Το ταξίδι του Νίκου Καζαντζάκη δεν τελειώνει ποτέ

Μια πρώτη επαφή και γνωριμία με το συγγραφέα, την οικογένεια του, το έργο του, τα ταξίδια του και την σχέση του με την Κρήτη

Μαρία Κουφάκη, Ευγενία Μουμούρη, Χαρούλα Αλεξάκη, Γιάννα Αραβανή

(ΠΕ60 ΝΗΠΙΑΓΩΓΩΝ - makoufaki@gmail.com , ΠΕ60 ΝΗΠΙΑΓΩΓΩΝ - evgemou@gmail.com , ΠΕ60 ΝΗΠΙΑΓΩΓΩΝ - casperakos82@gmail.com , ΠΕ60 ΝΗΠΙΑΓΩΓΩΝ - aravani.j@gmail.com )

47ο Νηπιαγωγείο Ηρακλείου

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Η παρούσα εισήγηση αναφέρεται στην υλοποίηση σχεδίου εργασίας, το οποίο πραγματοποιήθηκε κατά τη σχολική περίοδο 2014-2015 στο 47ο Νηπιαγωγείο Ηρακλείου Κρήτης. Μέσα στο πλαίσιο του προγράμματος σχολικών δραστηριοτήτων της πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Νομού Ηρακλείου αναπτύχθηκαν δράσεις και η διάρκεια του ήταν 6 μήνες. Συμμετείχαν και τα 2 τμήματα του νηπιαγωγείου με συνολικό αριθμό 41 παιδιών υπό την καθοδήγηση και των 4 νηπιαγωγών. Στόχος του προγράμματος ήταν τα παιδιά να γνωρίσουν την πολυδιάστατη προσωπικότητα του συγγραφέα, διανοούμενου, κοσμοπολίτη, ταξιδευτή Νίκου Καζαντζάκη και να έχουν μια πρώτη επαφή με τη ζωή και το λογοτεχνικό του έργο.

ΛΕΞΕΙΣ ΚΛΕΙΔΙΑ  

Κρητικός συγγραφέας, ταξίδια, γνωμικά, μηνύματα από τα έργα του, σημασία φιλίας και οικογένειας.

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Ο Νίκος Καζαντζάκης, γνωστός συγγραφέας, αλλά και παγκόσμιος πρεσβευτής της Κρήτης. Είναι αυτός που δημιούργησε τον Ζορμπά, αυτός που έπλασε το χαρακτήρα του Καπετάν Μιχάλη, είναι αυτός που έβαλε τον Οδυσσέα να ταξιδέψει σε λαούς, ιδέες, πολιτισμούς, αυτός που μετουσίωσε το «Ελευθερία ή Θάνατος» σε «Δεν ελπίζω τίποτα, δε φοβάμαι τίποτα, είμαι λέφτερος». Είναι εκείνος που μας δίδαξε να βλέπουμε τον κόσμο διαφορετικά.

Το έργο του συγκινεί τους μεγάλους  και τους κάνει να σκέπτονται βαθύτερα. Θα μπορούσε όμως ν’ αγγίξει και τις ευαίσθητες ψυχές των μικρών παιδιών; Ήταν μια πρόκληση για μας να τολμήσουμε και ν’ ασχοληθούμε με το συγγραφέα του τόπου μας και να έρθουν τα παιδιά σε μια πρώτη επαφή με τη ζωή και το λογοτεχνικό του έργο. Κυρίως όμως να αντιληφθούν τη σημασία της οικογένειας και της φιλίας στη ζωή τους και την ανάπτυξη της προσωπικότητας τους.

Γνωρίζοντας και αξιολογώντας τα παραπάνω, αποφασίσαμε και κρίναμε απαραίτητο να πάρουμε Πρόγραμμα Πολιτιστικών Δραστηριοτήτων με θέμα «Το ταξίδι του Νίκου Καζαντζάκη δεν τελειώνει ποτέ».

ΣΥΜΒΑΤΟΤΗΤΑ ΜΕ ΤΟ ΑΝΑΛΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ

Το πρόγραμμα είναι συμβατό με τις βασικές αρχές που διέπουν το Αναλυτικό Πρόγραμμα του νηπιαγωγείου και τη φιλοσοφία του Διαθεματικού Ενιαίου Πλαισίου Προγράμματος Σπουδών (ΔΕΠΠΣ) (Υπ. Απ. Γ21210728 ΦΕΚ 304/τ. Β’/ 13-3-2003), αναπτύσσοντας διαθεματικές δραστηριότητες που έχουν νόημα για το παιδί και αποσκοπούν στην ενοποίηση της γνώσης, την καλλιέργεια δεξιοτήτων, την ενεργό συμμετοχή και τη δημιουργική έκφραση.

Το θέμα εξακτινώνεται διαθεματικά καλύπτοντας όλες τις γνώσεις – μαθησιακές περιοχές του προγράμματος σπουδών Γλώσσας, Μαθηματικών, Μελέτης Περιβάλλοντος, Προσχολικής και Κοινωνικής Ανάπτυξης, των Τεχνών και των Τ.Π.Ε. προάγοντας έτσι την ολόπλευρη σωματική, νοητική, συναισθηματική και κοινωνική ανάπτυξη των νηπίων.

Το εκπαιδευτικό σενάριο στηρίζεται στις βασικές αρχές του Δ.Ε.Π.Π.Σ  καθώς:

• Δίνει ευκαιρίες στα παιδιά να αναπτύσσουν και να εκφράζουν ιδέες και συναισθήματα, προσεγγίζοντας το πολιτιστικό υπόβαθρο του κάθε παιδιού καθώς και τα ενδιαφέροντά του και τις ανάγκες
• Ενσωματώνει  στις δραστηριότητες την τεχνολογία και αξιοποιεί μια ποικιλία πηγών πληροφόρησης όπως το διαδίκτυο.
• Παρέχει ευκαιρίες στα παιδιά να εξασκούν τις δεξιότητές τους μέσα από την αναζήτηση, την αιτιολόγηση και επιχειρηματολογία, τη λήψη αποφάσεων, την επίλυση προβλημάτων και επιτρέπει στα παιδιά να κάνουν «λάθη», αξιοποιώντας τα λάθη κατά τη μαθησιακή διαδικασία.
• Αξιοποιεί τις προϋπάρχουσες γνώσεις και εμπειρίες.
• Δίνει έμφαση στην ενεργητική και βιωματική μάθηση καθώς οι δραστηριότητες απαιτούν προσωπική εμπλοκή των νηπίων.
• Ενσωματώνει την αξιολόγηση στο πρόγραμμα.
• Ενιαιοποιεί τη γνώση και προάγει τη διαθεματικότητα.
• Η παιγνιώδης μορφή των δραστηριοτήτων θέτει στο επίκεντρο το παιχνίδι ως μέσο μάθησης, ενισχύοντας την αυτενέργεια και την αυτονομία των νηπίων.
• Ενισχύει την αλληλεπίδραση και την συνεργασία  των παιδιών μεταξύ τους.

 

ΣΚΟΠΟΣ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ

Διδακτικοί Στόχοι

Ως προς το γνωστικό αντικείμενο

• Να γνωρίσουν τον Κρητικό συγγραφέα, την οικογένεια του, τους φίλους του, αγαπημένα αντικείμενα του.
• Να μάθουν ποιες χώρες επισκέφτηκε και τι ταξίδια έκανε.
• Να γνωρίσουν βασικούς κανόνες των έργων του.
• Να έρθουν σε επαφή με τα γνωμικά – μηνύματα μέσα από τα έργα του.
• Να έρθουν αβίαστα σε επαφή με διαφορετικές εκδοχές του γραπτού λόγου και να συσχετίσουν ιστορίες της ζωής του συγγραφέα με τη δική τους ζωή και εμπειρίες.
• Να ανακαλύψουν σε ποια σημεία της πόλης μας συναντάμε το όνομα του.

Ως προς τη μαθησιακή διαδικασία

• Να αναπτύξουν δεξιότητες επικοινωνίας, συνεργασίας.
• Να αναπτύξουν κριτική σκέψη.
• Να σέβονται τις ιδέες και τις απόψεις των άλλων.
• Να κατανοήσουν την αξία της ομαδικής εργασίας και την από κοινού ανακάλυψη.
• Να αναζητούν πληροφορίες, να τις οργανώνουν και να τις χρησιμοποιούν για τη διαχείριση προβλημάτων.

Στόχοι ως προς Τ.Π.Ε.

• Να εξοικειωθούν με τη χρήση των υπολογιστών ως εργαλείο ανακάλυψης και εύρεσης πληροφοριών αλλά και ως εργαλείο δημιουργίας και έκφρασης.
• Να εξοικειωθούν με την αναζήτηση εικόνων στο διαδίκτυο.
• Να μπορούν να αναζητούν τραγούδια και βίντεο στο youtube.
• Να δημιουργήσουν τη δική τους ταινία (animation) με το movie maker (Windows PC).

ΡΟΛΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ

Οι εκπαιδευτικοί μεσολαβούν και διευκολύνουν τη μαθησιακή διαδικασία, βοηθώντας τα παιδιά:

●      να οργανώσουν δραστηριότητες με συνοχή και συνέχεια με τέτοιο τρόπο ώστε οι γνώσεις να ‘’χτίζονται ‘’ μέσω της διερεύνησης και της ενεργής συμμετοχής των παιδιών.

●      να οργανώσουν την έρευνά τους.

●      να εφαρμόσουν τις νέες γνώσεις.

●      να αξιολογούν τη διαδικασία και να την προσαρμόζουν στις ανάγκες των παιδιών.

●      να αποκτήσουν πρόσβαση στις κατάλληλες πηγές πληροφόρησης.

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ

Κατά την υλοποίηση του προγράμματος ξεκινήσαμε από αυτά που γνωρίζουν τα νήπια για το συγκεκριμένο θέμα και οργανώσαμε τις δράσεις σχετικά με το τι θα ήθελαν να μάθουν και πως θα το μάθουν. Τα παιδιά, σε όλες τις φάσεις της μαθησιακής διεργασίας, έχουν ενεργή συμμετοχή, συνεργάζονται, ανακαλύπτουν τρόπους για να βρουν μόνα της την γνώση, καθοδηγούμενα από τις νηπιαγωγούς που έχουν ρόλο συντονιστή για να κατευθύνει και να καθοδηγεί τις ομάδες. Έτσι, αναφορικά με τις δράσεις, χρησιμοποιήσαμε τις εξής διδακτικές στρατηγικές:

• Διατύπωση ερωτημάτων.
• Καταιγισμός ιδεών.
• Ομαδοσυνεργατική εργασία.
• Διευκρίνηση και επεξεργασία θεμάτων μέσω της έρευνας και της ανακάλυψης.
• Επικοινωνία και παρουσίαση νέων γνώσεων με διάφορους τρόπους και πολλαπλές αναπαραστάσεις (πχ κατασκευές, θεατρικό παιχνίδι, αλφαβητάρι, animation, καλοκαιρινή γιορτή κτλ.)

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΔΡΑΣΕΩΝ

    Η αφόρμηση για να ξεκινήσει το πρόγραμμα ήταν ένα βιβλίο που έφερε στο νηπιαγωγείο ένα νήπιο με τίτλο “Σε ευχαριστώ Νίκο Καζαντζάκη” λίγες μέρες μετά την έναρξη της δανειστικής μας βιβλιοθήκης.

Σε αυτό το σημείο πρέπει να αναφέρουμε ότι όποτε διαβάζουμε κάποιο παραμύθι δείχνουμε πάντα στο εξώφυλλο το όνομα του συγγραφέα, επομένως γνωρίζουν αυτή την έννοια και μπορούν να την κατανοήσουν. Επιπρόσθετα, είχαμε στο νηπιαγωγείο μας παιδί που ονομάζεται Νίκος, επομένως ήταν καλή ευκαιρία ν’ ασχοληθούμε με τον Κρητικό συγγραφέα.

Σε χαρτί του μέτρου, και με τη μέθοδο του καταιγισμού ιδεών, καταγράψαμε τις απόψεις των παιδιών (τα μισά από αυτά εξέφρασαν την αγωνία τους για τη νέα δανειακή σύμβαση με τους Ευρωπαίους εταίρους μας βέβαια). Αναφορικά με τις απαντήσεις τους, διατυπώθηκαν τα εξής: ότι είναι συγγραφέας και ποιητής, είναι γνωστός σε όλο το κόσμο, γεννήθηκε στο Ηράκλειο, έχει γράψει την Οδύσσεια, δεν ζει και ο τάφος του είναι στα “τείχη”.

Στη συνέχεια τα ρωτήσαμε «τι θέλουν να μάθουν».

Ομαδοποιήσαμε και καταγράψαμε τις απαντήσεις ως εξής:

• Ποια ήταν η οικογένεια του, είχε φίλους, παιδική ηλικία
• Τι ταξίδια έκανε και ποιες χώρες επισκέφτηκε
• Έργα και γνωμικά, πόσα βιβλία έγραψε, πως ήταν το γραφείο του
• Σημεία της πόλης μας που συναντάμε το όνομα του

Χωρισμός σε ομάδες

Για να διερευνήσουμε το θέμα χωριστήκαμε σε 4 πεντάδες χρησιμοποιώντας 4 διαφορετικά χρώματα μαρκαδόρων. Επιλέξαμε κάποιο μουσικό κομμάτι που τους άρεσε στο ραδιοσιντί και κάθε φορά που η μουσική σταματούσε έπρεπε να διαλέξουν ένα μαρκαδόρο. Έτσι δημιουργήθηκαν 4 ομάδες και η κάθε ομάδα είχε από 5 παιδιά με το αντίστοιχο χρώμα μαρκαδόρου (η ομάδα των πορτοκαλί, των μπλε, των λαχανί και των μωβ). Καταγράψαμε τα ονόματα των παιδιών της κάθε ομάδας και τα μέλη της υπέγραφαν με το όνομα τους όπου άνηκαν.

Διερεύνηση θέματος

Τέθηκε το ερώτημα «που θα αναζητήσουμε πληροφορίες σχετικές με το θέμα». Οι ομάδες ανέλαβαν να φέρουν πληροφορίες από βιβλία, Η/Υ, περιοδικά, DVD και εργάστηκαν ταυτόχρονα αλλά και ξεχωριστά με την εκπαιδευτικό στις ελεύθερες δραστηριότητες. Η διαδικασία κράτησε μια εβδομάδα και στην αρχή της επομένης η κάθε ομάδα παρουσίασε στην τάξη  τα αποτελέσματα της έρευνας. Οι εκπαιδευτικοί διευκόλυναν την παρουσίαση θέτοντας ερωτήματα με σκοπό να προβληματιστούν τα παιδιά και να αναλάβουν πρωτοβουλίες προτρέποντας τα να μιλούν και να αιτιολογούν τις επιλογές τους επεκτείνοντας τις μαθησιακές τους εμπειρίες.

Δημιουργήθηκε και σχετική ”γωνιά” στο χώρο υποδοχής των νηπίων (για να είναι προσβάσιμη και από τα δύο τμήματα) όπου τοποθετούσαμε τα σχετικά βιβλία, εικόνες, υλικό που έφερνε η κάθε ομάδα τα οποία  αφού πρώτα τα επεξεργαζόμασταν  καθ’ όλη τη διάρκεια του προγράμματος, έπειτα την εμπλουτίζαμε.

1. Δραστηριότητες με θέμα την οικογένεια, την παιδική ηλικία και τους φίλους του Νίκου Καζαντζάκη.

Στόχος είναι τα νήπια ν’ αντιληφθούν τη σημασία της οικογένειας και της φιλίας στη ζωή και την ανάπτυξη της προσωπικότητας τους.

Η έννοια της οικογένειας είναι οικεία για τα παιδιά, καθώς  είναι ένα θέμα που ασχολούμαστε στο νηπιαγωγείο και τους αρέσει να μας μιλάνε και να παρουσιάζουν τη δική τους. Αφού λοιπόν είδαμε φωτογραφίες της οικογένειας του Νίκου Καζαντζάκη, που έφερε η αντίστοιχη ομάδα, τονίσαμε ότι επρόκειτο για μια πενταμελή οικογένεια, παίξαμε γλωσσικό παιχνίδι, ανάλογα με το πόσα μέλη είχε η οικογένεια του κάθε παιδιού, πχ τρία μέλη - τριμελής οικογένεια, κατασκευάσαμε με την ολομέλεια της τάξης το γενεαλογικό δέντρο του Καζαντζάκη, με φωτογραφίες του ίδιου, των γονιών και των αδερφών του. Και αντίστοιχα παρουσίασαν και το δικό τους οικογενειακό δέντρο σε χαρτί φωτοτυπικού Α3.

Στα παιδιά αρέσει το παιχνίδι και είναι πολύ σημαντικό καθώς θεωρείται η “κυρίαρχη δραστηριότητα” για την ανάπτυξη και τη μάθηση τους. Μέσα από αυτό εμπλέκονται κοινωνικά, συναισθηματικά, κινητικά και νοητικά με άλλα παιδιά, με αντικείμενα και αναπαραστάσεις οικίες ή νέες, με καταστάσεις ρεαλιστικές και φανταστικές. Έτσι λοιπόν, μοιράστηκαν στην ολομέλεια της τάξης εικόνες με τα μέλη της οικογένειας και τα παιδιά έπρεπε να αναγνωρίσουν τα πρόσωπα και στη συνέχεια να κάνουν αντιστοίχιση των εικόνων με τις λέξεις.

Επίσης, χρησιμοποιώντας αποσπάσματα από την Αναφορά στο Γκρέκο σελ 32 Β’ “Ο κύρης μου”, όπου ο Κρητικός συγγραφέας αναφέρεται στον πατέρα του, η ομάδα μας παρουσίασε χαρακτηριστικά του Καπετάν Μιχάλη και όλα τα παιδιά ζωγράφισαν τη φιγούρα του πατέρα του Νίκου Καζαντζάκη. Παρακάτω στη σελ. 45 Δ’ “ο γιος” αναφέρει μια παιδική ανάμνηση που είχε από τον πατέρα του και μιλάει για τον εαυτό του και το δώρο που του χάρισε, μόλις 4 χρονών, μια υδρόγειο σφαίρα κι ένα καναρίνι. Η συγκεκριμένη σκηνή δραματοποιήθηκε από τα παιδιά και παρουσιάστηκε στο τέλος της ημέρας στους γονείς με την αντίστοιχη στιχομυθία.

Κάτι αντίστοιχο έγινε και με τη μητέρα του, απόσπασμα από την “Αναφορά στο Γκρέκο”, σελ. 35 Γ΄”Η μάνα”, όπου την παρουσιάζει σαν μια άγια γυναίκα με υπομονή, αντοχή και τη γλύκα της γης, και λίγο πιο κάτω σελ. 39 Γ’ αναφέρεται στη μάνα του και την παρουσιάζει σαν νεράιδα. Με αφορμή τη γιορτή της μητέρας αναφερθήκαμε στο σπουδαίο ρόλο της και την προσφορά της και κάθε παιδί έφτιαξε το δικό του σουπλά για να το κάνει δώρο στη μητέρα του σε χαρτί Α3, ζωγραφίζοντας λουλούδια πολύχρωμα και καρδούλες το οποίο πλαστικοποιήσαμε με πλαστικοποιητή Α3. Όλο αυτό ολοκληρώθηκε με το ψυχοκινητικό παιχνίδι “το κεφαλομάντηλο κρύφτηκε” που φορούσε η μάνα του.

Ακόμη μια αναφορά στον Γκρέκο σελ. 35 Γ’ αναφέρεται στην χαρακτηριστική φιγούρα του παππού του, πως ήταν εξωτερικά και τι κρατούσε 2 φορές το χρόνο που τους επισκεπτόταν. Μοιράστηκαν ρόλοι και δραματοποίησαν τα παιδιά τα παραπάνω πρόσωπα του Ν. Καζαντζάκη.

Αυτή η ομάδα (μωβ) είχε να παρουσιάσει στην τάξη και τους φίλους του Ν. Καζαντζάκη. Έφερε φωτογραφίες και μας παρουσίασε τους τέσσερις πιο κοντινούς του, Ζορμπάς που τον έμαθε να αγαπά τη ζωή και να μη φοβάται το θάνατο, Παντελής Πρεβελάκης, αγαπημένος φίλος, θαυμαστής και μαθητής του Ν. Καζαντζάκη, Ι.Θ. Κακριδής, φιλόλογος και συνεργάτης του και Άγγελος Σικελιανός, ποιητής και συνοδοιπόρος στα ταξίδια του αφού πήγαν μαζί στο Άγιον Όρος για 40 μέρες. Αυτή η ομάδα έφτιαξε παιχνίδι μνήμης με τους φίλους (εικόνες και ονόματα που έπρεπε να σηκώνουν και να βρίσκουν τα όμοια) και συμμετείχαν όλα τα παιδιά. Επίσης χρησιμοποιώντας το εκπαιδευτικό λογισμικό jigsaw puzzle, τα παιδιά έφτιαξαν παζλ με τους φίλους του Ν. Καζαντζάκη, κάτι που τα ευχαρίστησε γιατί με αυτό το τρόπο καλλιέργησαν τις δυνατότητες τους για εικαστική έκφραση μέσα από το παιχνίδι.

2. Δραστηριότητες για τις χώρες που επισκέφτηκε και τα ταξίδια που έκανε.

Στόχος ήταν να κατανοήσουν τα νήπια ότι το μέρος που ζουν είναι ένα κομμάτι ενός απέραντου κόσμου. Παρουσιάσαμε την υδρόγειο σφαίρα, εντοπίσαμε τις πέντε Ηπείρους και τις ονομάσαμε. Παράλληλα αναρτήσαμε στον πίνακα τον παγκόσμιο χάρτη εξηγώντας ότι πρόκειται για την επίπεδη απεικόνιση της Υδρογείου σφαίρας. Επίσης παρουσιάσαμε στο βιντεοπροβολέα της τάξης το λογισμικό οπτικοποιήσης Google Earth κάνοντας μια μικρή περιήγηση στη γη και στις πέντε Ηπείρους, εντοπίσαμε την Ευρώπη, την Ελλάδα, την Κρήτη και τη Μυρτιά (Βαρβάρους). Η λαχανί ομάδα έπρεπε ν’ ασχοληθεί με τις χώρες που ο Νίκος Καζαντζάκης επισκέφτηκε Έφερε λοιπόν υλικό και τοποθέτησε τις σημαίες των χωρών στον χάρτη που προηγουμένως είχαν δει με το πρόγραμμα πλοήγησης στο διαδίκτυο (Google Chrome). Έτσι είχαν τη δυνατότητα να αναζητήσουν πληροφορίες και να τις χρησιμοποιήσουν κατάλληλα. Σε φύλλο εργασίας που έκαναν, ταυτοποίησαν την κάθε χώρα με την αντίστοιχη λέξη και έμαθαν προφορικά να λένε καλημέρα όπως θα έλεγε ο Νίκος Καζαντζάκης στις χώρες που θα επισκεπτόταν (Αγγλία, Γαλλία, Ιταλία, Ισπανία, Γερμανία, Ρωσσία, Αίγυπτο, Κίνα).

    Ολοκληρώθηκε με ατομική εργασία των παιδιών φτιάχνοντας από χαρτόνι γαλάζιο τη γη, στη μέση τη Κρήτη και γύρω της το τρένο με οδηγό τον Ν. Καζαντζάκη και βαγόνια τις διάφορες χώρες. Στο τέλος διασκεδάσαμε παίζοντας το ομαδικό παιχνίδι “έχω ένα τρενάκι που όλο όλο τρέχει και που θα σταματήσει” όπου τα νήπια έπρεπε να αναφέρουν διαφορετική χώρα κάθε φορά.

    3.Δραστηριότητες για τα έργα και γνωμικά του Ν.Καζαντζάκη

Στόχος ήταν να μάθουν κάποια από τα βιβλία, τίτλους και να κατανοήσουν,όσο τους επιτρέπει η παιδική ηλικία, σκέψεις στοχασμούς, γνωμικά και να περιγράφουν το γραφείο με τα αγαπημένα του αντικείμενα.

Η πορτοκαλί ομάδα μαζί με τις εκπαιδευτικούς εμπλούτισαν τη “γωνιά” με τα βιβλία του. Όλα τα νήπια είχαν την δυνατότητα να αγγίξουν, να μυρίσουν, να νιώσουν, να διαβάσουν, να μετρήσουν, να ανακαλύψουν νέες γνώσεις και εμπειρίες και να τις μεταφέρουν και έξω από το χώρο του σχολείου. Έμαθαν για τα δύο παιδικά μυθιστορήματα “Μέγας Αλέξανδρος” και στα “Παλάτια της Κνωσσού” με τα οποία δόθηκε αφορμή για να γίνει συζήτηση για τον λαβύρινθο της Κνωσσού, τον Μινώταυρο, Θησέα και Αριάδνη και να μεταφέρουν αυτές τις εικόνες σε φύλλα εργασίας. Επίσης είχαν την ευκαιρία να μάθουν για τα ταυροκαθάψια, να γίνει μικρό θεατρικό δρώμενο βασισμένο στις γνώσεις που αποκόμισαν και εμπνεύστηκαν,να τραγουδήσουν το τραγούδι του Ν. Ξυλούρη “Δεν ήταν νησί” και να φτιάξουν ομαδική εργασία με την γοργόνα. Άλλα έργα τα οποία γνώρισαν τα παιδιά ήταν η “Οδύσσεια”, τα τρία έργα του που έχουν μεταφερθεί στον κινηματογράφο, “ο Χριστός ξανασταυρώνεται”, “Βίος και πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά”, “Ο τελευταίος πειρασμός”, “Αναφορά στον Γκρέκο” καθώς και την “Αναφορά στον Γκρέκο”, τον “Καπετάν Μιχάλη”, τις “Αδερφοφάδες”, τον “Φτωχούλη του θεού” κ.α. Σε φύλλα εργασίας έπρεπε να αντιστοιχίσουν τις εικόνες των βιβλίων με τις λέξεις-τίτλους, όπως και να αντιγράψουν τίτλους όπως μπορούν.

Ο πολυγραφότατος Νίκος Καζαντζάκης που ασχολήθηκε με κάθε είδος λόγου, ήταν μια πρόκληση για μας ο τρόπος με τον οποίο θα γινόταν κατανοητοί κάποιοι στοχασμοί και γνωμικά του. Προσπαθήσαμε με βοήθεια την ανεμελιά, τον αυθορμητισμό και την ελευθερία σκέψης των παιδιών να κατανοήσουν όσο μπορούν τον ιδιαίτερα δύσκολο, δυσνόητο, ίσως και ακατάλληλο για αυτά Ν. Καζαντζάκη και να αντιληφθούν έννοιες σημαντικές και φράσεις του γνωστές όπως

• Δεν ελπίζω τίποτα Δε φοβάμαι τίποτα, είμαι λέφτερος
• Ζούμε μόνοι , πεθαίνουμε μόνοι
• Ν΄αγαπάς την ευθύνη, να λες εγώ, εγώ μοναχός θα σώσω τον κόσμο. Αν χαθεί εγώ θα φταίω.
• Μια αστραπή η ζωή μας. Μα προλαβαίνουμε!
• Έχεις τα πινέλα, έχεις τα χρώματα, ζωγράφισε τον παράδεισο και μπες μέσα.
• Ότι δε συνέβη ποτέ, είναι ότι δεν ποθήσαμε αρκετά.
• Αγάπα τον άνθρωπο, γιατί είσαι εσύ.
• Αν δεν αγκαλιάσεις τον εαυτό σου εσύ πρώτα, μην περιμένεις να το κάνει άλλος.
• Κοίταξε αν μπορείς τον φόβο κατάματα και ο φόβος θα φοβηθεί και θα φύγει.
• Μη σταματάς, μην κοιτάς πίσω σου, ανέβαινε.

Επέλεξαν μόνα τους όποια ήθελαν και τα αντέγραψαν σε μικρά κομμάτια χαρτιού φτιάχνοντας ένα μεγάλο πανό από φόδρα το οποίο τοποθετήσαμε στο χώρο υποδοχής του νηπιαγωγείου. Για αρκετά μεγάλο διάστημα τα είχαν αποστηθίσει και τα έλεγαν μεταξύ τους, αναπτύσσοντας τον προφορικό τους λόγο και ικανότητες συνεργασίας, επικοινωνίας και αλληλεπίδρασης.

    Επίσης αυτή η ομάδα έφερε κι έδειξε στην ολομέλεια της τάξης εικόνες- φωτογραφίες από το γραφείο του. Ο ίδιος ο Νίκος Καζαντζάκης ονόμασε την τελευταία κατοικία του “κουκούλι”. Έλεγε χαρακτηριστικά “Το σπιτάκι προχωράει,πολύ μικρό μα χαριτωμένο, το ονομάσαμε “κουκούλι”. Μπαίνεις σκουλήκι και βγαίνεις ψυχή (πεταλούδα)”. Όταν έγινε αναφορά στα έντομα, τα νηπία γνωρίζοντας τα παραπάνω , ανακοίνωσαν και έκαναν ταυτοποίηση με τα στάδια του κύκλου ζωής της πεταλούδας. Το δωμάτιο όπου έγραφε ώρες ατελείωτες ήταν αρκετά ευρύχωρο, ευάερο και ευήλιο. Είχε ένα μεγάλο ξύλινο γραφείο πάνω στο οποίο συναντούσε κανείς βιβλία και χαρτιά, την αγαπημένη του πένα, ένα ανθοδοχείο με φρέσκα λουλούδια, καθώς αποτελούσαν γι΄αυτόν πηγή έμπνευσης και δημιουργίας,την υδρόγειο σφαίρα στην οποία “ταξίδευε”συχνά και πίσω ακριβώς βρισκόταν μια τεράστια βιβλιοθήκη με τα αγαπημένα του βιβλία. Τα νήπια περιέγραψαν με κάθε λεπτομέρεια και μετά στο χαρτί αποτύπωσαν αυτή την εικόνα, προσπαθώντας να δείξουν ότι έχουν κατανοήσει. Φυσικά ακολούθησε και δραματοποίηση με θεατρικό δρώμενο αυτής της σκηνής.

   

    4. Δραστηριότητες για τα σημεία της πόλης μας, όπου συναντάμε το όνομα του.

Στόχος ήταν να γνωρίσουν τις αναφορές που γίνονται για τον κρητικό συγγραφέα (δρόμοι, πλατείες, αγάλματα, γλυπτά) στον τόπο τους και να καταλάβουν αυτή την ελάχιστη τιμή και ευγνωμοσύνη προς το πρόσωπό του με την ανυπότακτη σκέψη και τον αδηφάγο νου.

Αυτή η ομάδα λοιπόν (μπλε) έφερε φωτογραφίες από τον κρατικό αερολιμένα Ηρακλείου που έχει ονομαστεί Ν. Καζαντζάκης, την πλατεία Ελευθερίας όπου το 1958 στήθηκε η προτομή του από την εταιρεία κρητικών ιστορικών μελετών, την πλατεία Κύπρου όπου βρίσκεται το Δημοτικό Κηποθέατρο Ν. Καζαντζάκης καθώς και σημείο στη λεωφόρο Ικάρου όπου βρίσκονται τα αγάλματα των τριών σπουδαίων κρητικών Καζαντζάκης, Κορνάρος, Θεοτοκόπουλος. Υπάρχει επίσης πινακίδα που οδηγεί στον τάφο του και γράφει το επώνυμό του, στον προμαχώνα Μαρτινέγκο όπου βρίσκεται ο τάφος του, στην πύλη Ιησού (Έβανς) υπάρχει μια έκθεση με φωτογραφικό και αρχειακό υλικό που έχει παραχωρηθεί από το ιστορικό μουσείο Κρήτης και το μουσείο του Ν. Καζαντζάκη στη Μυρτιά.

Επίσης συναντάμε στο κέντρο του Ηρακλείου την οδό Ν.Καζαντζάκη όπου βρίσκεται το σπίτι που γεννήθηκε, στο Γάζι και στην περιοχή της Χερσονήσσου, ενώ στον Μασταμπά,στην οδό Δριμυτινού, ο Γυμναστικός σύλλογος Ηρακλείου που ιδρύθηκε το 1991 από καθηγητές Φυσικής Αγωγής ονομάζεται “ΝΙΚΟΣ ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗΣ”. Τέλος μ΄αυτό το όνομα υπάρχει και σύλλογος εκπαιδευτικών Α/θμιας εκπαίδευσης Ν. Ηρακλείου.

Με εικόνες και φωτογραφίες των παραπάνω και με το λογισμικό Jigsaw  τα νήπια έφτιαξαν διάφορα πάζλ και διαγωνίσθηκαν με χρονόμετρο γρήγορης ολοκλήρωσης της εικόνας, πρόγραμμα με το οποίο ήθελαν συνεχώς να παίζουν.   

Στα πλαίσια του προγράμματος πραγματοποιήθηκαν και εκπαιδευτικές επισκέψεις. Πριν από κάθε επίσκεψη γινόταν προετοιμασία και ενημέρωση των παιδιών σχετικά με το χώρο, τα εκθέματα και τους κανόνες συμπεριφοράς.

Οι επισκέψεις που πραγματοποιήθηκαν ήταν οι εξής:   

• Επίσκεψη στο Μουσείο Νίκος Καζαντζάκης στο ιστορικό χωριό Βαρβάροι, τη σημερινή Μυρτιά. Τα παιδιά είχαν τη δυνατότητα να δουν από κοντά χειρόγραφα και σημειώσεις του συγγραφέα, πρώτες εκδόσεις των έργων του στα ελληνικά και σ΄άλλες γλώσσες, σπάνιο φωτογραφικό υλικό, αναμνηστικά απ΄τα ταξίδια του, προσωπικά αντικείμενα, μακέτες, κοστούμια και υλικό από θεατρικές παραστάσεις έργων του εδώ και στο εξωτερικό, πορτραίτα και πίνακες.
• Επίσκεψη στην Πύλη Ιησού και στον προμαχώνα Μαρτινέγκο όπου αναπαύεται ο Νίκος Καζαντζάκης και η σύζυγός του Ελένη. Η εκθέση στην πύλη Ιησού παρουσιάζει φωτογραφικό υλικό και αποτελεί μια σύντομη “περιδιάβαση” στη ζωή και το έργο του μεγάλου κρητικού συγγραφέα.
• Ιστορικό μουσείο Κρήτης όπου παρουσιάζεται το γραφείο και η βιβλιοθήκη του, προσωπικά αντικείμενα και χειρόγραφα των έργων του.

    Το σχέδιο εργασίας θα ολοκληρωθεί στο τέλος της σχολικής χρονιάς με θεατρικό δρώμενο βασισμένο στα “αγαπημένα “ του Νίκου Καζαντζάκη. Θα περιλαμβάνει φράσεις και λόγια του συγγραφέα, τραγούδια (Κρήτη μου όμορφο νησί, Πότε θα κάνει Ξαστεριά, Τούτο το μήνα κ.α.) καθώς επίσης και χορό από το χορευτικό συγκρότημα του Βασίλη Πιλάλη, συρτάκι από τα παιδιά, τα οποία θα είναι ντυμένα με λευκά μπλουζάκια που θα έχουν τα ίδια γράψει πάνω “Δεν ελπίζω τίποτα, δε φοβάμαι τίποτα είμαι λέφτερος”.

    ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ

    Αξολογώντας το πρόγραμμα θεωρούμε ότι οι στόχοι επιτεύχθηκαν σε ικανοποιητικό βαθμό τόσο ως προς τις γνώσεις και τις στάσεις αλλά και ως προς τις δεξιότητες που θέλαμε να αναπτύξουμε. Μεταξύ άλλων τα παιδιά έμαθαν αρκετά για τη ζωή και το έργο του κρητικού συγγραφέα, γνώρισαν ότι πρόκειται για μια προσωπικότητα μεγάλης πολιτιστικής κληρονομιάς, έμαθαν να ερευνούν και να αναζητούν τη γνώση, να συνεργάζονται και να επικοινωνούν.

Επίσης οι γονείς βοήθησαν πολύ στην υλοποίηση του προγράμματος, καθώς από την αρχή είχαν ενημερωθεί με απογευματινή συνάντηση στο σχολείο κι έτσι παρακολουθούσαν την εξέλιξη των δράσεων μέσα απ΄τα έργα των παιδιών τους και συμμετείχαν με υλικό που έφερναν το οποίο παρουσίαζαν τα παιδιά στην ολομέλεια.

    Ένα μεγάλο ευχαριστώ στα ίδια τα παιδιά μας που αυτή τη χρονιά αγωνίστηκαν κι έφτασαν τόσο ψηλά. Έτσι η προσταγή του Καζαντζάκη “φτάσε όπου δεν μπορείς” βρήκε την απόλυτη εφαρμογή της.

Τελικά “Δεν υπάρχουν ιδέες, υπάρχουν μονάχα άνθρωποι που κουβαλούν τις ιδέες, κι αυτές….παίρνουν το μπόϊ του ανθρώπου που τις κουβαλάει”  Νίκος Καζαντζάκης.

ΠΑΡΑΔΟΤΕΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ

1. Ταινία κινουμένων σχεδίων (animation) https://youtu.be/aHNu8o-Uqko
2. Αλφαβητάρι. Το κάθε τμήμα έφτιαξε το δικό του αλφαβητάρι, τα παιδιά χωρίστηκαν σε ομάδες και βρήκαν λέξεις για κάθε γράμμα που αντιστοιχούσε σε αγαπημένο μέρος, πρόσωπο, αντικείμενο, φράση του συγγραφέα, ζωγραφίζοντας την αντίστοιχη εικόνα (π.χ. Α όπως Αμυγδαλιά, Β όπως Βαλίτσα κτλ.). Το αλφαβητάρι έγινε βιβλίο και τοποθετήθηκε στη δανειστική μας βιβλιοθήκη για να το δανείζονται και να έχουν πρόσβαση όλα τα παιδιά.
3. Παρουσίαση προγράμματος στα δύο όμορα νηπιαγωγεία και το δημοτικό σχολείο.
4. Αφίσα με τα “αγαπημένα” του Ν.Καζαντζάκη. Όλο αυτό το διάστημα τα παιδιά έμαθαν εύκολα και αβίαστα ποιες ήταν οι αγαπημένες του συνήθειες, φίλοι, φαγητό, μυρωδιά κ.α. κι έτσι έφτιαξαν σε χαρτί του μέτρου αφίσα που συμμετείχαν όλα τα νήπια, το καθένα με το δικό του τρόπο, βάζοντας τη δική του εικαστική πινελιά.

    ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

• Παιδαγωγικό Ινστιτούτο (2003). Διαθεματικό Πλαίσιο Προγραμμάτων Σπουδών για το Νηπιαγωγείο.
• Μ. Καλογεράκη, “Σ΄ευχαριστώ Νίκο Καζαντζάκη”, εκδ. Ελληνικά Γράμματα
• Ν. Καζαντζάκης, “Μια κρητική ματιά” εκδ. Ροδομηλιά
• Αγγ. Βαρελλά, “Κρήτη”, εκδ. Πατάκη
• www.kazantzakis-museum.gr
• www.historical-museum.gr

    ΑΝΑΦΟΡΕΣ

• Ν. Καζαντζάκης, Ο Καπετάν Μιχάλης, εκδ. Καζαντζάκη
• Ν. Καζαντζάκης, Αναφορά στον Γκρέκο, εκδ. Καζαντζάκη
• Ν. Καζαντζάκης, Βίος και πολιτεία του Αλ. Ζορμπά, εκδ. Καζαντζάκη
• Ν. Καζαντζάκης, Στα παλάτια της Κνωσσού, εκδ. Καζαντζάκη
• Ν. Καζαντζάκης, Οδύσσεια, εκδ. Καζαντζάκη
• Ν. Καζαντζάκης, Ο Μέγας Αλέξανδρος, εκδ. Καζαντζάκη
• Ν. Καζαντζάκης, Ο φτωχούλης του Θεού, εκδ. Καζαντζάκη
• Ελ. Καζαντζάκη, Νίκος Καζαντάκης - ο Ασυμβίβαστος-, εκδ. Καζαντζάκη
• DVD Nίκος Καζαντζάκης, Ακροβάτης πάνω από το χάος, Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Ηρακλείου
• DVD  Νίκος Καζαντζάκης, Ένας ανήσυχος ταξιδευτής, Ίδρυμα Μουσείο Νίκου Καζαντζάκη.