Από την ελιά στο τραπέζι μας

Η σημασία της καλλιέργειας της ελιάς στον τόπο  μας και η αξία της στη διατροφή μας

Φεβρωνία Καλουδάκη, Αθηνά Πατσουράκη

(ΠΕ 60 Νηπιαγωγών-fevrak@gmail.com, ΠΕ 60-athparsouraki@gmail.com)

3^ο  Νηπιαγωγείο Αρκαλοχωρίου

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Το κείμενο αυτό περιέχει τις δράσεις που αναπτύχθηκαν στο πλαίσιο του προγράμματος σχολικών δραστηριοτήτων της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Νομού Ηρακλείου, με τίτλο
«Από την ελιά στο τραπέζι μας». Το πρόγραμμα υλοποιήθηκε το σχολικό έτος 2014-15 και η διάρκεια του ήταν 6 μήνες. Συμμετείχαν 2 μεικτά τμήματα του νηπιαγωγείου με συνολικό αριθμό 43 παιδιών. Το περιβαλλοντικό πρόγραμμα Από την ελιά στο τραπέζι μας υλοποιήθηκε σε συνεργασία με το 64^ο Νηπιαγωγείο Ηρακλείου.

Aπό την ελιά στο τραπέζι μας, Περιβαλλοντικό πρόγραμμα from Fevronia Kaloudaki

ΛΕΞΕΙΣ ΚΛΕΙΔΙΑ

Ελιά, ελαιόλαδο, περιβαλλοντικό πρόγραμμα, διατροφή

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η καλλιέργεια της ελιάς στην Κρήτη είναι στενά δεμένη με την ιστορία της, τον πολιτισμό της και την καθημερινότητα των κατοίκων της. Η αξία του ελαιόλαδου στη διατροφή μας είναι έχει  ξεπεράσει τα τοπικά όρια του αυτονόητου και έχει καθιερωθεί ερευνητικά σε παγκόσμιο επίπεδο.

Η καλλιέργεια της ελιάς στην περιοχή μας αποτελεί ένα βίωμα που ανταποκρίνεται στα ενδιαφέροντα των παιδιών, αφού αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητας της οικογένειας τους και της τοπικής κοινωνίας.

Ο ενθουσιασμός και η ανταπόκριση στην προσέγγιση ενός θέματος από τα παιδιά εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό και από τις πρότερες γνώσεις τους για αυτό. Η αίσθηση της ικανοποίησης των παιδιών ενισχύεται με την ευκολία της συμμετοχής τους σε ένα γνώριμο για αυτά θέμα.

Θεωρούμε πολύ σημαντικό τα παιδιά να ξεκινούν από το τοπικό και να προχωρούν στο παγκόσμιο, να γνωρίζουν το κοντινό και να φτάνουν στο μακρινό κι έτσι να τους δίνουμε κίνητρα να ανοίγουν τα φτερά τους και να επιλέξουν πώς και πού να πετάξουν.

ΣΥΜΒΑΤΟΤΗΤΑ ΜΕ ΤΟ ΑΝΑΛΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ

Σύμφωνα με τη βασική αρχή της διαθεματικότητας στην επεξεργασία και υλοποίηση ενός εκπαιδευτικού προγράμματος για το νηπιαγωγείο, το παρόν εκπαιδευτικό πρόγραμμα εμπλέκει όλες τις γνωστικές και μαθησιακές περιοχές του ΔΕΠΠΣ και του νέου προγράμματος σπουδών.

ΣΚΟΠΟΣ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ

Σκοπός του περιβαλλοντικού προγράμματος «από την ελιά στο τραπέζι μας» είναι να μάθουν τα παιδιά τη διαδικασία της παραγωγής του ελαιολάδου και να γνωρίσουν την αξία του στη διατροφή μας. Οι στόχοι του προγράμματος είναι:

Ως προς το γνωστικό αντικείμενο

-να διευρύνουν τις γνώσεις τους για την ελιά και το φυσικό της περιβάλλον

-να αντιληφθούν τη σημασία του ελαιολάδου στη διατροφή μας

-να κατανοήσουν τη σημασία της ελαιοπαραγωγής στην τοπική οικονομία

-να γνωρίσουν τις ποικίλες χρήσεις της ελιάς και των προϊόντων της

Ως προς τη μαθησιακή διαδικασία

-να παρατηρούν, να συγκρίνουν, να κάνουν υποθέσεις, να εξάγουν συμπεράσματα

-να αναπτύξουν δεξιότητες επικοινωνίας και συνεργασίας. Να κατανοούν την αξίας της ομαδικής εργασίας και της από κοινού ανακάλυψης

-να εξοικειωθούν με τη χρήση των υπολογιστών ως εργαλείο ανακάλυψης και εύρεσης πληροφοριών αλλά και ως εργαλείο δημιουργίας και έκφρασης

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ

Κατά τη διάρκεια υλοποίησης του προγράμματος οι μέθοδοι προσέγγισης που χρησιμοποιήσαμε ήταν οι εξής:

-ομαδοσυνεργατική εργασία

-καταιγισμός ιδεών

-εισήγηση

-διατύπωση ερωτημάτων

-πείραμα

-παιχνίδι, θεατρικό παιχνίδι

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΔΡΑΣΕΩΝ

Αφορμή για την υλοποίηση του προγράμματος Από την ελιά στο τραπέζι μας ήταν η πεποίθηση μας ότι τα παιδιά ανταποκρίνονται με περισσότερο ενθουσιασμό και ικανοποίηση σε θέματα που υπάρχουν στην καθημερινότητα τους. Η πεποίθηση μας αυτή μας έκανε να ασχοληθούμε με το θέμα της ελιάς, που ανήκε από το φθινόπωρο και μετά στις δράσεις του Σαββατοκύριακου όλων των παιδιών.

Η χρονική διάρκεια του προγράμματος ορίστηκε στους έξι μήνες με στόχο να εντάξουμε κάποιες πρακτικές και τα αποτελέσματα του προγράμματος στην τελική μας εκδήλωση. Οι επισκέψεις που προγραμματίζαμε ήταν 4 αλλά τελικά κατέληξαν στις 2 επισκέψεις και θα αναφέρουμε παρακάτω τους λόγους.

Αφόρμηση

Την προηγούμενη σχολική χρονιά υλοποιήσαμε ένα περιβαλλοντικό πρόγραμμα με δράσεις για την αυλή του νηπιαγωγείου μας. Στα πλαίσια των δράσεων αυτών φυτέψαμε μεταξύ άλλων δέντρων και δύο ελιές. Οι ελιές αυτές είχαν φέτος καρπούς. Τα παιδιά το Δεκέμβριο μάζεψαν τις ελιές. Για κάποιο καιρό τις είχαμε μέσα στο νερό και αργότερα τις συντηρήσαμε μέσα σε αλατόνερο. Οι ελιές μας ήταν έτοιμες μετά τις διακοπές των Χριστουγέννων. Αυτή ήταν η αφόρμηση για την έναρξη του φετινού προγράμματος.

Μιλάμε για το δέντρο της ελιάς

Με τη μέθοδο της διατύπωσης ερωτήσεων τα παιδιά είπαν τι γνωρίζουν για το δέντρο της ελιάς, για τη διαδικασία της συγκομιδής, της μεταφοράς των καρπών στο ελαιοτριβείο και την παραγωγή του ελαιόλαδου.

Η ελιά στη Μυθολογία

Διαβάσαμε και συζητήσαμε τους μύθους Αθηνά, δωρήτρια της ελιάς και Ελαϊς, Σπερμώ, Οινώ και Η κρητική αγριελιά στην Ολυμπία που σχετίζεται με τον κότινο και το στεφάνωμα των αθλητών, που θα εντάξουμε σε αθλοπαιδιές στο τέλος της σχολικής χρονιάς.

Τα παιδιά ζωγράφισαν το δέντρο της ελιάς με τέμπερες χρησιμοποιώντας τα δάχτυλα τους σε ατομική εργασία.

Γνωριμία με τα παιδιά του 64 Νηπιαγωγείου Ηρακλείου

Το πρόγραμμα το υλοποιήσαμε σε συνεργασία με το 64^ο Νηπιαγωγείο Ηρακλείου και τη νηπιαγωγό Ειρήνη Κορνελάκη. Η επίσκεψη στο ελαιοτριβείο που θα ακολουθούσε θα γινόταν μαζί με τα παιδιά του 64^ου. Πριν από αυτό γνωριστήκαμε χρησιμοποιώντας την τεχνολογία και συγκεκριμένα την τηλεδιάσκεψη. Συνδεθήκαμε στο διαδίκτυο και με τη βοήθεια του βιντεοπροβολέα γνωριστήκαμε, συνομιλήσαμε για το πρόγραμμα και οργανώσαμε την επίσκεψη τους στο νηπιαγωγείο μας.

Κατά τη διάρκεια της τηλεδιάσκεψης κάναμε το πείραμα της ανάμιξης διάφορων υγρών με το ελαιόλαδο.

Επίσκεψη σε ελαιώνα

Η περιοχή του νηπιαγωγείου μας είναι κατεξοχήν ελαιοπαραγωγική περιοχή και μέσα στο μήνα Φεβρουάριο επισκεφτήκαμε ένα χωράφι με ελιές, όπου γινόταν η συγκομιδή της ελιάς από γονείς ενός νηπίου που φοιτά στο νηπιαγωγείο μας. Ήταν μια έντονη βιωματική διαδικασία που χάρηκαν ιδιαίτερα τα παιδιά.

Μετά την επίσκεψη στον ελαιώνα τα παιδιά κατασκεύασαν μια ομαδική εργασία χρησιμοποιώντας φυσικά υλικά και υλικά ζωγραφικής για τη συγκομιδή της ελιάς. Πριν από αυτή την ομαδική εργασία παρουσιάσαμε και συζητήσαμε πίνακες ζωγραφικής ελλήνων ζωγράφων σχετικών με τη συγκομιδή της ελιάς.

Ζυμώνουμε ελιόψωμα

Αρχές του Μάρτη υποδεχτήκαμε στο Νηπιαγωγείο μας τα παιδιά και τη Νηπιαγωγό του 64^ου Νηπιαγωγείου Ηρακλείου. Αφού γνωριστήκαμε και από κοντά, παίξαμε, ζυμώσαμε ελιόψωμα και τα δώσαμε στο γειτονικό φούρνο, που ανήκει σε έναν πατέρα νηπίου μας, για να τα ψήσει πριν από το τέλος της επίσκεψης τους στο νηπιαγωγείο μας.

Επίσκεψη σε ελαιοτριβείο

Την ίδια ημέρα, είχαμε προγραμματίσει την επίσκεψη μας στο ελαιοτριβείο του Αγροτικού Συνεταιρισμού Αρκαλοχωρίου. Μας υποδέχτηκε ο πρόεδρος του συνεταιρισμού, μας ξενάγησε στους χώρους του εργοστασίου και εξήγησε στα παιδιά τη διαδικασία παραγωγής του ελαιόλαδου και τη λειτουργία του κάθε μηχανήματος.

Στο τέλος της επίσκεψης περάσαμε από το φούρνο, τα νήπια του 64^ου Νηπιαγωγείο πήραν τα φρεσκοψημένα ελιόψωμα και τους αποχαιρετήσαμε.

Φτιάχνουμε σαπούνι

Τα παιδιά έφεραν ελαιόλαδο και αφού είχαμε παρακολουθήσει βίντεο για την παρασκευή σαπουνιού φτιάξαμε τα δικά μας σαπούνια.

Δεκατιανό με βάση το ελαιόλαδο

Αρχές του Απρίλη και με αφορμή το πασχαλινό έθιμο της παρασκευής τσουρεκιών προσκαλέσαμε κάποιες μητέρες νηπίων, για να εμπλακούν στην εκπαιδευτική διαδικασία αλληλεπιδρώντας με τα παιδιά στην παρασκευή ψωμιών με ελαιόλαδο και ελιές.

Την ίδια μέρα τα παιδιά πήραν το ψωμί που ζύμωσαν στο σπίτι τους και το έψησαν. Την επόμενη ημέρα έφεραν το ψημένο ψωμί για το δεκατιανό τους και με έξοδα της σχολικής επιτροπής του νηπιαγωγείου αγοράστηκαν λαχανικά και γαλακτοκομικά προϊόντα για να συμπληρώσουν ένα δεκατιανό βασισμένο στην κρητική διατροφή. Στο δεκατιανό αυτό προστέθηκαν και οι ελιές που τα παιδιά είχαν συντηρήσει και παρασκευάσει από τα ελαιόδεντρα της αυλής μας.

Βγήκαμε στην αυλή και απολαύσαμε ένα κολατσιό φτιαγμένο από τα χέρια των παιδιών και πλήρως ενταγμένο στους αρχικούς στόχους του προγράμματος.

Δραστηριότητες τελικής αξιολόγησης

Στην αρχή του προγράμματος δημιουργήσαμε ένα χάρτη εννοιών για το τι γνωρίζουμε για την ελιά και το ελαιόλαδο. Στο τέλος του προγράμματος με τη μέθοδο της διατύπωσης εννοιών δημιουργήσαμε ξανά ένα χάρτη για το τι γνωρίζουμε μετά το πρόγραμμα.

Κατασκευάσαμε μια τόμπολα με εικόνες από την καλλιέργεια έως την παραγωγή του ελαιολάδου ενσωματώνοντας και εικόνες σχετικές με το ελαιόλαδο και τη διατροφή. Τα παιδιά έκαναν αντιστοίχιση των εικόνων.

Με τη βοήθεια του θεατρικού παιχνιδιού παίξαμε τους μύθους για την ελιά, φτιάξαμε σύνθετες λέξεις και κάναμε αντιστοιχίσεις με καρπούς ελιάς.

ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ

Στις επιδιώξεις μας κατά την υλοποίηση του προγράμματος ήταν να κάνουμε μία επίσκεψη σε ένα εργοστάσιο τυποποίησης ελαιολάδου μαζί με το 64^ο Νηπιαγωγείο, που βρίσκεται στο χωριό Αλάγνι, εύκολα προσβάσιμο και από τα δύο νηπιαγωγεία. Ο υπεύθυνος δε δέχτηκε να γίνει η επίσκεψη επικαλούμενος την επικινδυνότητα για τα παιδιά σε ένα τέτοιο χώρο. Πολλές φορές η διάθεση να βγει το σχολείο έξω από τα στενά του πλαίσια, δεν εξαρτάται μόνο από τον εκπαιδευτικό χώρο αλλά και από τη διάθεση και την ευαισθησία των άλλων φορέων που μπορούν να εμπλακούν στην εκπαιδευτική διαδικασία.

Επίσης, μια ακόμα επίσκεψη που επιθυμούσαμε και την εντάξαμε στο πρόγραμμα, ήταν στο ΚΠΕ Αρχανών. Παρόλο που το πρόγραμμα μας είχε άμεση σχέση με πρόγραμμα που υλοποιεί, η αίτηση μας δεν έγινε δεκτή. Το προηγούμενο έτος η αίτηση μας πάλι δεν είχε γίνει δεκτή και φέτος, όπως ισχυρίζονταν, είχαμε προτεραιότητα.  Θεωρούμε ότι πρέπει να υπάρξει ένας προβληματισμός πάνω σε αυτό και μια αυτοκριτική των κέντρων αυτών στη διαδικασία επιλογής των αιτήσεων των σχολικών μονάδων. Επίσης, έχουν την υποχρέωση να ενημερώνουν τις σχολικές μονάδες γιατί δε γίνονται δεκτές οι αιτήσεις τους στα προγράμματα αυτά.