιών, η ελιά και το λάδι στην διατροφή, στην υγεία, στην ομορφιά. Συνταγές με ελαιόλαδο).

4η: Η ελιά στην Αρχαία Ελλάδα (ολυμπιακοί αγώνες, σύμβολο ειρήνης, αγγεία, μυθολογία “μύθος του Ποσειδώνα και της Αθηνάς”)

5η: Η ελιά στην θρησκεία, στην τέχνη, στην λαογραφία (βάφτιση, καντήλι, ευχέλαιο……, πίνακες ζωγραφικής, ποιήματα,παραμύθια…………, παροιμίες, μαντινάδες, αινίγματα, τραγούδια)

Για την κάθε ομάδα υπήρχε σχετική εικόνα που είχε γίνει παζλ. Ανακατέψαμε τα κομμάτια από τα παζλ και το κάθε παιδί επέλεγε τυχαία ένα κομμάτι. Έψαχναν να βρουν το κομμάτι τους με ποιο άλλο ταιριάζει για να συνθέσουν το παζλ . Συνθέτοντας το παζλ είχαν ανακαλύψει και την ομάδα με την οποία θα συνεργαστούν. Η κάθε ομάδα έπαιρνε το όνομα της ανάλογης εικόνας. Μετά τέθηκε το ερώτημα “που θα αναζητήσουν πληροφορίες για το θέμα". Οι ομάδες ανέλαβαν να φέρουν σύμφωνα με το θέμα της κάθε μιας, πληροφορίες από βιβλία, από περιοδικά, από internet, cd, dvd και αντικείμενα σχετικά. Δημιουργήσαμε γωνιά φιλοξενίας για την ελιά και εκεί τοποθετούσαμε το υλικό που έφερνε η κάθε ομάδα αφού πρώτα το επεξεργαζόμαστε

Με το πρόγραμμα ασχοληθήκαμε 4 μήνες ( παράλληλα με άλλα τρέχοντα θέματα), από τον Νοέμβριο έως τον Φεβρουάριο και οι δράσεις ανά μήνα είναι:

1ος μήνας: Ορισμός του θέματος- χωρισμός σε ομάδες, καταμερισμός εργασιών. ενημέρωση γονέων.

2ος μήνας: Συλλογή πληροφοριών και επεξεργασία

3ος μήνας: Δραστηριότητες εντός του σχολείου.

4ος μήνας: Επίσκεψη στο Παραδοσιακό χωριό Αρόλιθος και στο πρόγραμμα” Ψωμί και Ελιά”

Δραστηριότητες

Το δέντρο της Ελιάς.

Τα παιδιά της ομάδας μας παρουσίασαν υλικό που έφεραν( εικόνες, φωτογραφίες, κλαδιά ελιάς, καθώς και μια εικόνα με την αιωνόβια ελιά που βρίσκεται στα Χανιά και έτσι μας δόθηκε η ευκαιρία να μιλήσουμε για την διάρκεια της ζωής της, ότι είναι αιωνόβιο δέντρο και να γίνει σύγκριση με άλλα.)

Φυτέψαμε φυτώριο ελιάς σε γλάστρα, που έφερε ένα παιδί και συζητήσαμε για τους τρόπους φροντίδας και καλλιέργειας. Συζητήσαμε για τις αρρώστιες της ελιάς και τους τρόπους αντιμετώπισης τους (δάκος- ασθένεια του καρπού , καρκίνωση- εξογκώματα στον κορμό στα κλαδιά στις ρίζες, κυκλοκόνιο -ασθένεια των φύλλων και φυλλόπτωση).

Φτιάξαμε το δικό μας βιολογικό λίπασμα (κομπόστ). Σε ένα μπουκάλι πλαστικό του νερού τοποθετήσαμε φλούδες από φρούτα και λαχανικά που είχαν φέρει τα παιδιά. Κάτι όμως δεν πήγε καλά με την κομποστοποίηση και μετά από λίγες μέρες άρχισε να μυρίζει άσχημα και να έχει μέσα αρκετά μικρόβια. Κανονικά αν όλα πήγαιναν καλά, δεν έπρεπε να μυρίζει. Έτσι όμως μας δόθηκε η ευκαιρία να συζητήσουμε και να ψάξουμε να βρούμε τι έφταιξε για αυτό. Το συμπέρασμα που βγήκε, ήταν ότι μάλλον το πρόβλημα για την αποτυχία της κομποστοποίησης ήταν η πολύ υγρασία και ίσως η φλούδα πορτοκαλιού που είχαμε βάλει.

Εντοπίσαμε στον χάρτη της Ελλάδας περιοχές που έχουν πολλούς ελαιώνες.

Διαβάσαμε τα παραμύθια: “Ο Σταφυλάκος και η Ελίτσα”, “Το παραμύθι της Ελιάς” από το internet, “Το γράμμα Ε” από το Αλφαβητάρι της Φύσης και “Η Σοφή Ελιά”.

Τα παιδιά παρουσίασαν εικόνες με διαφορετικά είδη ελιών και συζητήσαμε για τις διάφορες ποικιλίες.

Ανακαλύψαμε σύνθετες λέξεις, με πρώτο συνθετικό την Ελιά ( ελιόψωμο, ελαιοτριβείο, ελαιουργείο, ελαιώνας, ελαιοπαραγωγός …)

Λύσαμε το σταυρόλεξο της ελιάς.

Συγκομιδή του ελαιοκάρπου

Παρουσίασε η ομάδα, την διαδικασία συγκομιδής του ελαιοκάρπου με εικόνες, και την αναπαραστήσαμε, καθώς ένα παιδί είχε φέρει όλα όσα χρειάζονται για να γίνει αυτό. Στην αναπαράσταση συμμετείχαν όλα τα παιδιά και αυτό τους άρεσε ιδιαίτερα.

Κατασκευάσαμε μια μακέτα, με φελιζόλ και φυσικά κλαδιά από ελιά, που αναπαριστά τον ελαιώνα και την συγκομιδή του καρπού.

Κόψαμε και βάλαμε σε λογική σειρά, εικόνες που δείχνουν την διαδικασία του λιομαζώματος.
Ένα παιδί από την ομάδα έφερε μια καταπληκτική εργασία, που είχε φτιάξει στο σπίτι με την μαμά του, όπου με πολύ αναλυτικό και παραστατικό τρόπο μας έδειχνε την σειρά των εργασιών που γίνονται στο ελαιουργείο, μέχρι να φτάσει στο τελικό στάδιο συλλογής του λαδιού.

Είδαμε και εικόνες με ελαιουργεία καθώς και βίντεο από το youtube και την διαδικασία παραγωγής του ελαιόλαδου.

Προϊόντα της Ελιάς

Ομαδοποιήσαμε ποικιλίες ελιών που έφερε η ομάδα και αναφέραμε τα ονόματα τους. Δοκιμάσαμε από όλες τις ποικιλίες, μιλήσαμε για τις διαφορές στην όψη( ψιλολιές, σταφυδολιές, χοντρολιές, τσακιστές, καλαμών….) στην γεύση (πικρή, ξινή, στυφή, αλμυρή), στο χρώμα

( πράσινες, μώβ, μαύρες….) στο μέγεθος (μεγάλες, μεσαίες, μικρές) και κάναμε σύγκριση.

Μάθαμε μαντινάδες:
-Ελιά μου πράσινο δεντρό, ελιά ευλογημένη, που τον καρπό σου χάρισες , σε όλη την οικουμένη.

-Πρώτη φορά είδα φάρμακο με τόση νοστιμάδα, είναι το λάδι της ελιάς, που βγαίνει στην Ελλάδα

Αινίγματα:

-Δίνω γεύση στο φαΐ σου, βιταμίνες στο κορμί σου, τη σαλάτα νοστιμίζω και υγεία σου χαρίζω.
-Μάνα και θυγατέρα έχουν το ίδιο όνομα

Πειραματιστήκαμε βάζοντας λάδι και νερό σε ποτήρι. Μετά συζητήσαμε για το βάρος του λαδιού και την διαλυτότητα του ( ιδιότητες του ελαιόλαδου).

Παρουσίασαν συνταγές με ελαιόλαδο και μιλήσαμε για την αξία του στην διατροφή μας. Φτιάξαμε και φάγαμε λαδόψωμο και δοκιμάσαμε κουλουράκια λαδιού που είχαν φέρει παιδιά από το σπίτι τους. Επισκεφτήκαμε το παραδοσιακό χωριό “Αρόλιθος” όπου ζυμώσαμε και φάγαμε ελιόψωμο.

Μετρήσαμε ελιές και φτιάξαμε πίνακα διπλής εισόδου.

Γνωρίσαμε το γράμμα Λ και βρήκαμε πολλές λέξεις που αρχίζουν από αυτό το γράμμα.

(φωνολογική επίγνωση).

Έφεραν και μας παρουσίασαν σαπούνι και προϊόντα ομορφιάς που έχουν σαν βάση το ελαιόλαδο. Ένα παιδί μας ανέλυσε την διαδικασία παρασκευής του σαπουνιού και είδαμε και σχετικό βίντεο στο youtube.

Τα παιδιά έφεραν πυρήνα στο σχολείο και μας είπαν πως δημιουργείται και που χρησιμεύει .

Η Ελιά στην Αρχαία Ελλάδα

Διαβάσαμε και δραματοποιήσαμε τον μύθο του Ποσειδώνα και της Αθηνάς. Μιλήσαμε για τους Ολυμπιακούς Αγώνες και φτιάξαμε κότινους . Αναπαραστήσαμε τους αγώνες και για βραβείο πήρανε στεφάνι από κλαδιά ελιάς ( κότινος).

Παρουσιάσαμε αρχαίους αμφορείς διακοσμημένους με θέματα από την ελιά. Φτιάξαμε με χαρτόνι τους δικούς μας , τους κόψαμε και τους στολίσαμε.

Διαβάσαμε την ιστορία από την Αρχαία Ελλάδα. Η ΕλαΪς, η Σπερμώ και η Οινώ.

Η Ελιά στην θρησκεία, στην Λαογραφία, στην Τέχνη.

Τα παιδιά έφεραν εικόνες και φωτογραφίες από την βάπτισή τους και μιλήσαμε για την σημασία του λαδιού και της ελιάς στη θρησκεία μας (όρος των Ελαιών όπου προσευχήθηκε ο Χριστός , τα καντήλια στην εκκλησία και στο σπίτι, το Ιερό ευχέλαιο).
Διαβάσαμε την ιστορία “ Η Κιβωτός του Νώε” σχολιάσαμε το περιστέρι που επέστρεψε κρατώντας στο ράμφος του ένα κλαδί ελιάς και την ζωγραφίσαμε.

Διαβάσαμε απόσπασμα από το ποίημα “Η Ελιά” του Κωστή Παλαμά και το επεξεργαστήκαμε

Συζητήσαμε για το κλαδί ελιάς ως σύμβολο ειρήνης.

Μάθαμε το δημοτικό τραγούδι “Ντίλι-Ντίλι-Ντίλι, Ντίλι το καντήλι” και το αναπαραστήσαμε με κινητές καρτελίτσες, σαν παιχνίδι.

Παρατηρήσαμε τον πίνακα ζωγραφικής του Θεόφιλου, τον αναπαραστήσαμε με σωματική έκφραση και τον ζωγραφίσαμε ομαδικά και ατομικά.

Τραγουδήσαμε το παιδικό τραγουδάκι, η Ελιά. Αναπαραστήσαμε με ζωγραφική τα λόγια του τραγουδιού και ηχογραφήσαμε τα παιδιά καθώς το τραγουδούσαν ένα ένα στίχο. Με το movie maker δημιουργήσαμε video.

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ

Τα παιδιά είχαν πολλές προσωπικές εμπειρίες από συγκομιδή ελαιοκάρπου, και τα περισσότερα είχαν επισκεφτεί και ελαιουργείο, γιατί όλα κατάγονται από χωριά και έχουν οι γονείς τους ελαιόδεντρα. Αυτό μας βοήθησε πάρα πολύ στην εξέλιξη του προγράμματος, γιατί τα παιδιά έχουν βιώσει αυτή την διαδικασία και είναι έτσι πιο εύκολο να μιλήσουν για αυτή στα υπόλοιπα παιδιά. Έδειχναν ενδιαφέρον για το πρόγραμμα σε όλη την διάρκεια, γιατί ήταν ενεργά, έφερναν υλικό από το σπίτι τους και αισθάνονταν όμορφα γιατί με αυτό τον τρόπο συμβάλλανε στην εκπαιδευτική διαδικασία , το καθένα με τον τρόπο του, με τις δυνάμεις του και με τα ενδιαφέροντα του.

Οι γονείς μας βοήθησαν πάρα πολύ στην ολοκλήρωση αυτού του προγράμματος με το υλικό αλλά και το ενδιαφέρον που έδειχναν στην διάρκεια υλοποίησης του.
Δημιουργήθηκε βιβλίο με το πρόγραμμα της Ελιάς και με τις εργασίες των παιδιών και θα το δώσουμε στους γονείς στο τέλος του σχολικού έτους.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Υ.ΠAI.Θ. – Π.Ι. (2006). Οδηγός Νηπιαγωγού - Εκπαιδευτικοί σχεδιασμοί - Δημιουργικά περιβάλλοντα μάθησης. Αθήνα: Ο.Ε.Δ.Β.
Υ.ΠΑΙ.Δ.Μ.Θ. – Π.Ι. (2011). Οδηγός Εκπαιδευτικού για το Πρόγραμμα Σπουδών του Νηπιαγωγείου. Διαθέσιμο στο δικτυακό τόπο http://digitalschool.minedu.gov.gr/ .

Υ.ΠAI.Θ. – Π.Ι. ( 2003). Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγραμμάτων Σπουδών για το Νηπιαγωγείο. Προγράμματα σχεδιασμού και ανάπτυξης δραστηριοτήτων. (ΔΕΠΠΣ). http://www.pi-schools.gr/content/index.php?lesson_id=300&ep=367.