Μια θάλασσα ανάμεσα στην γειτονιά μας και στην Ευρώπη
Αμαλία Φιλιππάκη
(ΠΕ70 ΔΑΣΚΑΛΩΝ - afilippaki@edc.uoc.gr)
Δημοτικό Σχολείο Ευρωπαϊκής Παιδείας
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Στην εργασία αυτή παρουσιάζεται ένα πρόγραμμα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης μέσω της παιδαγωγικής προσέγγισης της Place Based Education (PBE) αναφορικά με τον τόπο όπου ζουν οι μαθητές. Συνολικά το πρόγραμμα σχεδιάστηκε για να υλοποιηθεί καθόλη την διάρκεια του σχολικού έτους 2014 – 2105, όμως στην πορεία προέκυψε η ανάγκη να συνεχιστεί και κατά το επόμενο σχολικό έτος 2015-2016.
Το πρόγραμμα αυτό εστιάζεται στο τοπικό περιβάλλον και στην ανάγκη να υπάρξει μια σύνδεση του σχολείου με την τοπική κοινωνία μέσα από την οποία οι μαθητές να αναπτύξουν μια ισχυρή αίσθηση του τόπου και μια περιβαλλοντικά υπεύθυνη συμπεριφορά απέναντι σε αυτό. Στην εργασία αυτή θα περιοριστούμε στο θεωρητικό πλαίσιο ενώ οι δράσεις αναλυτικά θα παρουσιαστούν σε μια επόμενη εργασία. ΛΕΞΕΙΣ ΚΛΕΙΔΙΑ
Place Based Education, τοπικό περιβάλλον, παράκτιο και θαλάσσιο οικοσύστημα.
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Πλαίσιο Εφαρμογής του Προγράμματος Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης μέσω της Place Based Education:
Ως Υποδιευθύντρια του Α΄ βάθμου Κύκλου τα τελευταία 5 χρόνια στο Σχολείο Ευρωπαϊκής Παιδείας Ηρακλείου διαπίστωνα καθημερινά την έλλειψη συνάφειας με την τοπική κοινωνία της πόλης του Ηρακλείου. Από την εμπειρία μου στο εν λόγω σχολείο διαπίστωσα πως πρόκειται για ένα σχολείο που ξεκίνησε να λειτουργεί στο Ηράκλειο της Κρήτης το 2015 χωρίς όμως να υπάρχει καμία συνάφεια ιστορική, πολιτισμική και κοινωνική με τον τόπο. Φαίνεται σαν ένα σχολείο που δεν έχει ουσιαστική επικοινωνία και συνεργασία με την τοπική κοινωνία. Πολλοί από τους μαθητές που φοιτούν στο σχολείο, κατοικούν σε περιοχές εκτός πόλης και δεν φαίνεται να έχουν κανένα ενδιαφέρον και καμία ενασχόληση με το τι συμβαίνει στην πόλη που φιλοξενεί το σχολείο. Επιπλέον, έως τώρα οι πόρτες του σχολείου παρέμεναν κλειστές στην τοπική κοινωνία και οι εκπαιδευτικοί δεν φαινόταν διατεθειμένοι να ανοίξουν τις πόρτες και να βγουν με τους μαθητές τους εκτός τάξης προκειμένου να δημιουργήσουν γέφυρες επικοινωνίας και συνεργασίας.
Από την μελέτη των προγραμμάτων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης (Π.Ε.) που έχουν υλοποιηθεί έως τώρα, προκύπτει το συμπέρασμα ότι ελάχιστα από αυτά είχαν προσανατολισμό προς το τοπικό περιβάλλον και την τοπική κοινωνία. Σχεδόν όλα τα προγράμματα αφορούσαν παγκόσμια περιβαλλοντικά προβλήματα χωρίς να δίνεται έμφαση στο τοπικό περιβάλλον. Έτσι δεν δινόταν συχνά η ευκαιρία στους μαθητές να ασχοληθούν με προβλήματα που αφορούσαν το τοπικό περιβάλλον και να συνεργαστούν από κοινού με την τοπική κοινωνία για την επίλυση τους. Το αποτέλεσμα ήταν το σχολείο να φαίνεται ξεκομμένο από την πόλη και η πόλη να φαίνεται απλά ως τόπος φιλοξενίας του σχολείου χωρίς όμως καμία συνάφεια και ουσιαστική επικοινωνία και συνεργασία.
Επιπλέον, ως Υποδιευθύντρια του Α΄ βάθμιου Κύκλου του σχολείου από το 2010, διαπίστωνα καθημερινά πως η απόσταση μεταξύ των ελληνόφωνων και των ξενόγλωσσων μαθητών παρέμενε αισθητή παρά τις προσπάθειες που είχαν γίνει για την εξάλειψη αυτής της απόστασης. Από την έως τότε εμπειρία μου στο συγκεκριμένο σχολείο, διαπίστωνα πως ενώ είχαν γίνει αρκετά προγράμματα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, δεν υπήρχε εμπειρία σε ότι αφορά την κοινή συμμετοχή μαθητών που φοιτούν στα δύο διαφορετικά γλωσσικά τμήματα σε προγράμματα Π.Ε..
Μέσα από την ανασκόπηση και μελέτη της διεθνούς βιβλιογραφίας στο χώρο της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης και της Εκπαίδευσης Βασισμένης στον Τόπο – Place-Based Education (P.B.E.), έκρινα ότι μέσα αυτή την παιδαγωγική προσέγγιση ενδεχομένως να προέκυπτε βελτίωση:
α) στις σχέσεις μεταξύ των μαθητών των δύο γλωσσικών τμημάτων
β) στις απόψεις καις τις στάσεις που έχουν οι εκπαιδευτικοί που θα συμμετέχουν στο πρόγραμμα απέναντι σε αυτήν τη προσέγγιση.
γ) στην σχέση των μαθητών με το τοπικό περιβάλλον και στην περιβαλλοντική συμπεριφορά τους απέναντι σε αυτό.
Θεωρητικό Πλαίσιο της P.B.E:
Ο όρος Place-Based Education (P.B.E.) είναι ένας σχετικά νέος όρος στην βιβλιογραφία της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης καθώς έχει εμφανιστεί την τελευταία εικοσαετία στην διεθνή βιβλιογραφία. Στην ελληνική βιβλιογραφία ο όρος “Place-Based Education” εμφανίστηκε μόλις το 1998 σε ένα άρθρο της Παπαδημητρίου στο περιοδικό της Πανελλήνιας Ένωσης Εκπαιδευτικών Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης (Π.Ε.ΕΚ.Π.Ε.) με την μετάφραση “Εκπαίδευση Βασισμένη στον Τόπο”.
Ο Orr (1994), υποστηρίζει πως η PBE είναι ένας όρος ευρύτερος σε σχέση με την Περιβαλλοντική Εκπαίδευση που μπορεί να οριστεί ως διδασκαλία προσανατολισμένη προς της ανάπτυξη μιας κοινωνίας προετοιμασμένης να ζει καλά σε έναν τόπο, χωρίς να τον καταστρέφει. Για να επιτευχθεί αυτό θα πρέπει να καλλιεργηθεί στους μαθητές η γνώση της αιτιώδους συνάφειας όλων των οικολογικών παραμέτρων, καθώς και των μακροπρόθεσμων επιπτώσεων των πράξεων τους στην ισορροπία αυτών των παραμέτρων. Ένας σημαντικός λόγος για να υιοθετήσει ένας εκπαιδευτικός την PBE, είναι ο στόχος να εφοδιάσει τους μαθητές του με τις γνώσεις και τις εμπειρίες που απαιτούνται ώστε να είναι σε θέση να συμμετέχουν ενεργά σε μία δημοκρατική διαδικασία.
Ο Sobel (2004), ένας από τους κύριους υποστηρικτές αυτής της εκπαιδευτικής προσέγγισης, δίνει ένα πληρέστερο ορισμό για την έννοια Place-Βased Education, σύμφωνα με τον οποίο: «Place-Βased Education είναι η διαδικασία της αξιοποίησης της τοπικής κοινότητας και του τοπικού περιβάλλοντος ως ένα σημείο αναφοράς στην διδασκαλία εννοιών σε πολλά διδακτικά αντικείμενα του προγράμματος σπουδών, όπως: γλώσσα, μαθηματικά, κοινωνικές επιστήμες, φυσικές επιστήμες κ.α. Δίνοντας έμφαση σε βιωματικές και αυθεντικές μαθησιακές εμπειρίες, αυτή η εκπαιδευτική προσέγγιση αυξάνει τις ακαδημαϊκές επιδόσεις των μαθητών και τους βοηθάει να αναπτύξουν ισχυρότερους δεσμούς με την κοινότητα τους, ενισχύοντας τον σεβασμό τους στο φυσικό περιβάλλον και δημιουργώντας μία ισχυρή δέσμευση να εργαστούν ως ενεργοί και συμμετοχικοί πολίτες».
Αργότερα οι Gruenewald & Smith (2008), δυο επίσης σημαντικοί υποστηρικτές της κίνησης, επισημαίνουν πως είναι δύσκολο να δοθεί ένας συγκεκριμένος ορισμός, καθώς είναι ένας πολύ ευρύς όρος ο οποίος δεν αναφέρεται μόνον σε μεθόδους διδασκαλίας, αλλά αποτελεί μια κίνηση επανακαθορισμού του σχολείου και μια θεωρία για το πώς μπορεί συνολικά να δούμε την εκπαίδευση. Οι ίδιοι αναφέρουν:
“When place-based education is implemented in ways that truly conjoin school with community and provide opportunities for democratic participation and leadership, children are given the chance to partake in the collective process of creating the sustainable and just world that must come to replace the world of discrimination and waste that has begun to unravel us now.”
Εν κατακλείδι, η Place-Based Education είναι μία προοδευτική μορφή εκπαίδευσης μέσα από την οποία οι μαθητές αξιοποιούν την τοπική κοινότητα ως τόπο έρευνας και πηγή μάθησης, έχοντας τις ευκαιρίες να διερευνήσουν γεωγραφικές, οικολογικές, κοινωνιολογικές και πολιτικές διαστάσεις της κοινότητας τους μέσα σε ένα διαγενεακό και πολυπολιτισμικό πλαίσιο (Williams, 2004; Woodhouse & Knapp, 2000).
Οι Woodhouse & Knapp (2000) ολοκλήρωσαν μία εκτεταμένη μελέτη της βιβλιογραφίας σχετικά με την PBE με στόχο να ανακαλύψουν τι είναι αυτό που διακρίνει την PBE ως ξεχωριστή παιδαγωγική προσέγγιση. Έτσι κατέληξαν στα εξής διακριτά χαρακτηριστικά της PBE:
- Η PBE προκύπτει από τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά ενός συγκεκριμένου τόπου. Το περιεχόμενο της σχετίζεται άμεσα μα την γεωγραφία, την οικολογία, την κοινωνιολογία, την πολιτική και άλλες δυναμικές ενός συγκεκριμένου τόπου. Αυτό το θεμελιώδες χαρακτηριστικό καθορίζει την εννοιολογική της βάση.
- Είναι εγγενώς διαθεματική παιδαγωγική προσέγγιση
- Είναι εγγενώς βιωματική. Προϋποθέτει την συμμετοχική δράση ως μία βασική συνιστώσα. Μάλιστα κάποιοι υποστηριχτές επιμένουν πως η δράση θα πρέπει να είναι η βασική συνιστώσα αν η οικολογική και πολιτισμική αειφορία είναι το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα.
- Αντανακλά μία εκπαιδευτική φιλοσοφία ευρύτερη από το “learn to earn”.
- Συνδέει τον τόπο με το άτομο και την κοινότητα. Λόγω της οικολογικής οπτικής μέσω της οποίας οι υποστηρικτές της PBE την έχουν οραματιστεί, μία τέτοια σύνδεση είναι διάχυτη στην φιλοσοφία της. Η φιλοσοφία αυτή περιλαμβάνει διαγενεακές και πολυπολιτισμικές διαστάσεις λόγω της διασύνδεσης με ποικίλους φορείς της τοπικής κοινότητας
O Smith (2002b), υποστηρίζει πως η PBE μπορεί να κινηθεί σε ένα ευρύ φάσμα διαφορετικών μορφών. Όμως μέσα σε αυτήν την ποικιλία μορφών, υπάρχουν κάποια κοινά χαρακτηριστικά τα οποία διακρίνουν PBE ως μία ιδιαίτερη παιδαγωγική προσέγγιση. Τα χαρακτηριστικά αυτά είναι:
α) Οι εκπαιδευτικοί και οι μαθητές στρέφονται στο άμεσο περιβάλλον τους αντιμετωπίζοντας το ως την βάση για την ανάπτυξη του προγράμματος σπουδών. Αξιοποιώντας τις άμεσες εμπειρίες τους ως βάση, είναι σε θέση να διερευνήσουν περισσότερο μακρινές και αφηρημένες έννοιες.
β) Δίνεται έμφαση στις μαθησιακές εμπειρίες που επιτρέπουν στους μαθητές να γίνονται δημιουργοί της γνώσης και όχι καταναλωτές γνώσεων που δίνονται έτοιμες από άλλους.
γ) Οι απορίες και οι ανησυχίες των μαθητών διαδραματίζουν κυρίαρχο ρόλο στον καθορισμό του τι θα διδαχτεί. Όταν οι μαθητές συμμετέχουν στην δημιουργία της μαθησιακής ατζέντας, τότε είναι πού πιθανότερο να διαμορφώσουν μια υπεύθυνη και συμμετοχική στάση ως μελλοντικοί πολίτες.
δ) Οι εκπαιδευτικοί σε ένα τέτοιο πλαίσιο δρουν ως έμπειροι καθοδηγητές, και μεσίτες των μαθησιακών δυνατοτήτων και των πηγών μάθησης που προσφέρει η κοινότητα. Η εξειδίκευση τους βρίσκεται όχι τόσο στις ήδη υπάρχουσες γνώσεις τους (αν και αυτό είναι σημαντικό), όσο στην ικανότητα τους να βοηθούν τους μαθητές να αποκτούν δεξιότητες ενεργητικής μάθησης
ε) Ο τοίχος μεταξύ του σχολείου και της κοινότητας γίνεται περισσότερο διαπερατός. Μέλη της κοινότητας μπορούν να διαδραματίσουν ένα ενεργό ρόλο στην τάξη και οι μαθητές επίσης να έχουν ένα ενεργό ρόλο στην κοινότητα. Τα παιδιά ούτως ή άλλως έχουν την τάση να μαθαίνουν πράγματα που τους δημιουργούν ένα γνήσιο συναίσθημα ικανοποίησης μέσω της προσφοράς στους άλλους. Έτσι είναι σημαντικό το γεγονός πως η εργασία των μαθητών αξιολογείται στην βάση της συμβολής τους στην ευημερία της κοινότητας.
Το Πρόγραμμα μας:
Στα πλαίσια της εφαρμογής ενός προγράμματος Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης βασισμένο στον τόπο (Place-Based Education), επιλέξαμε να προσανατολιστούμε σε δράσεις που αφορούν την εμπλοκή των μαθητών σε ζητήματα που σχετίζονται με τον τόπο που ζουν με στόχο την καλλιέργεια της περιβαλλοντικής τους συνείδησης ώστε δρώντας ως υπεύθυνοι πολίτες και σε συνεργασία με τοπικούς φορείς, να συμβάλουν στην βελτίωση του τοπικού περιβάλλοντος.
Τα κριτήρια επιλογής του συγκεκριμένου θέματος είναι τα εξής:
Γενικά Κριτήρια:
- Παρουσιάζει ζωντανό ενδιαφέρον.
- Προσφέρεται για πολλές βιωματικές δραστηριότητες δίνοντας στους μαθητές ευκαιρίες για εκπαίδευση κυρίως εκτός σχολικής τάξης
- Προσφέρεται για ομαδική εργασία ώστε μέσα απ’ αυτή να καλλιεργηθεί ο σεβασμός, η συνεργασία, η ανάπτυξη ελεύθερης και κριτικής σκέψης
- Παρέχει δυνατότητες για ερευνητική προσέγγιση και σύνδεση θεωρίας και πράξης
Ειδικά κριτήρια (για τη συμμετοχή των παιδιών με διαφορετική από την επικρατούσα πολιτισμική κουλτούρα):
- Προσφέρεται για βιωματική συμμετοχή αυτών των παιδιών
- Παρέχει τη δυνατότητα σε αυτά τα παιδιά να έχουν άμεση επαφή με την τοπικό φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον
- Προσφέρεται για ικανοποίηση στόχων ψυχοκινητικών, γνωστικών, συναισθηματικών που αφορούν την εκπαίδευση αυτών των παιδιών (αναφέρονται παρακάτω).
Τρόπος συμμετοχής των μαθητών στην επιλογή του θέματος:
Επειδή οι μαθητές ως επί το πλείστον κάνουν μάθημα στον περιορισμένο χώρο μίας σχολικής αίθουσας με ελάχιστες δυνατότητες να βρεθούν εκτός τάξης, συχνά εκφράζουν το παράπονο τους για αυτήν την σχολική πραγματικότητα. Μάλιστα κοιτώντας από τα παράθυρα και βλέποντας στο βάθος την θάλασσα, νιώθουν ακόμα περισσότερο εγκλωβισμένα. Με κάθε ευκαιρία ζητούν να βγουν εκτός τάξης, έστω για μία βόλτα στη γειτονιά, και όταν αυτό σπάνια συμβαίνει, η αλλαγή στην ψυχολογία τους προς την θετική κατεύθυνση είναι εμφανής.
Έτσι όταν συζητήθηκε το ενδεχόμενο να συμμετέχουν στην υλοποίηση ενός προγράμματος Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης που θα περιλάμβανε δραστηριότητες εκτός σχολικής τάξης, ο ενθουσιασμός τους ήταν έκδηλος. Μάλιστα, οι μαθητές σκέφτηκαν ότι θα τους άρεσε να εκφραστούν πιο ελεύθερα και πιο δημιουργικά σε έναν χώρο που έδειχνε να παρουσιάζει μεγαλύτερο ενδιαφέρον για αυτά: Το παράκτιο και θαλάσσιο οικοσύστημα της πόλης φαινόταν πως ήταν ο πιο κατάλληλος χώρος για αυτό!
Συνοπτική Περιγραφή του Θέματος:
Κατά την διάρκεια υλοποίησης του προγράμματος επιδιώξαμε να νιώσουμε τον τόπο όπου ζουν οι μαθητές ως μέρος της σχολικής μας ζωής και επιπλέον να ανοίξουμε τις πόρτες του σχολείου στην τοπική κοινωνία ώστε η επικοινωνία να είναι αμφίδρομη. Επιδιώξαμε να συμβάλουμε στην βελτίωση του τόπου όπου ζούμε σε συνεργασία με τοπικούς φορείς, όπως ο Πολιτιστικός Σύλλογος της περιοχής όπου βρίσκεται το σχολείο, το Κέντρο Κοινωνικής Φροντίδας, η Εκκλησία, ο Ομάδα Πρωτοβουλίας Αρχιτεκτόνων, κ.α..
Αρχική Προετοιμασία
Στο αρχικό στάδιο της προετοιμασίας, ανιχνεύσαμε και αξιολογήσαμε τις ανάγκες των μαθητών μας ώστε να σχεδιάσουμε με ευελιξία και ευστοχία τόσο τους στόχους του προγράμματος PBE όσο και τις τεχνικές επίτευξης των στόχων. Ειδικότερα:
- Επιμερίσαμε τις εργασίες ανάλογα με τις δυνατότητες των παιδιών και εκπονήσαμε εναλλακτικό υποστηρικτικό υλικό.
- Ενημερώσαμε τους μαθητές για τις επικείμενες δραστηριότητες του προγράμματος.
- Προσπαθήσαμε να εξοικειώσουμε τα παιδιά με το απαραίτητο επιστημονικό λεξιλόγιο.
- Ενημερώσαμε τους γονείς τόσο για την αναγκαιότητα εφαρμογής ενός τέτοιου προγράμματος και τους στόχους όσο και για τις δραστηριότητες που είχαν προγραμματιστεί να εφαρμοστούν.
ΣΚΟΠΟΣ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ
Σκοπός:
Όπως αναφέρθηκε και παραπάνω ο στόχος υλοποίησης του συγκριμένου προγράμματος ήταν η καλλιέργεια της περιβαλλοντικής συνείδησης των μαθητών ώστε δρώντας ως υπεύθυνοι πολίτες και σε συνεργασία με τοπικούς φορείς να συμβάλουν στην βελτίωση του τοπικού περιβάλλοντος.
Στόχοι:
Γενικά επιδιώξαμε να:
- εφαρμόσουμε διάφορες διδακτικές μεθόδους. Είναι αλήθεια πως ένας ανήσυχος εκπαιδευτικός δεν παύει ποτέ να αναζητά εναλλακτικές μεθόδους διδασκαλίας μέσα στην τάξη. Όμως, επειδή οι δυνατότητες αυτής της αναζήτησης μέσα στην τάξη είναι περιορισμένες, θελήσαμε να βρούμε το πιο πρόσφορο πλαίσιο για να εφαρμόσουμε ορισμένες απλές και γνωστές ιδέες. Ο εκπαιδευτικός μετατρέπεται σιγά-σιγά σε σύμβουλο, σε συντονιστή της προσπάθειας των παιδιών να αναζητήσουν την εμπειρία και τη γνώση εκτός τάξης.
- δώσουμε τη δυνατότητα στα παιδιά να χρησιμοποιήσουν κάθε μορφής ικανότητα τους για να γνωρίσουν, να αισθανθούν, να προβληματιστούν.
- ανιχνεύσουμε τα ταλέντα τους και τις κλίσεις τους σε χώρους όπου το κλασσικό σχολείο δεν χωράει. Να αναπτύξουν ικανότητες επικοινωνίας, αλληλοκατανόησης και αλληλεγγύης.
- βοηθήσουμε τα παιδιά να μάθουν ότι πολλές φορές η συνεργασία και η σύνθεση απόψεων, έστω και μέσα από συγκρούσεις, είναι πιο χρήσιμη από τον ψυχρό ανταγωνισμό. Να μάθουν να αυτό-οργανώνονται με σκοπό τη μάθηση και τη δημιουργία, να μάθουν να αποδέχονται τις μεταξύ τους διαφορές, κατανοώντας ότι η συνεργασία απαιτεί κατανόηση και αποδοχή της διαφορετικότητας.
Συγκεκριμένα οι εκπαιδευτικοί στόχοι του προγράμματος κατά κατηγορία είναι οι εξής:
- Γνωστικοί:
- Η κατανόηση του κόσμου της γειτονιάς μας, “του κόσμου του μικρού του μέγα” και της μαγείας που κρύβει.
- Η ανάπτυξη της κριτικής σκέψης μέσα από το πείραμα, την έρευνα, την παρατήρηση και την αξιολόγηση καταστάσεων.
- Καλλιέργεια γλωσσικής έκφρασης.
- Καλλιέργεια της αντίληψης ότι ο κάθε μαθητής είναι ένα αναπόσπαστο μέρος του τοπικού περιβάλλοντος και πρέπει να διαμορφώσει μια σχέση αρμονική μαζί του.
- Συναισθηματικοί:
- Να αποκτήσουν θετικές στάσεις απέναντι στο τοπικό περιβάλλον.
- Ανάπτυξη πνεύματος συνεργασίας και ευθύνης.
- Καλλιέργεια θετικών συναισθημάτων (χαρά, ικανοποίηση, αυτοεκτίμηση, κ.α.), μέσα από την ανάληψη πρωτοβουλιών και την επίτευξη προσωπικών δημιουργημάτων.
- Να αποδεχτούν την διαφορετικότητα του «άλλου».
- Ψυχοκινητικοί:
- Να καλλιεργήσουν τον σεβασμό απέναντι στο τοπικό περιβάλλον.
- Να αναπτύξουν πρωτοβουλίες και να αναλάβουν συγκεκριμένες δράσεις.
- Να αναπτύξουν ικανότητες επικοινωνίας μεταξύ τους μέσα από κοινές δραστηριότητες, ασκήσεις, παιχνίδια, κ.α..
Το πρόγραμμα Π.Ε. προσανατολισμένο στον τόπο που υλοποιούμε κατά την τρέχουσα σχολική χρονιά βρίσκεται σε εξέλιξη και θα συνεχιστεί και την επόμενη σχολική χρονιά με δράσεις περισσότερο επικεντρωμένες στην βελτίωση του τόπου όπου ζουν οι μαθητές.!
Κάποιες από τις δράσεις που υλοποιήθηκαν έως τώρα στα πλαίσια του εν λόγω προγράμματος θα παρουσιαστούν στην επόμενη εργασία.
ΑΝΑΦΟΡΕΣ
Gruenewaid, D. & Smith, G. (2008). Place-Based Education in the Global Age: Local Diversity. D. Gruenewald and G. Smith, Eds. New York: Lawrence Erlbaum Associates.
Orr, D. W. (1994). Earth in mind: On education, environment, and the human prospect. Washington, DC: Island Press.
Smith, G. A. & Sobel, D. (2010). Place and Community-based Education in Schools. New York & London: Rout ledge Taylor & Francis Group.
Smith, G. A. (2002b). Place-based education: Learning to be where we are. Phi Delta Kappan, 83(8). Retrieved in December 26, 2015, from:
Sobel, D. (2004). Place - Based Education: Connecting Classrooms & Communities, 2004. Published by Orion Society, USA.
Williams, D. T. (2004). Shaw High School: A case study in rural high school improvement. Henderson, NC: Rural School and Community Trust Capacity Building Program.
Woodhouse, J. L, & Knapp, C. E. (2000). Place-Based Curriculum and Instruction: Outdoor and Environmental Education Approaches (ERIC Digest). Charleston, WV: ERIC Clearinghouse for Rural Education and Small Schools. (ERIC Document Reproduction Services No. ED 448 012). Retrieved in December 26, 2015, from: www.eric.ed.gov
Παπαδημητρίου Β. (2018). Εκπαίδευση βασισμένη στον τόπο. Περιοδικό ΠΕΕΚΠΕ, Τεύχος 1(46), 16-21.