Ηράκλειο, η πόλη μου
Μαριάνθη Ψαράκη, Αντωνία Παναγιωτάκη, Μαρία Ραπτάκη, Θεοδούλη Στέλλα Μηλιαρά
(ΠΕ70 ΔΑΣΚΑΛΩΝ - marianthipsaraki@yahoo.gr, ΠΕ70 ΔΑΣΚΑΛΩΝ - tonia.iraklio@gmail.com, ΠΕ70 ΔΑΣΚΑΛΩΝ - maria.raptaki@gmail.com, ΠΕ70 ΔΑΣΚΑΛΩΝ - stemi00@windowslive.com)
42ο Δημοτικό Σχολείο Ηρακλείου 13ο Δημοτικό Σχολείο Ηρακλείου
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Περπατώντας στους δρόμους του Ηρακλείου εύκολα κανείς διακρίνει τα σημάδια του χρόνου και της ιστορίας. Με αφετηρία τη σχολική τάξη, τα παιδιά γίνονται εξερευνητές και συνοδοιπόροι, σ’ ένα ταξίδι σε γνώριμα μέρη για την ανακάλυψη των ιστορικών θησαυρών της πόλης μας. Εφόδια σε αυτές μας τις «περιπέτειες», περιδιαβαίνοντας τα αστικά μονοπάτια, είναι η ιστορία, η λογοτεχνία, η γεωγραφία, το θεατρικό παιχνίδι και η αισθητική αγωγή.
Παράλληλα με τις επισκέψεις πεδίου, τα παιδιά εξοικειώνονται με τη χρήση των ΤΠΕ, τις καινοτόμες μεθόδους μάθησης (θεωρία των 6 καπέλων σκέψης του Edward de Bono), συγγράφουν σενάρια συνδιαλεγόμενα με την ιστορία της πόλης μας και με πρωταγωνιστές τα μνημεία και τους ήρωες της και δημιουργούν επιτραπέζια παιχνίδια, αποτυπώνοντας το «δικό τους Ηράκλειο».
Παράλληλα με τις επισκέψεις πεδίου, τα παιδιά εξοικειώνονται με τη χρήση των ΤΠΕ, τις καινοτόμες μεθόδους μάθησης (θεωρία των 6 καπέλων σκέψης του Edward de Bono), συγγράφουν σενάρια συνδιαλεγόμενα με την ιστορία της πόλης μας και με πρωταγωνιστές τα μνημεία και τους ήρωες της και δημιουργούν επιτραπέζια παιχνίδια, αποτυπώνοντας το «δικό τους Ηράκλειο».
ΛΕΞΕΙΣ ΚΛΕΙΔΙΑ
Περπατώ, ανακαλύπτω, μαθαίνω, συγκρίνω, φαντάζομαι, δημιουργώ
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Περιβάλλον… και συγκεκριμένα αστικό περιβάλλον, δεν είναι τίποτε άλλο παρά οι γνώσεις και οι συμπεριφορές αυτών που το κατοικούν. (Γ. Μπουτάρης)
Το Ηράκλειο, η πόλη μας, αποτέλεσε για το πρόγραμμά μας το συγκεκριμένο αστικό περιβάλλον και το γνωστικό μας πεδίο.
Ο κοινωνιολόγος Ρόμπερτ Παρκ, ορίζει την πόλη ως εξής: “η πόλη είναι κάτι παραπάνω από μια στοίβα ξεχωριστών ανθρώπων και κοινωνικών μέσων — δρόμοι, κτίρια, ηλεκτρικά φώτα, γραμμές του τραμ και τηλέφωνα, κ.τ.λ. Είναι κάτι παραπάνω επίσης από έναν απλό αστερισμό θεσμών και διοικητικών συσκευών: δικαστήρια, νοσοκομεία, σχολεία, αστυνομία και δημόσιους υπαλλήλους κάθε είδους. Η πόλη είναι περισσότερο μια κατάσταση του μυαλού, ένα σύνολο από έθιμα και παραδόσεις... Η πόλη εμπλέκεται στις ζωτικές διαδικασίες των ανθρώπων οι οποίοι την αποτελούν• η πόλη είναι ένα προϊόν της φύσης, και ειδικότερα της ανθρώπινης φύσης”. (Park, 1925, σ. 1)
Ανοίξαμε έτσι, μια διαλεκτική σχέση με την πόλη μας, ξεκινώντας από πρότερες εικόνες και βιώματα των μαθητών για τα άυλα και υλικά της στοιχεία, την ιστορία και τις παραδόσεις της.
Η πόλη ως ζωντανό και δυναμικό προϊόν - αποτέλεσμα ανθρώπινων πράξεων διαμορφώνει και διαμορφώνεται και από τους μαθητές μας, προσδίδοντας τους στοιχεία της ιδιαίτερης πολιτισμικής τους ταυτότητας.
Είναι όμως γνωστό ότι η ανάπτυξη και διαφύλαξη της ιδιαίτερης πολιτισμικής ταυτότητας των μαθητών αποτελεί και πρωταρχικό στόχο της παιδείας για μια βιώσιμη οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη (αειφόρο ανάπτυξη). (Reissmann 1998, σ.64)
Στη Διακήρυξη της Διεθνούς Διάσκεψης για το Περιβάλλον και την Κοινωνία: Public Awareness and Education, στη Θεσσαλονίκη το 1997 συγκεκριμενοποιείται μεταξύ άλλων ότι ο επαναπροσανατολισμός του συνόλου της εκπαίδευσης προς την αειφορία περιλαμβάνει όλα τα επίπεδα της τυπικής, μη τυπικής και άτυπης εκπαίδευσης σε όλες τις χώρες. Η ενασχόληση με την αειφορία - άρα και τους επιμέρους στόχους της, όπως είναι η διατήρηση της ιδιαίτερης πολιτισμικής ταυτότητας των πολιτών - απαιτεί μία ολιστική, διεπιστημονική προσέγγιση η οποία οδηγεί σε σύγκλιση διαφορετικούς γνωστικούς χώρους και θεσμούς χωρίς αυτοί να απολέσουν τη χαρακτηριστική τους ταυτότητα. (Unesco 1997, σ. 812).
Η πολυπλοκότητα του παγκοσμιοποιημένου παρόντος απαιτεί τη διαμόρφωση υπεύθυνων, συνειδητοποιημένων, κριτικά σκεπτόμενων και ενεργών πολιτών τόσο για τη “γειτονιά” τους όσο και για ολόκληρη την υφήλιο.
ΣΚΟΠΟΣ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ
Με άξονα την εξοικείωση των μαθητών μας με την πόλη τους, τη συνειδητοποίηση και διαφύλαξη της ιδιαίτερης πολιτισμικής τους ταυτότητας, καθώς και την απόκτηση των απαραίτητων δεξιοτήτων για ένα πολύπλοκο παρόν και μέλλον, θέσαμε ως σκοπό του προγράμματος «Σεργιανώντας στην πόλη μου και στην ιστορία της», τη βιωματική προσέγγιση των παιδιών με το ιστορικό παρελθόν του Ηρακλείου.
Επιμέρους στόχοι που τέθηκαν ήταν οι εξής:
- Προσέγγιση του Ηρακλείου που για αιώνες υπήρξε τόπος συνύπαρξης πολλών λαών, οι οποίοι διαμόρφωσαν μια ιδιαίτερη κοσμοπολίτικη φυσιογνωμία.
- Ανακάλυψη των ιστορικών σημείων της πόλης.
- Αισθητοποίηση και ανάγνωση χαρτών και προσανατολισμός στην πόλη.
- Διαμόρφωση εικόνας κοινωνικού και πολιτισμικού παρόντος.
- Σύνδεση της λογοτεχνίας με την ιστορική πραγματικότητα, επεξεργασία κειμένων, παραγωγή γραπτού λόγου.
- Ενεργός ρόλος των μαθητών στη διαδικασία της μάθησης.
- Καλλιέργεια και ενδυνάμωση του αισθήματος της συλλογικής ιστορικής συνείδησης και μουσειακής ενσυναίσθησης.
- Ανάπτυξη της κριτικής ικανότητας, μέσω της μουσειακής παιδείας, και δημιουργία του αυριανού ενεργού πολίτη.
- Μετασχηματισμός των πρότερων αντιλήψεων για την πόλη και συνειδητοποίηση της “ ιστορικότητάς” της.
- Αλλαγή στάσεων και συμπεριφορών απέναντι στα μνημεία πολιτιστικής κληρονομιάς.
ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ
Το πρόγραμμά μας προσεγγίσθηκε διαθεματικά μια και σύμφωνα με τα Δ.Ε.Π.Π.Σ. η διαθεματικότητα δίνει τη δυνατότητα στον μαθητή να συγκροτήσει ένα ενιαίο σύνολο γνώσεων και δεξιοτήτων, μια ολιστική εν πολλοίς αντίληψη της γνώσης, που του επιτρέπει να διαμορφώνει προσωπική άποψη για θέματα των επιστημών τα οποία σχετίζονται μεταξύ τους, καθώς και µε ζητήματα της καθημερινής ζωής. Με τον τρόπο αυτό, ο μαθητής μπορεί να διαμορφώσει το δικό του κοσμοείδωλο, τη δική του κοσμοθεωρία, τη δική του άποψη για τον κόσμο που πρέπει να γνωρίσει, να αγαπήσει και να ζήσει. Εμπλέξαμε στη μαθησιακή διαδικασία διάφορα γνωστικά αντικείμενα, όπως τη Γλώσσα, την Ιστορία, τη Γεωγραφία, τα Μαθηματικά, τα Θρησκευτικά, την Αισθητική Αγωγή και τις ΤΠΕ. Με τον τρόπο αυτό καταφέραμε να αντιμετωπίσουμε το θέμα μας ως ενιαία ολότητα, να κεντρίσουμε το ενδιαφέρον των παιδιών, αλλά και να αποφύγουμε τον γνωσιοκεντρικό προσανατολισμό της διδασκαλίας.
Η διαθεματικότητα στηρίχθηκε στην ομαδοσυνεργατική μορφή διδασκαλίας με την ενεργή συμμετοχή όλων των μαθητών. Τα παιδιά εργάστηκαν σε ανομοιογενείς ομάδες των 4-5 μαθητών, όπου συνεργάστηκαν ισότιμα για την εκπόνηση σχεδίων εργασίας (project), παράλληλα με τη χρήση ΤΠΕ. Με τη συνεργατική οργάνωση η διαδικασία της μάθησης απέκτησε συλλογικό χαρακτήρα και το «εγώ» του κάθε μαθητή εντάχθηκε μέσα στο «εμείς» της ομάδας, ενώ παράλληλα με τη μέθοδο project τα παιδιά αντιμετώπισαν προβλήματα, ενεπλάκησαν στην έρευνα, στην επίλυση του προβλήματος, καθώς και στη γραπτή ή προφορική αναφορά των πεπραγμένων (I. Reece, St. Walker). Επιπροσθέτως, με τη χρήση ΤΠΕ, τα οφέλη είναι σημαντικά καθώς, μεταξύ άλλων, οι μαθητές μαθαίνουν ευκολότερα και γρηγορότερα δουλεύοντας σε ένα ελκυστικό γι’ αυτούς περιβάλλον, ενθαρρύνονται στην ενεργό συμμετοχή και αλληλεπίδραση, αποκτούν θετική στάση απέναντι στη γνώση και υψηλή αυτοεκτίμηση, μεγαλύτερη προθυμία και υπευθυνότητα για τη μάθησή τους, συνδέουν την πολλαπλότητα των γνώσεων με την καθημερινή τους ζωή (Α. Καπραβέλου, Ι. Λέμα).
Συνάμα το θέμα μας προσεγγίσθηκε μέσα από την διερευνητική – ανακαλυπτική μάθηση. Η διερευνητική – ανακαλυπτική μάθηση (inquiry – based learning) είναι μια από τις διδακτικές προσεγγίσεις που στηρίζονται περισσότερο στις αναζητήσεις, απορίες και ερωτήσεις των ίδιων των μαθητών, παρά στην παρουσίαση της διδακτέας ύλης από τον εκπαιδευτικό. Τα ερωτήματα αυτά βρίσκονται μέσα στη σφαίρα των ενδιαφερόντων των μαθητών, οι οποίοι ακολουθούν τη δική τους διαδρομή προς τη γνώση και εντέλει μαθαίνουν «πώς να μαθαίνουν» (Χρ. Γκοτζαρίδης).
Επιπροσθέτως, χρησιμοποιήθηκε η τεχνική του καταιγισμού ιδεών ή ιδεοθύελλα (brain storming). Το brain storming είναι μία από τις πιο γνωστές τεχνικές δημιουργικής σκέψης, που βοηθάει στην παραγωγή πρωτότυπων ιδεών, ως μια λιγότερο φορμαλιστική προσέγγιση της επίλυσης προβλήματος, με την ανάδειξη της αποκλίνουσας σκέψης. Αυτή η τεχνική βοηθάει στη δημιουργία ριζοσπαστικών λύσεων σε ένα πρόβλημα και στην ανάδειξη ενός διαφορετικού τρόπου για την αντιμετώπιση των καταστάσεων.
Μια διαφορετική προσέγγιση που κάναμε στο θέμα μας ήταν μέσω της τεχνικής των 6 καπέλων της σκέψης. Αυτή η στρατηγική δημιουργήθηκε από τον Edward de Bono και περιλαμβάνεται στο βιβλίο του «6 Thinking Hats». Τα 6 καπέλα της σκέψης είναι μια τεχνική που χρησιμοποιείται όταν θέλουμε να προσδιορίσουμε τις επιπτώσεις κάποιας απόφασης, φωτίζοντάς τη από πολλές οπτικές γωνίες. Επίσης, είναι αποτελεσματική όταν θέλουμε να ενθαρρύνουμε περαιτέρω σκέψη και προβληματισμό σε ένα θέμα, ή όταν θέλουμε να εξετάσουμε πώς μπορεί εφαρμοστεί μια ιδέα. «Φορώντας» το λευκό καπέλο τα παιδιά ψάχνουν για πληροφορίες ή εξετάζουν τις πληροφορίες που ήδη έχουν και βλέπουν τι μπορούν να μάθουν από αυτές. Το μαύρο καπέλο τους δίνει τη δυνατότητα να βρουν τα αδύνατα ή και αρνητικά σημεία της ιδέας που εξετάζουν, ενώ από την άλλη πλευρά το κίτρινο τις θετικές πλευρές και τα οφέλη. Με το κόκκινο καπέλο κοιτούν τα προβλήματα διαισθητικά, καταθέτοντας αυθόρμητες αντιδράσεις και συναισθήματα. Με το πράσινο καπέλο ψάχνουν να βρουν δημιουργικές λύσεις σε ένα πρόβλημα και να εμπνευστούν ιδέες, ενώ το μπλε καπέλο προτάσσει τη λογική και συνοψίζει τα συμπεράσματα της όλης πορείας.
Ουσιαστικά, προσεγγίζοντας την τεχνική αυτή, εφαρμόστηκε και το παιχνίδι ρόλων (Role-Playing Game). Πρόκειται για ένα παιχνίδι που αναπαριστά πραγματικές συνθήκες ζωής, στο οποίο οι συμμετέχοντες αναλαμβάνουν να υποδυθούν διάφορους χαρακτήρες, καθορίζοντας τις ενέργειές τους, και μέσω συνεργασίας δημιουργούν ή παρακολουθούν ιστορίες. Στο πλαίσιο των κανόνων, οι «παίκτες» μπορούν να αυτοσχεδιάσουν και να καθορίσουν με τις επιλογές τους την κατεύθυνση και την έκβαση των παιχνιδιών.
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΔΡΑΣΕΩΝ
Α΄ φάση υλοποίησης
Στην πρώτη φάση υλοποίησης του προγράμματος γίνεται εισαγωγή των μαθητών στο αστικό οικοσύστημα του Ηρακλείου με τρόπο που συνδέει τις προϋπάρχουσες γνώσεις, αντιλήψεις, στερεότυπα και παραστάσεις τους, με τις γνώσεις που θα αποκτήσουν, τις παραστάσεις που θα διαμορφώσουν μέσω του αστικού μονοπατιού στο κέντρο της πόλης.
Συγκεκριμένα, ξεκινήσαμε την προσέγγιση του θέματός μας μέσα από τη σχολική τάξη αρχικά στα πλαίσια του μαθήματος της Γλώσσας και συγκεκριμένα στην ενότητα «Η ζωή στην πόλη». Ειδικότερα, τα παιδιά είχαν τη δυνατότητα με τη χρήση της τεχνικής της ιδεοθύελλας, να καταθέσουν τις πρώτες σκέψεις τους, θετικές ή αρνητικές, για την πόλη μας, καθώς και τις γνώσεις τους πάνω στα ιστορικά σημεία της.
Έπειτα, δομήθηκε ένα αστικό μονοπάτι το οποίο ξεκινούσε από την Πλατεία των 18 Άγγλων, διέσχιζε την 25ης Αυγούστου με στάσεις στον Άγιο Τίτο και τη Loggia, στα Λιοντάρι και τη Βασιλική του Αγίου Μάρκου, στην οδό 1866 και κατέληγε στην Πλατεία Ελευθερίας και στο Πάρκο του Γεωργιάδη. Δόθηκαν στα παιδιά αστικοί χάρτες της πόλης του Ηρακλείου τους οποίους έπρεπε να αποκωδικοποιήσουν, με βάση τις προϋπάρχουσες γνώσεις τους από το μάθημα της Γεωγραφίας και των Μαθηματικών.
Σκοπός του ήταν να γίνουν τα παιδιά παρατηρητές και εξερευνητές των γνωστών - άγνωστων μνημείων της πόλης τους και να συνδέσουν το παρελθόν με το παρόν, αποδίδοντας ιδιαίτερη σημασία και ερμηνεία σε αυτές τους τις παρατηρήσεις. Κάθε στάση αποτέλεσε για αυτά μια πηγή νέων πληροφοριών , οι οποίες δόθηκαν μέσω παιγνιώδους μορφής και ανακαλυπτικής διάθεσης.
Πρωτόγνωρη εμπειρία γι’ αυτά αποτέλεσε η φιλοξενία τους στο Δημαρχείο, στην αίθουσα του Δημοτικού Συμβουλίου και η συζήτηση που διεξήγαγαν με την Αντιδήμαρχο Παιδείας κα Καναβάκη Μαρία. Είχαν την ευκαιρία να έρθουν σε επαφή με την Τοπική Αυτοδιοίκηση, ως θεσμό, αλλά και και να θέσουν τους προβληματισμούς τους αναφορικά με τα κακώς κείμενα της πόλης, της γειτονιάς, αλλά και του σχολείου τους. Με αυτές τις δραστηριότητες, ταξίδεψαν νοερά στο παρελθόν της πόλης μας αλλά και βίωσαν τον παλμό της ζωντανής πόλης στην καρδιά της, στο Δημαρχείο της.
Συν τοις άλλοις, με την επιστροφή τους στην τάξη εφαρμόστηκε η τεχνική των 6 καπέλων της σκέψης του Edward de Bono. Τα παιδιά χωρίστηκαν σε πέντε ομάδες, η καθεμία από τις οποίες φορώντας καπέλο διαφορετικού χρώματος, μελέτησε την πόλη από διαφορετική γωνία. Η λευκή ομάδα ανέλαβε να προτείνει σε ένα φίλο από το εξωτερικό μέρη στην πόλη του Ηρακλείου τα οποία θα μπορούσε να επισκεφτεί, να τα εντοπίσει πάνω στο χάρτη και να πει δυο λόγια για το καθένα απ’ αυτά. Η κόκκινη ομάδα ζώντας στο εξωτερικό για πολλά χρόνια, νοστάλγησε τη γενέτειρα πόλη, το Ηράκλειο. Γι’ αυτό, γράφει ένα γράμμα για να εκφράσει τα συναισθήματά της. Η κίτρινη ομάδα είναι οι δημοσιογράφοι, οι οποίοι αναλαμβάνουν να προσελκύσουν τουρίστες στην πόλη μας. Για το σκοπό αυτό, γράφουν ένα άρθρο αναδεικνύοντας και θετικά κι ελκυστικά σημεία του Ηρακλείου. Από την άλλη πλευρά, υπάρχουν οι προβληματισμένοι πολίτες, η μαύρη ομάδα. Έχουν ενοχληθεί με τα αρνητικά της πόλης και γράφουν μια επιστολή διαμαρτυρίας στο δήμο Ηρακλείου, ζητώντας απαντήσεις. Η πράσινη ομάδα αναλαμβάνει να σκεφτεί και να προτείνει λύσεις παίρνοντας το ρόλο του δημοτικού συμβούλου, απαντώντας έτσι με κάποιο τρόπο στις διαμαρτυρίες της άλλης ομάδας. Τέλος, όλα τα παιδιά παίρνουνε το ρόλο της μπλε ομάδας, συνοψίζοντας όλες τις διαφορετικές απόψεις και καταλήγοντας σε συμπεράσματα.
Επίσης, μέσα από τη δημιουργική γραφή άφησαν ελεύθερη τη φαντασία και την έμπνευσή τους, εκφράζοντας τις σκέψεις και τις ιδέες τους, αποτυπώνοντάς τες στο χαρτί με τη μορφή ιστοριών, σεναρίων και ποιημάτων, διαδικασία η οποία συνόδεψε όλη τη διάρκεια του προγράμματος. Παράλληλα, οι τάξεις διάβασαν αξιόλογα λογοτεχνικά κείμενα που αφορούν στην πόλη του Ηρακλείου ή στη συγκεκριμένη ιστορική περίοδο (Βυζαντινή – Ενετική - Οθωμανική), όπως από τον Ν. Καζαντζάκη και τον Β. Κορνάρο.
Β΄ φάση υλοποίησης
Η δεύτερη φάση του προγράμματός μας, μας οδηγεί στο Ιστορικό Μουσείο Κρήτης, στην εκκλησία του Αγίου Πέτρου, στο Ενετικό Φρούριο Κούλε και στα Νεώρια.
Τα παιδιά, έχοντας σχηματίσει μια εικόνα του ιστορικού παρελθόντος της πόλης, μέσω του 1ου εκπαιδευτικού μονοπατιού, της παρακολούθησης διάφορων βίντεο μέσα στην τάξη, όπως για παράδειγμα του Δήμου Ηρακλείου «Ο μίτος της Αριάδνης» του Θ. Παπαδουλάκη και τα Ενετικά Τείχη (Οι πύλες του Χάνδακα) του Β. Καλαϊτζή, αλλά και της παρακολούθησης του εκπαιδευτικού υλικού (ppt) του ΙΜΚ, καλούνται να εντοπίσουν τα ιστορικά μνημεία στην μακέτα αναπαράστασης του Ηρακλείου κατά την περίοδο της Ενετοκρατίας και να ανασυνθέσουν και να επαναπροσδιορίσουν την αστική δομή του Ενετικού Ηρακλείου.
Παράλληλα, το μάθημα της Ιστορίας, έδωσε τη δυνατότητα στα παιδιά να ανακαλύψουν και να γνωρίσουν περισσότερο την ιστορία που κουβαλάει κάθε ιστορικό μνημείο, να το εντάξουν στο ευρύτερο ιστορικό του πλαίσιο, να δουν πώς άλλαξε στο πέρασμα του χρόνου η όψη ή η χρήση του και να καταθέσουν τις σκέψεις τους για τη μελλοντική του χρήση, πορεία και αξιοποίησή του.
Επιπλέον, η άμεση παρατήρηση του μουσείου, τους προσέφερε μια άμεση σύνδεση παρελθόντος – παρόντος, τη νοερή τοποθέτηση των επιμέρους εκθεμάτων στην αρχική τους τοποθεσία με την προσφορά πολλαπλών αναπαραστάσεων τόσο στην αρχιτεκτονική, όσο και στην τέχνη των διαφόρων εποχών.
Η διαδρομή συνεχίστηκε στα Ενετικά αποτυπώματα του παρόντος, στο λιμάνι του Ηρακλείου και την Ενετική αρχιτεκτονική που την παρατήρησαν στις πραγματικές της διαστάσεις. Σχολιάσαμε το ρόλο των μνημείων και τη σημασία του λιμανιού για τη Μεσόγειο, κατά τη διάρκεια των αιώνων, και αντιπαραβάλαμε τη μακέτα με τη σημερινή πραγματικότητα, όπου έχουν επέλθει αλλαγές στο όνομα της ανάπτυξης. Κάθε διαδρομή και καινούργιες ανακαλύψεις, νέες εμπειρίες, επιπλέον γνώσεις.
Γ΄ φάση υλοποίησης
Η περιήγησή μας στην πόλη ολοκληρώνεται για τη φετινή σχολική χρονιά με την επίσκεψή μας στο Μητροπολιτικό ναό του Αγίου Μηνά και άλλους γειτονικούς ιστορικής σημασίας ναούς καθώς και με μια αμεσότερη γνωριμία με τα Ενετικά τείχη του Ηρακλείου.
Περπατήσαμε με τα παιδιά μέρος των τειχών, αποκτώντας έτσι μια καλύτερη εποπτεία του σύγχρονου αστικού τοπίου. Προσανατολιστήκαμε, εντοπίσαμε και περιγράψαμε τα φυσικά όρια της πόλης και προχωρήσαμε σε παρατηρήσεις για την εξέλιξη και τις αλλαγές που επήλθαν από την Ενετική περίοδο ως σήμερα.
Φτάνοντας στο επιπρομαχώνα Μαρτινένγκο, δόθηκαν πληροφορίες στα παιδιά και χάρτες της Ενετικής οχύρωσης για να αντιληφθούν το μέγεθος του οχυρωματικού έργου για την εποχή που κατασκευάστηκε και τις θυσίες που απαιτήθηκαν για να χτιστεί. Τα παιδιά, επίσης, ήρθαν σε επαφή με τη ζωή και το έργο του Ν. Καζαντζάκη, μέσα από αποσπάσματα των βιβλίων του και με την επίσκεψή μας στην Πύλη Ιησού, όπου φιλοξενείται έκθεση προς τιμήν του .
Η τελευταία διαδρομή εμπλουτίστηκε με φύλλα εργασίας, που συμπεριλάμβαναν παιχνίδια και ερωτήσεις, στα οποία τα παιδιά εργάστηκαν ομαδοσυνεργατικά αξιοποιώντας τους χάρτες που τα «συνόδευαν», την αισθητική αγωγή, τη μέθοδο της ιδεοθύελλας, αλλά και την επιτόπια παρατήρηση και έρευνα που έκαναν τα ίδια. Έτσι τους δόθηκε η ευκαιρία να εμπεδώσουν όσα βίωσαν κι έμαθαν, ανακαλώντας επίσης πληροφορίες και από τις προηγούμενες διδακτικές επισκέψεις.
Δ΄φάση υλοποίησης
Μέσω του μαθήματος της Αισθητικής Αγωγής οι μαθητές αποτυπώνουν τις εντυπώσεις και τις αναμνήσεις τους στο χαρτί, προσδίδοντας σε κάθε έργο το δικό τους προσωπικό χαρακτήρα. Δημιουργούν ένα εκπαιδευτικό επιτραπέζιο παιχνίδι με βάση τα “σεργιάνια” τους στην πόλη και ανακαλούν πληροφορίες, μέρη, γεγονότα και ό,τι άλλο θεωρούν τα ίδια άξιο αναφοράς.
Το ταξίδι μας στην ιστορία του Ηρακλείου ολοκληρώνεται δημιουργώντας σε ψηφιακή μορφή παρουσιάσεις και αξιοποιώντας τις νέες τεχνολογίες, τις δικές μας ιστορίες και σενάρια για δραματοποίηση. Οι εμπειρίες, οι γνώσεις, τα ενδιαφέροντα, αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης για τα παιδιά, ώστε να δημιουργήσουν και φανταστικά παραμύθια όπου οι ήρωες περπατούν στις ίδιες με τα παιδιά διαδρομές και μας ξεναγούν στα μνημεία με τη δική τους παιδική ματιά. Έτσι, δίνουν την ευκαιρία και σε μας τους μεγάλους να γνωρίσουμε το Ηράκλειο λίγο διαφορετικά και να προβληματιστούμε ίσως για το αν η τύχη των μνημείων είναι πάντα αυτή που θα έπρεπε να είναι, αλλά και για το πώς θα μπορούσαμε να τους δώσουμε μια διαφορετική διάσταση στο μέλλον.
Τοποθετώντας τα παιδιά στη θέση του μελετητή της πορείας του ίδιου τους του προγράμματος, αναστοχαστήκαμε την αρχή μας, τις πρότερες μας γνώσεις και αντιλήψεις, τις διαδρομές μας, καθώς και τη νέα διαμορφωμένη εικόνα του ιστορικού παρελθόντος, αλλά και του παρόντος της πόλης μας. Αποφασίσαμε να τη γνωρίζουμε όλο και πιο πολύ, να τη ζούμε και να την αγαπάμε όχι μόνο με τα λόγια, αλλά και με τις πράξεις μας. Εξάλλου, “στο Ηράκλειο , το τέλος του ταξιδιού, είναι μόνο η αρχή”(μαθήτρια Ε τάξης).
Άλλωστε «ένα παιδί με την παρακίνηση των συνομηλίκων μπορεί να αναλάβει πρωτοβουλίες σε μεγαλύτερο βαθμό από ότι θα αναλάμβανε το ίδιο προσωπικά» (Vygotsky, 1978). Αν οι συνομήλικοι είναι συνειδητοποιημένοι απέναντι στην προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς και το ίδιο το παιδί τείνει να διαμορφώσει θετική συμπεριφορά και κριτικό πνεύμα στις επικείμενες αστικές μεταβολές, τα οποία θα διέπουν ολόκληρη την ενήλικη ζωή του.
ΑΝΑΦΟΡΕΣ
Γκόβας, Ν. (2001), Για ένα νεανικό δημιουργικό θέατρο: ασκήσεις, παιχνίδια, τεχνικές. Αθήνα: Μεταίχμιο
Γκοτζαρίδης, Χρ., Ανακαλυπτική – Διερευνητική μέθοδος διδασκαλίας, μία σύντομη παρουσίαση (http://www.slideshare.net/cgotzar/e2226232?ref=http://pliroforikiatschool.blogspot.gr/2012/02/blog-post.html)
Θεοδωρόπουλος, Λ. Π., Η διαθεματική προσέγγιση της γνώσης: Από τη φιλοσοφία στην εφαρμογή (http://www.p-theodoropoulos.gr/ergasies/paidag-diathemat.pdf)
Καζαντζάκης, N. (2009), Ανθολόγιο: Στιγμές από τη ζωή του. Αποσπάσματα από το έργο του, Ηράκλειο: Έκδοση Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Ηρακλείου
Καπραβέλου, Α. & Λέμα, Ι., Πλεονεκτήματα και όρια της χρήσης Η/Υ για τη διδασκαλία των μαθημάτων στο σχολείο, στο 1ο Πανελλήνιο Εκπαιδευτικό Συνέδριο Ημαθίας, «Ψηφιακό Υλικό για την υποστήριξη του παιδαγωγικού έργου των εκπαιδευτικών», Νάουσα 9-11 Μαΐου 2008 (http://ekped.gr/praktika/filo/10_41k.swf)
Λιοντάκης,, Χρ. (2011), Ηράκλειο: Μια πόλη στη λογοτεχνία, Αθήνα: Μεταίχμιο
Ματσαγκούρας, Ηλ. (1995), Ομαδοκεντρική διδασκαλία και μάθηση. Θεωρία και πράξη της διδασκαλίας κατά ομάδες, Εκδ. Γρηγόρη
Χρυσαφίδης, Κ., Διαθεματική προσέγγιση της γνώσης, Εκδ. Δίπτυχο
De Bono, Ed. (1985), Six Thinking Hats, Little Brown and company
Osborn, A.F. (1963), Applied imagination: Principles and procedures of creative problem solving (Third Revised Edition),New York: Charles Scribner’s Sons
Park, R., McKenzie, R. D. & Burgess, E. (1925), The City: Suggestions for the Study of Human Nature in the Urban Environment, Chicago: University of Chicago Press
Reece, I. & Walker, St. (2003), Teaching, Training and Learning: A Practical Guide, Business Education Publishers
Vygotsky, L.S. (1997), Νους στην κοινωνία, Gutenberg 