Δημητριακά, η βάση της υγιεινής διατροφής
Αικατερίνη Λιοντάκη
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Η εισήγηση αυτή αναφέρεται στο Πρόγραμμα που αναπτύχθηκε στα πλαίσια της Ευέλικτης Ζώνης κατά το Σχολικό Έτος 2014 - 2015, με τμήμα Α΄ τάξης 14 μαθητών και είχε τίτλο “Διατροφή - Ο κύκλος του ψωμιού”. Διήρκεσε 6 περίπου μήνες και ασχοληθήκαμε αρχικά με θέματα υγιεινής διατροφής (Η υγιεινή διατροφή ήταν κεντρικό θέμα όλου του Σχολείου). Στη συνέχεια επικεντρωθήκαμε στις γεωργικές εργασίες που απαιτούνται για την καλλιέργεια και συγκομιδή των δημητριακών, καθώς επίσης στους μύθους, τις παραδόσεις κ.ά.
Βασικοί στόχοι του Προγράμματος ήταν μεταξύ άλλων να αποκτήσουν τα παιδιά θετική στάση για τα λιγότερο «ελκυστικά» αλλά θρεπτικότερα τρόφιμα και να γνωρίσουν τα οφέλη από την κατανάλωσή τους στο σώμα και το πνεύμα, καθώς τα δημητριακά αποτελούν τη βάση της μεσογειακής διατροφής. Επίσης, να αντιληφθούν τα παιδιά πώς η εξέλιξη της επιστήμης και της τεχνολογίας έχει επηρεάσει την καλλιέργεια των σιτηρών.
Κατά τη διερεύνηση του θέματος επιχειρήθηκε μια όσο γίνεται περισσότερο βιωματική προσέγγιση, με δράσεις εντός και εκτός σχολείου. Εξασφαλίστηκε η διαθεματικότητα, με εμπλεκόμενα πεδία τη Γλώσσα, τη Μυθολογία, την Αισθητική Αγωγή, τις Νέες Τεχνολογίες, τα Μαθηματικά, τη Μελέτη Περιβάλλοντος, όμως με μια χαλαρή, παιγνιώδη διάθεση και ενεργοποίηση όλων των μαθητών.
ΛΕΞΕΙΣ ΚΛΕΙΔΙΑ
Υγιεινή Διατροφή, Καλλιέργεια Δημητριακών, Λαϊκή Παράδοση, Μαγειρική.
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Η βάση της μεσογειακής διατροφικής πυραμίδας αποτελείται κυρίως από τροφές που προέρχονται από τα δημητριακά. Η Ελλάδα ήταν ανέκαθεν μια χώρα που στηριζόταν στην αγροτική της παραγωγή. Ειδικότερα η Κρήτη έχει παράδοση στην καλλιέργεια των δημητριακών για την κάλυψη των διατροφικών αναγκών των κατοίκων. Ήδη στην Προϊστορική Κρήτη οι πινακίδες της Γραμμικής Β Γραφής περιέχουν ιδεογράμματα για το στάρι, το κριθάρι, το αλέτρι, το βόδι, το αλεύρι που δηλώνουν ότι ήδη από τη Νεολιθική εποχή οι κάτοικοι της Κρήτης καλλιεργούσαν σιτάρι και κριθάρι. (Χρυσουλάκη, 2006), (Σταυριανοπούλου, 2013)
Μάλιστα η άριστη υγεία και μακροζωία των Κρητών αποδίδεται σε μεγάλο βαθμό στη μεγάλη κατανάλωση δημητριακών, λαχανικών, φρούτων και ελαιολάδου. Ακριβώς επειδή τα διατροφικά πρότυπα αλλάζουν στις μέρες μας, τα στατιστικά δεδομένα διαφοροποιούνται προς το χειρότερο. (Ψιλάκη, 2009)
Το ψωμί ειδικότερα, ανεξάρτητα από τον τύπο που προτιμά κανείς, ήταν και είναι απαραίτητο στο τραπέζι, καθημερινό ή εορταστικό. Είναι εκείνο που παίρνουμε ως αντίδωρο μετά τη Λειτουργία κι αυτό που μετουσιώνεται σε Σώμα του Χριστού κατά τη Θεία Κοινωνία, είναι ο άρτος που αφιερώνεται στους αγίους και μοιράζεται στους πιστούς. Είναι το ψωμί του γάμου, το χριστόψωμο, η λαμπροκουλούρα. “Φάγαμε ψωμί κι αλάτι” λέει ο λαός για να δείξει την πολύχρονη φιλία. Ταυτόσημο με την τροφή κι η έλλειψή του συνώνυμο της πείνας. Σε κάθε περιοχή της Ελλάδας αλλά και σε όλο τον κόσμο θα συναντήσει κανείς πλείστα έθιμα που σχετίζονται με το ψωμί, κοινό στοιχείο σε όλους τους πολιτισμούς. (Ψιλάκης, 2001)
Η συγκέντρωση όμως του πληθυσμού στα αστικά κέντρα (Μερακλής, 2007) σε συνδυασμό με τον εκσυγχρονισμό της παραγωγής και τη χρήση μηχανών σε όλα τα στάδιά της, έχει απομακρύνει τα περισσότερα παιδιά από τη στοιχειώδη επαφή με τη γη και τις αγροτικές εργασίες. Επαγγέλματα των παππούδων μας χαρακτηρίζονται πια ως παραδοσιακά, δηλαδή μη σύγχρονα, άγνωστα για τα περισσότερα παιδιά. Αυτό ισχύει ακόμη πιο έντονα για τα εργαλεία και τις τεχνικές των γεωργών που πλέον συναντώνται ως εκθέματα λαογραφικών συλλογών και αντικείμενα προγραμμάτων ορισμένων Μουσείων.
Έχοντας υπόψη αυτά, στην αρχή της χρονιάς ήταν για μας έκπληξη όταν ένας μαθητής αναφερόταν συνέχεια στο τρακτέρ του μπαμπά του και τι έκανε κάθε Σαββατοκύριακο στη φύση. Συζητώντας με τα παιδιά διαπιστώσαμε ότι υπήρχε ενδιαφέρον, επισκεφτήκαμε το Ιστορικό Μουσείο Κρήτης για να παρακολουθήσουμε το αντίστοιχο πρόγραμμα (Ο κύκλος του ψωμιού) και πειστήκαμε ότι άξιζε να ασχοληθούμε με το θέμα αυτό. Είναι μάλιστα πρόσφορο για διαθεματική προσέγγιση και βιωματική μάθηση.
ΣΚΟΠΟΣ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ
Ο γενικός σκοπός του προγράμματος είναι η δημιουργία υγιών ατόμων που αναπτύσσονται σε υγιή φυσικά και κοινωνικά περιβάλλοντα. Τα άτομα πρέπει, καθώς μεγαλώνουν, να αποκτούν εφόδια (γνώσεις, κριτική ικανότητα κ.ά.) για να είναι σε θέση να κατανοούν τα περιβάλλοντα αυτά και να αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες για τη βελτίωσή τους.
Επιμέρους στόχοι είναι οι μαθητές μας:
- Να κατανοήσουν τους όρους «υγιεινή διατροφή», «υποσιτισμός» κ.ά.
- Να γνωρίσουν γεωργικές εργασίες και εργαλεία καθώς και συναφή επαγγέλματα που χάνονται λόγω της εκμηχάνισης της παραγωγής.
- Να αντιληφθούν πώς η εξέλιξη της επιστήμης και της τεχνολογίας έχει επηρεάσει τις καλλιέργειες .
- Nα υιοθετήσουν θετική στάση για τα λιγότερο «ελκυστικά» αλλά θρεπτικότερα τρόφιμα αφού πρώτα γνωρίσουν τα οφέλη από την κατανάλωσή τους στο σώμα και στο πνεύμα.
- Να αποκτήσουν δεξιότητες ενεργητικής ακρόασης και διαλόγου, να είναι σε θέση να μιλούν γι’ αυτά που μαθαίνουν ή παρακολουθούν με τρόπο κατανοητό, να μάθουν να συνεργάζονται αρμονικά για να ολοκληρώνουν εργασίες γρήγορα κι αποτελεσματικά, να “δέσουν” ως ομάδα.
ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ
Είναι ίσως φανερό από τα προηγούμενα ότι τα θέματα που επεξεργαστήκαμε σε αυτό το πρόγραμμα έχουν σχέση με το φυσικό μας περιβάλλον, τα φυτά του τόπου μας, τη σωματική υγεία, την ποιότητα ζωής, τη διατροφή, τη μυθολογία και τη θρησκεία, τις παραδόσεις, τη λαϊκή τέχνη.
Η διδακτική προσέγγιση ήταν διερευνητική, δηλαδή και έγινε έρευνα σε πηγές αλλά, μια και οι μαθητές βρίσκονται στην α΄ Δημοτικού, κυρίως αναζητήθηκαν πληροφορίες από ανθρώπους μεγαλύτερους που έχουν την εμπειρία και τη γνώση για το θέμα που συζητούσαμε κάθε φορά (διατροφολόγος, αρτοποιός, μουσειοπαιδαγωγοί, γονείς, παππούδες).
Η μέθοδος ήταν, επίσης, όσο γίνεται για μαθητές ενός σχολείου της πόλης, βιωματική, καθώς μεταξύ άλλων έσπειραν και παρακολούθησαν τους σπόρους να μεγαλώνουν, ζύμωσαν, παρακολούθησαν εκπαιδευτικά προγράμματα και έπαιξαν παιχνίδια ρόλων. Παρακολουθήσαμε σχετικά εκπαιδευτικά προγράμματα στο Ιστορικό Μουσείο Κρήτης, στο Λογάρι και στον Αρόλιθο, επισκεφτήκαμε το Αρτοποιείο της γειτονιάς μας.
Σύμφωνα με τους συντάκτες του βιβλίου του δασκάλου για τη Μ.τ.Π., είναι καλό να δίνεται έμφαση στη Μουσειοπαιδαγωγική καθώς επιτυγχάνεται ευκολότερα έτσι η βιωματική μάθηση.
Είναι στις μέρες μας πια κοινός τόπος ότι η μάθηση δεν γίνεται παθητικά. Έχει τα μέγιστα αποτελέσματα όταν ο μαθητής μιλά γι’ αυτό που μαθαίνει, γράφει γι’ αυτό, το συσχετίζει με εμπειρίες. (βιβλίο δασκάλου, Μ.τ.Π. Α΄δημοτικού, 2006)
Όπου χρειάστηκε, δημιουργήθηκαν ολιγομελείς ομάδες, βοήθησε το ένα παιδί το άλλο και γενικά υπήρχε ένα ευχάριστο και δημιουργικό κλίμα.
Η μέθοδος project αναφέρεται συχνά ως μέθοδος υλοποίησης προγραμμάτων Ευέλικτης Ζώνης. Θεωρούμε ότι τηρήθηκαν σίγουρα κάποιες από τις προϋποθέσεις της μεθόδου (αναφέρονται στο βιβλίο του δασκάλου για τη Μ.τ.Π. Α΄ Τάξης) όπως: η διάθεση χρόνου και η διαμόρφωση του χώρου της αίθουσας, η συνεργασία με γονείς και εξωσχολικά πρόσωπα, η μετακίνηση σε χώρους έρευνας, η παραγωγή “εκπαιδευτικών προϊόντων” και η αξιολόγηση.
Ως προς το υλικό που χρησιμοποιήθηκε, είχαμε φέτος την ευκαιρία να δανειστούμε τη βαλίτσα του Προγράμματος ΒΙΒΛΙΑ ΣΕ ΡΟΔΕΣ με θέμα συναφές (Ταξίδι Γεύσεων) και τη Μουσειοσκευή του Ιστορικού Μουσείου (Ο Κύκλος του Ψωμιού). Χρησιμοποιήσαμε ακόμη φυλλάδια από εκπαιδευτικά προγράμματα τα οποία προσαρμόσαμε για να ανταποκρίνονται στην ηλικία των παιδιών, βιβλία και ιστοσελίδες που μας έδωσαν αρκετή πνευματική τροφή και υλικό.
ΔΙΑΘΕΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ
Το θέμα εύκολα διασυνδέθηκε με πολλά γνωστικά αντικείμενα. Πρώτα πρώτα με τη Γλώσσα. Ανάμεσα σε άλλα, διαβάσαμε πολλά βιβλία (αγαπημένη συνήθεια την τελευταία ώρα ο κύκλος με μαξιλαράκια στο πάτωμα και χαλάρωση παρέα με ένα βιβλίο. Μερικά από αυτά αναφέρονται στη Βιβλιογραφία). Κατέγραψαν συνταγές και καταλόγους κ.ά. Δούλεψαν με παροιμίες κι αινίγματα. Ακόμη, χρησιμοποιώντας εικόνες τις οποίες χρωμάτισαν, φτιάξαμε μια ιστορία τα παιδιά τη διάβασαν, την ηχογραφήσαμε και τη μετατρέψαμε σε ψηφιακή αφήγηση.
Η αφήγηση γενικά (storytelling) είναι η τέχνη της διήγησης ιστοριών σε ένα ακροατήριο, με στόχο τη μεταβίβαση σημαντικών μηνυμάτων. Χρησιμοποιείται όμως κι ως ψυχαγωγικό μέσο που κεντρίζει το ενδιαφέρον, ευχαριστεί και δραστηριοποιεί οπτικοακουστικά τον ακροατή. Κι ακριβώς γι’ αυτό το λόγο ο ακροατής μπορεί να συγκρατήσει ευκολότερα στη μνήμη του στοιχεία, όταν αυτά συνδέονται σε μια ιστορία. Αυτό το πλεονέκτημα αξιοποιείται από τους εκπαιδευτικούς στη διδασκαλία, ειδικά στις μικρές τάξεις.
Η εμφάνιση της τεχνικής αυτής χρονολογείται μαζί με την αρχή της ανθρωπότητας και ιστορικά αποτελεί την πρώτη απόπειρα προφορικής διατύπωσης μιας ιστορίας. Στη συνέχεια εμπλουτίστηκε με εικόνες σε διάφορα υλικά (βραχογραφίες, πάπυρο, χαρτί) και στις μέρες μας έχει οπτικοποιηθεί πολύ περισσότερο και παίρνει πια ψηφιακή μορφή. Οι επιστήμονες ορίζουν την ψηφιακή αφήγηση ως τον συνδυασμό της παραδοσιακής προφορικής αφήγησης με πολυμέσα του 21ου αιώνα και σύγχρονα εργαλεία τηλεπικοινωνίας ενώ αντιμετωπίζεται εδώ και χρόνια ως μια νέα μορφή τέχνης που χρησιμοποιεί την εικόνα, το βίντεο και την αφήγηση.
Η ψηφιακή αφήγηση, θεωρείται ότι πολλαπλασιάζει τα πλεονεκτήματα της απλής αφήγησης και μπορεί να γίνει με πολλούς τρόπους και διαφορετικά εργαλεία (π.χ. επεξεργασία εικόνων και λόγου με παραγωγή ταινίας) ακόμα και διαδικτυακά. Βέβαια, λόγω της νεαρής ηλικίας των παιδιών και της έλλειψης μαθημάτων Πληροφορικής στο Σχολείο μας, δεν εμπλέχτηκαν τα ίδια στη μετατροπή της εικονογραφημένης ιστορίας σε ψηφιακή μορφή, (όπως θα ήταν το ιδανικό) και στην πραγματικότητα έγινε από εμάς, χρησιμοποιώντας μερικές από τις δυνατότητες του προγραμματιστικού περιβάλλοντος Scratch.
Όμως, πιστεύουμε ότι, έστω και σε αυτό το επίπεδο, η εισαγωγή των Τεχνολογιών Πληροφορίας κι Επικοινωνίας προσδίδει μεγαλύτερη ζωντάνια στο παραγόμενο προϊόν, γίνεται πιο εντυπωσιακή η παρουσίασή του και εξοικονομούνται πόροι, αφού δεν απαιτείται κατανάλωση χαρτιού, μελανιών για αναπαραγωγή αντιγράφων, βιβλιοδεσία κ.λπ.. Επιπλέον, από την πλευρά των μαθητών κεντρίζεται το ενδιαφέρον τους να συμμετέχουν πιο ενεργά στην παραγωγή του γραπτού λόγου, στην εικονογράφηση, στη σωστή ανάγνωση. Αναγνωρίζουν την προσωπική τους συμβολή και αυτό τους δημιουργεί συναισθήματα υψηλής αυτοεκτίμησης και αυτοσεβασμού.
Μπορεί το γλωσσικό μάθημα να κατείχε το μεγαλύτερο μερίδιο στην κατανομή χρόνου, όμως και τα άλλα γνωστικά αντικείμενα είχαν τη θέση τους. Στα Μαθηματικά κάναμε μετρήσεις και καταγραφές (π.χ. πόσους σπόρους φυτέψαμε σε κάθε γλαστράκι, πόσοι φύτρωσαν τελικά, δημιουργήσαμε και λύσαμε απλά προβλήματα πρόσθεσης - αφαίρεσης. Μετρήσαμε με το χάρακα το ύψος των φυτών κάθε μήνα κ.λπ.)
Κάποιες ενότητες της Μελέτης του Περιβάλλοντος π.χ. Τα φυτά του τόπου μου, Τα μέρη του φυτού κ.λπ. εξετάστηκαν και μέσα από το βιβλίο αλλά και με παραδείγματα από το Πρόγραμμα. Επίσης συναφείς ήταν και οι ενότητες για τις ανάγκες του ανθρώπου, και τη ζωή σε άλλα μέρη της γης όπου η φτώχεια εμποδίζει την ικανοποίηση και των πιο βασικών αναγκών. Άλλωστε η Μελέτη μαζί με την Αισθητική Αγωγή είναι τα μαθήματα από τα οποία έχουμε τη δυνατότητα να αντλήσουμε ένα ικανοποιητικό ποσοστό ωρών και να το αξιοποιήσουμε στην Ευέλικτη Ζώνη.
Η Μυθολογία είχε κι αυτή τη θέση της στο Πρόγραμμα στον τρόπο που οι αρχαίοι ερμήνευαν την εναλλαγή των εποχών μέσα από το μύθο της Θεάς Δήμητρας η οποία και δίνει και το όνομά της σε μια ολόκληρη ομάδα φυτών και της κόρης της της Περσεφόνης. Μέσα από παραμύθια και βιντεάκια γώρισαν τα παιδιά ένα κομμάτι της ελληνικής μυθολογίας.
Στα Θρησκευτικά είχαμε την ευκαιρία όταν πήγαμε για εκκλησιασμό και τα περισσότερα παιδιά μετείχαν της Θείας Κοινωνίας, να μιλήσουμε για το ρόλο του άρτου σε αυτήν, τα είδη ψωμιού που χρησιμοποιεί η εκκλησία μας, όπως το πρόσφορο (από το οποίο φτιάχνεται η Θεία Λειτουργία, δίνεται ως αντίδωρο στους πιστούς και παραπέμπει στον Μυστικό Δείπνο) κι ο άρτος (με το θαύμα του πολλαπλασιασμού των άρτων στην έρημο) ή τα κόλλυβα, αρχαία λέξη που σήμαινε κόκκους δημητριακών, προσφέρονται στη μνήμη των νεκρών και δεν είναι τίποτε άλλο από βρασμένο στάρι μαζί με άλλα υλικά για να να είναι πιο νόστιμο.
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΔΡΑΣΕΩΝ
Στο ιστολόγιο που διατηρούμε στην τάξη, έχουν αναρτηθεί φωτογραφίες από τις δράσεις μας. Ψηφιακό υλικό που παρουσιάστηκε στα παιδιά στη διάρκεια της χρονιάς, συνταγές κ.ά. υπάρχουν και στη σελίδα της Ευέλικτης Ζώνης.
1ος μήνας - Οκτώβριος 2014: Γίνονται διερευνητικές συζητήσεις, υποδεχόμαστε τα βιβλία σε ρόδες και αρχίζουμε την ανάγνωσή τους, παρακολουθούμε το πρόγραμμα στο Ιστορικό Μουσείο.
16 Οκτώβρη: Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Διατροφής και την υποδοχή μιας νέας μαθήτριας στην τάξη, καθόμαστε γύρω από το ίδιο τραπέζι (στην πραγματικότητα στο πάτωμα γύρω από το ίδιο τραπεζομάντιλο!) τρώμε το δεκατιανό μας και συζητάμε για τις επιλογές μας. Στη συνέχεια, παρακολουθούμε βιντεάκια, παρουσιάσεις και παιχνίδια με θέμα τις ομάδες τροφών και την Πυραμίδα Διατροφής.
24 Οκτώβρη: Δεχόμαστε την επίσκεψη διατροφολόγου στο σχολείο η οποία παρουσιάζει τις υγιεινές τροφές γενικά και τι είναι καλό να περιλαμβάνει το ενδεδειγμένο πρωινό και δεκατιανό.
2ος μήνας - Νοέμβριος 2014: Κάθε παιδί φυτεύει σπόρους σε γλαστράκια κι αναλαμβάνει την παρακολούθηση και φροντίδα της γλάστρας του. Βλέπει την εξέλιξη των σπόρων, το φύτρο, τη ρίζα, το βλαστό που ανατέλλει από το χώμα και τα πρώτα φύλλα.
3ος μήνας - Δεκέμβριος 2014: Ζυμώνουμε αλατοζύμη και φτιάχνουμε χριστουγεννιάτικα στολίδια για το εναλλακτικό μας χριστουγεννιάτικο δέντρο.
Με τη βοήθεια μαμάδων, πλάθουμε χριστουγεννιάτικα μπισκότα στο σχολείο.
4ος μήνας
Ιανουάριος 2015: Δουλεύουμε φύλλα εργασίας.
Υλοποιείται από όλες τις τάξεις του Σχολείου η μέρα του υγιεινού δεκατιανού κατά την οποία τα παιδιά μέσα από μια λίστα τροφίμων που τους είχε δοθεί, φέρνουν τρόφιμα από το σπίτι τους. Ένα ένα τμήμα με τη σειρά περνάει και σερβίρεται. Διαπιστώνεται η ποικιλία τροφών που μπορούμε να καταναλώνουμε ακόμα και στο Σχολείο. Εντυπωσιακή ήταν η ζήτηση για τη φρουτοσαλάτα που έγινε κόβοντας όλα τα φρούτα που έφεραν οι μαθητές και οι μαθήτριες τα οποία ανακατεύτηκαν με τους χυμούς.
5ος μήνας - Φεβρουάριος 2015: Δουλεύουμε φύλλα εργασίας και εικαστικά. Μαθαίνουμε τραγούδια α) Ο γεωργός, (Περιοδικό «ΠΑΡΑΘΥΡΟ στην Εκπαίδευση», τ.35, 2005) β) Ο χορός των μπιζελιών .
6ος μήνας - Απρίλιος 2015: Επισκεπτόμαστε το αρτοποιείο της γειτονιάς, βλέπουμε τη διαδικασία για την παρασκευή του ψωμιού, τα πολλά είδη αρτοπαρασκευασμάτων που υπάρχουν, παίρνουμε συνέντευξη από τον φούρναρη, ζυμώνουμε στα μηχανήματα του αρτοποιείου και με το ζυμάρι αυτό επιστρέφουμε στην τάξη με τη βοηθό του φούρναρη και φτιάχνουμε Λαζαράκια (καθώς κλείνουμε για τις διακοπές του Πάσχα).
Πραγματοποιούμε επίσκεψη στο Λογάρι και παρακολουθούμε εκπαιδευτικό πρόγραμμα. Η υπεύθυνη, κα Χαμηλάκη Κατερίνα, μας φιλοξένησε, μας τράταρε, μας έμαθε, μας θύμισε, μας διασκέδασε. Κι όλα αυτά γύρω από την καλλιέργεια των δημητριακών και την κρητική διατροφή.
Μυρίσαμε την ξινή γεύση του προζυμιού, καταλάβαμε το ρόλο του στην παρασκευή του ψωμιού και φτιάξαμε τα δικά μας ψωμάκια. Δοκιμάσαμε σπιτικό ζυμωτό ψωμί κι ελιές καθώς και κέικ με χαρουπάλευρο και καρύδια, ενώ μιλούσαμε για το υγιεινό δεκατιανό. Κλείσαμε το πρόγραμμα με τραγούδι και χορό.
Αθιβολή: Σπορά, όργωμα, θερισμός, αλώνισμα
Κι απ’ το μύλο στο ζύμωμα
Μόχθου στεφάνωμα ίσαμε να το γευτείς,
μα από το ξεφούρνισμα μια μπουκιά κι η ψυχή
αλαφραίνει, ένα κομμάτι λαδοβρεχτό,
κι ο μόχθος γίνεται δύναμη για ένα σήμερα
καλύτερο απ’ το χθες. (Χαμηλάκη)
7ος μήνας - Μάιος 2015:
Επισκεπτόμαστε το παραδοσιακό χωριό “Αρόλιθος” και παρακολουθούμε το πρόγραμμα “Ψωμί κι ελιά”. Βλέπουμε τα αυθεντικά εργαλεία καλλιέργειας της γης και τα χρησιμοποιούμε. Τα παιδιά αντιλαμβάνονται πόσο κοπιαστική είναι η δουλειά του γεωργού.
Τελειώνουμε τις εργασίες που θα παρουσιαστούν ως “προϊόντα” του Προγράμματος.
ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ - ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
Ολοκληρώνοντας το πρόγραμμα παρατηρήθηκε ότι τα περισσότερα παιδιά εκτελούσαν τις ασκήσεις και τις δραστηριότητες που υπήρχαν στα φυλλάδια που τους δίνονταν γρήγορα. Όπου δυσκολεύονταν, συνεργάζονταν για να μπορέσουν να απαντήσουν. Δεν εντοπίστηκε ανία ή κούραση, αντίθετα τα παιδιά περίμεναν την επόμενη δραστηριότητα με χαρά. Με αφορμή ένα κείμενο από το βιβλίο της Γλώσσας, (Θα γράψουμε το δικό μας βιβλίο) τα παιδιά κλήθηκαν να γράψουν κι αυτά για μια δραστηριότητα της χρονιάς. Πολλά επέλεξαν να γράψουν για δραστηριότητες που είχαν σχέση με το πρόγραμμα της Ευέλικτης Ζώνης. Αφενός τα σχόλιά τους ήταν θετικά, αφετέρου και μόνο το γεγονός ότι επέλεξαν τις συγκεκριμένες δραστηριότητες δείχνει ότι οι δραστηριότητες αυτές άφησαν το αποτύπωμά τους. Οι εκθεσούλες τους μαζί με τις ζωγραφιές συγκεντρώθηκαν σε ένα ηλεκτρονικό βιβλιαράκι με τίτλο “ Βιβλίο Αναμνήσεων”.
Η ενασχόληση με το συγκεκριμένο θέμα έδωσε ευκαιρίες για εκδρομές, για δράσεις εντός και εκτός σχολείου και γενικά εμπλούτισε το Πρόγραμμα Μαθημάτων. Η βασική επιδίωξη που είχε τεθεί εξαρχής να επικρατήσει ευχάριστη και παιγνιώδης διάθεση καθώς και ενεργοποίηση όλων των μαθητών, έγινε πραγματικότητα.
Ευχάριστη έκπληξη ήταν και η συμμετοχή της οικογένειας των παιδιών (μαμάδες κυρίως) που είτε έρχονταν στο Σχολείο και βοηθούσαν ύστερα από δική μας πρόσκληση σε κάποια δραστηριότητα, είτε με δική τους πρωτοβουλία έστελναν στο σχολείο αυτά που έφτιαχναν (π.χ. ζυμωτό ψωμί), είτε ακόμη και συνοδεύοντάς μας στις εξορμήσεις.
ΑΝΑΦΟΡΕΣ
Μερακλής Μ.,Σβορώνου Ε.(2007), Από το στάρι στο ψωμί, εκδ. ΕΡΕΥΝΗΤΕΣ
Sopko E., (μετφρ. Χατζηκόμνου Γ.) (1996), Το στάρι, εκδ. ΕΡΕΥΝΗΤΕΣ
Σταυριανοπούλου Ε. (2013), Μια ασυνήθιστη μέρα του ανακτορικού γραφέα Κεραμέα, στο Χανιώτης Ά. (επιμ.), Έργα και Ημέρες στην Κρήτη, σελ. 75 - 119, Πανεπιστημιακές εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο
ΥΠ.Ε.Π.Θ - Παιδαγωγικό Ινστιτούτο (2001), Οδηγός για την εφαρμογή της Ευέλικτης Ζώνης, βιβλίο για το Δάσκαλο, Αθήνα
ΥΠ.Ε.Π.Θ. - Παιδαγωγικό Ινστιτούτο (2006), Μελέτη Περιβάλλοντος Α΄Δημοτικού, βιβλίο δασκάλου, Αθήνα
Υπ. Πολιτισμού (2007),Αρχαίων & Βυζαντινών γεύσεις, Ηράκλειο
Χαμηλάκη Κ., Λόγος και Πράξη της κρητικής διατροφής, εκδ. ιδίας
Χρυσουλάκη Στ., (επιμ.) 2006, Εικονογράμματα και συλλαβογράμματα στο προϊστορικό Αιγαίο, στο Υπ. Πο., Η διδασκαλία του Μινωικού Πολιτισμού στο σχολείο, στο Μουσείο και στον αρχαιολογικό χώρο.
Ψιλάκη Μ. & Ν.(2009), Κρητική παραδοσιακή κουζίνα, εκδ. ΚΑΡΜΑΝΩΡ, Ηράκλειο
Ψιλάκης, Ν. & Μ. (2001), Το ψωμί και τα γλυκίσματα των Ελλήνων, εκδ. ΚΑΡΜΑΝΩΡ, Ηράκλειο
Ιστότοποι
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
(βιβλία που διαβάστηκαν την ώρα της φιλαναγνωσίας και είχαν σχέση με το θέμα)
Ασμπογιορνσεν Κρ, Μόε Γ., Η ιστορία ενός καλοψημένου τηγανόψωμου, εκδ. ΠΑΤΑΚΗΣ
Ζαραμπούκα Σ., Ο ωραίος Δαρείος, εκδ. ΠΑΤΑΚΗΣ
Lobel A., Πατάτες, πατάτες, εκδ. ΑΓΚΥΡΑ
Μάγος Κ., Πού πας κουλουράκι, εκδ. ΝΙΚΑΣ
Μπίνιου Α., Η Ταρώ κι ο Ζαχαροζυμωμένος, εκδ. ΠΑΤΑΚΗΣ
Τριανταφύλλου Σ., Η Μιλένα και το φρικτό ψάρι, εκδ. ΠΑΤΑΚΗΣ
Χαλικιά Α., Στην κατσαρόλα με τα χρώματα, εκδ. ΚΑΛΕΙΔΟΣΚΟΠΙΟ
