Πρόγραμμα Αγωγής Υγείας στο πλαίσιο της εκπαίδευσης για την υγεία και τη διατροφή
Σοφία Καπετανάκη, Άννα Σπανάκη
(ΠΕ60 ΝΗΠΙΑΓΩΓΩΝ - sk_n6@yahoo.gr , ΠΕ60 ΝΗΠΙΑΓΩΓΩΝ - mail@6nip-irakl.ira.sch.gr )
6ο Νηπιαγωγείο Ηρακλείου
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Ένα πρόγραμμα αγωγής υγείας που εντάσσεται και στο Δίκτυο Κοινωνικό Σχολείο, με προεκτάσεις σε θέματα: Φυσικό περιβάλλον, δομημένο τοπικό περιβάλλον, φυτά του τόπου μας, κήποι και καλλιέργειες, βιώσιμη ανάπτυξη, ψυχική και σωματική υγεία, διατροφή, αθλητισμός και άσκηση, γαστρονομία, μυθολογία, εικαστικά, μουσική, χορός, ποιότητα ζωής, αγωγή του καταναλωτή, παιχνίδια, λογοτεχνία, θέατρο, animation… Μια επιστολή από το Δίκτυο Κοινωνικό Σχολείο για τον εορτασμό της ημέρας κατά της παχυσαρκίας (24-10-2014) που στο νηπιαγωγείο μας έγινε με αφήγηση και δραματοποίηση του παραμυθιού: το δικαστήριο των τροφών, Νατάσα Αναγνωστοπούλου - Μπίτου, εκδ. Φυτράκη και παρουσίαση του δικού μας animation: ο πρίγκιπας Λεμόνης, προκάλεσε το έντονο ενδιαφέρον της ομάδας για παραπάνω έρευνα και δραστηριότητες. Το πρόγραμμα είχε διάρκεια 5 μήνες με αμείωτο το ενδιαφέρον παιδιών και γονιών. Υλοποιήθηκαν στόχοι του Αναλυτικού Προγράμματος με σύγχρονες παιδαγωγικές αρχές και μεθόδους μάθησης από όλες τις μαθησιακές περιοχές του Προγράμματος Σπουδών. Στόχος μας η καλλιέργεια καλών διατροφικών συνηθειών με σκοπό την καλή υγεία και την ποιότητα στη ζωή μας.
ΛΕΞΕΙΣ ΚΛΕΙΔΙΑ
Διατροφή, υγεία, διατροφολόγος, έρευνα.
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
“Γιατί να τρώω υγιεινά αφού μ΄αρέσουν τα γλυκά, τα σουβλάκια και τ΄αλλαντικά;” μας ρωτούν συχνά τα παιδιά μας και ειδικά όταν, παρά τις συμβουλές μας σε γονείς και νήπια, φέρνουν για δεκατιανό ανθυγιεινά μεν πολυέξοδα δε προϊόντα κι ας γκρινιάζουν για την οικονομική κρίση που τους γονατίζει! Πολλά λέγονται και γράφονται για το σύγχρονο τρόπο ζωής που εκτός από το άγχος, τον διακρίνει και η “κακή” διατροφή και η καθιστική ζωή. Τόσες θυσίες κάνουν οι γονείς για την ευτυχία των παιδιών τους, τόση ανησυχία για τη σωστή ανατροφή και ανάπτυξή τους κι όμως αμελούν πολλές φορές βασικούς κανόνες άσκησης και διατροφής στο βωμό της διευκόλυνσης των καταστάσεων.
Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο αξίζει να ενταχθεί το συγκεκριμένο πρόγραμμα στον προγραμματισμό του εκπαιδευτικού έργου ενός νηπιαγωγείου. Επιπλέον, οι επιμέρους ενότητες του θέματος, γνωριμία με όλες τις οικογένειες των τροφών, έρευνα σε θέματα σωστών διατροφικών συνηθειών, πρόληψη παχυσαρκίας, η σημασία της άσκησης, η διατροφή στην παιδική λογοτεχνία, η διατροφή στην τέχνη, η διατροφή στη θρησκεία, η γνωριμία με διατροφολόγο, μπορούν να γίνουν διδακτικό αντικείμενο στις θεματικές ενότητες της προσχολικής εκπαίδευσης.
Στη θεματολογία του προγράμματος εντάσσεται το φυσικό περιβάλλον, το δομημένο τοπικό περιβάλλον (σπίτι, σχολείο, δήμος), η οικονομία, η ανάπτυξη, οι κήποι και οι καλλιέργειες, τα φυτά του τόπου μας, η βιώσιμη/αειφόρος ανάπτυξη, η σωματική υγεία, η ψυχική υγεία, η στοματική υγεία, η διατροφή, ο αθλητισμός και η άσκηση, η γαστρονομία, η ποιότητα της ζωής.
Το πρόγραμμα εντάσσεται στο δίκτυο Κοινωνικό Σχολείο και υλοποιείται σύμφωνα με το ΔΕΠΠΣ και το ΑΠΣ του νηπιαγωγείου. Συνδέεται με τα προγράμματα σπουδών και συγκεκριμένα με τις μαθησιακές περιοχές: ενεργός πολίτης για τον πολιτισμό και τη βιώσιμη ανάπτυξη, φυσικές επιστήμες, μαθηματικά, γλώσσα, μελέτη περιβάλλοντος, πληροφορική, δημιουργία, έκφραση.
Εμπλεκόμενοι στο πρόγραμμα και οι δύο νηπιαγωγοί του τμήματος, τα 15 προνήπια και νήπια του ολοήμερου τμήματος, ο σύλλογος γονέων και τα όμορα σχολεία.
ΣΚΟΠΟΣ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ
Να ευαισθητοποιηθούν τα νήπια και οιοικογένειες τους σε θέματα καλής υγείας και διατροφής. Συγκεκριμένα:
Ως προς το γνωστικό αντικείμενο
- να γνωρίσουν όλες τις οικογένειες των τροφών
- να ευαισθητοποιηθούν σε θέματα σωστών διατροφικών συνηθειών
- να ευαισθητοποιηθούν για την πρόληψη της παχυσαρκίας
- να ευαισθητοποιηθούν στη σημασία της άσκησης
- να γνωρίσουν τα μυστικά της καλής διατροφής μέσα από την παιδική λογοτεχνία
- να γνωρίσουν τη διατροφή μέσα από την τέχνη
- να γνωρίσουν τη σχέση της διατροφής με τη θρησκεία
- να γνωρίσουν μία διατροφολόγο
Ως προς τη μαθησιακή διαδικασία
- να καλλιεργήσουν δεξιότητες
- να ασκηθούν στη συνδυασμένη χρήση ποικίλων πηγών πληροφοριών
- να υιοθετηθούν μαθητοκεντρικές παιδαγωγικές διαδικασίες
- να διεξάγουν έρευνα
- να συνεργαστούν μεταξύ τους τα νήπια και με τις οικογένειές τους
Ως προς τη μεθοδολογία υλοποίησης του προγράμματος
- μέθοδος σχεδίου εργασίας
- διαθεματικότητα
- διεπιστημονικότητα
- βιωματική προσέγγιση της γνώσης
- ενθάρρυνση μαθητικής πρωτοβουλίας
- καλλιέργεια κριτικής σκέψης
- ανάπτυξη διαλόγου
- ομαδοσυνεργατική διδασκαλία
- καταιγισμός ιδεών
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΔΡΑΣΕΩΝ
“Γιατί να τρώω υγιεινά;” ρωτούσαν καθημερινά τα παιδιά από τις πρώτες κιόλας μέρες την ώρα του φαγητού. Αυτό στάθηκε και η αφορμή για την υλοποίηση του προγράμματος. Για ευαισθητοποίηση συχνά παρακολουθούσαμε το animation “Ο Πρίγκιπας Λεμόνης”¨, της προηγούμενης σχολικής χρονιάς. Παράλληλα το ίδιο διάστημα φτάνει στο νηπιαγωγείο επιστολή από το δίκτυο Κοινωνικό Σχολείο για τον εορτασμό της Ημέρας κατά της παχυσαρκίας (24/10/2014). Δόθηκε έτσι η ευκαιρία για λογοτεχνική προσέγγιση και του Πρίγκιπα Λεμόνη του Γιώργου Σακελλαρίδη και του βιβλίου το Δικαστήριο των τροφών της Νατάσας Αναγνωστοπούλου-Μπίτου. Τα παιδιά παρουσίασαν έντονο ενδιαφέρον για το θέμα.
Ξεκινήσαμε με τη διερεύνηση του θέματος: τι γνωρίζουμε, τι θέλουμε να μάθουμε, πώς θα το μάθουμε. Προχωρήσαμε στη διαμόρφωση του ιστογράμματος. Στη συνέχεια χωριστήκαμε σε ομάδες εργασίας με βάση τα υποθέματα του σχεδίου εργασίας και ενημερώσαμε σχετικά τους γονείς. Αφού συγκεντρώθηκε και παρουσιάστηκε το εποπτικό υλικό των ομάδων, με παιδαγωγικές μεθόδους που αναφέρονται σε προηγούμενη παράγραφο και μέσα από: το θεατρικό παιχνίδι, τη δραματοποίηση, το κουκλοθέατρο, το χορό, το τραγούδι, τη θεατρική παράσταση, το animation, τη λογοτεχνική προσέγγιση βιβλίων, την καλλιτεχνική ματιά σε πίνακες ζωγραφικής, το εργαστήριο χειροτεχνίας, μαγειρικής και ζαχαροπλαστικής, κηπουρικής, τη μέθοδο της έρευνας (δημιουργία και μελέτη ερωτηματολογίου και παραγωγή συμπερασμάτων), την επίσκεψη διατροφολόγου στο νηπιαγωγείο και τη διάλεξη για τους γονείς, προσεγγίσαμε όλα τα επιμέρους θέματα του προγράμματος.
Συγκεκριμένα κατά μαθησιακή περιοχή :
Γλώσσα
- Παρουσίαση του υλικού από τα μέλη της κάθε ομάδας.
- Διαμορφώσαμε κανόνες φαγητού.
- Παίξαμε με τις ομοιοκαταληξίες δημιουργώντας τρία δικά μας τραγούδια: “ Η Φρουτία”, Καρναβάλι στην κουζίνα” και “Καρναβάλι στη Φρουτία”.
- Λογοτεχνική προσέγγιση παιδικών βιβλίων: “Το δικαστήριο των τροφών”, “Ο ωραίος Δαρείος”, “Ο Βίτα και η Μίνη κυνηγούν μια βιταμίνη”, “Ήταν μια φορά η Κολοτούμπα”.
- Προβληματισμός - συζήτηση πάνω σε πίνακες ζωγραφικής, παρατήρηση των επιμέρους στοιχείων τους, φανταστικές ιστορίες μέσα απ’ αυτούς: “Μποτέρο, Νεκρή φύση με καρπούζι”, “Βαν Γκογκ, Πατατοφάγοι”, “Νταλί, Ψωμί σε καλάθι”, “Θεόφιλος, Μέγα Αρτοποιείον”, “Da Vinci, Ο μυστικός δείπνος”.
- Διαβάσαμε συνταγές.
- Φτιάξαμε το δικό μας βιβλίο “ο συνταγούλης”, με ιδέες - συνταγές για υγιεινό κολατσιό και μεσημεριανό στο νηπιαγωγείο, από τις μαμάδες μας.
- Γράψαμε λέξεις σχετικές με τη διατροφή για πινακίδες, τους καταλόγους στο μαγαζάκι και στην ταβέρνα μας.
- Ταύτιση λέξεων εικόνων.
- Παροιμίες.
- Φτιάξαμε το δικό μας αλφαβητάρι “ Ώρα για φαγητό στης Αλφαβήτας το χωριό.”
- Δημιουργία ερωτηματολογίου για την έρευνα.
- Παρεμβάσεις - συμβουλές προς όλους μας, με βάση τα αποτελέσματα.
Μαθηματικά
- Ομαδοποιήσαμε, ταξινομήσαμε και αντιστοιχίσαμε τις οικογένειες των τροφών.
- Απαριθμήσεις, αριθμητικά σύμβολα στις οικογένειες, στους τιμοκαταλόγους των μαγαζιών. Κοστολογήσαμε τα φαγητά της ταβέρνας μας.
- Γεωμετρικά σχήματα και γεωμετρικά στερεά (το τρίγωνο, η πυραμίδα, από τις πυραμίδες της διατροφής).
- Μοτίβα τροφίμων στολίζουν τις εργασίες μας.
- Μετρήσεις ποσοτήτων κατά την εκτέλεση των συνταγών μαγειρικής και ζαχαροπλαστικής.
- Επίλυση μαθηματικών προβλημάτων μέσα από τους πίνακες ζωγραφικής,π.χ με τα ψωμιά, πόσα είναι όλα μαζί ή πόσα μένουν... στον πίνακα του Θεόφιλου.
- Διεξαγωγή έρευνας για τις διατροφικές συνήθειες των οικογενειών μας.
- Μέτρηση αποτελεσμάτων. Σημειώναμε με γραμμές, όπως είχαμε πράξει και στις εκλογές μας. Στη συνέχεια μετρήσαμε τις γραμμές και καταλήξαμε σε συμπεράσματα.
- Απόδοση αποτελεσμάτων σε γράφημα στηλών με τη βοήθεια του προγράμματος του excel.
Μελέτη Περιβάλλοντος
Φυσικό περιβάλλον
- Γνωριμία με όλες τις διατροφικές ομάδες.
- Παρατηρήσαμε τα τρόφιμα στο χρώμα τους, την υφή τους, το σχήμα τους.
- Τα μυριστήκαμε, τα γευτήκαμε. Μάθαμε τι μας προσφέρουν.
- Γνωριμία με τον τρόπο παραγωγής υλικών.
- Παίξαμε το γεωργό, τον κτηνοτρόφο.
- Βιωματική δράση στον κήπο μας, φυτεύουμε σπόρους βοτάνων.
- Γνωριμία με τον τρόπο παρασκευής των φαγητών.
- Μας επισκέφτηκε μια μαμά για να μαγειρέψει μαζί μας, στην κουζίνα μας.
- Γίναμε ζαχαροπλάστες και φτιάξαμε με αγνά υλικά τα τσουρεκάκια μας, για το Πάσχα.
- Βάψαμε τα κόκκινα αβγά μας.
Ανθρωπογενές Περιβάλλον
- Η σημασία της διατροφής και της άσκησης στην υγεία του ανθρώπου.
- Αυτοπροσδιοριστήκαμε οπαδοί της υγιεινής διατροφής και καθημερινά ελέγχαμε την ποιότητα και την σωστή ποσότητα των πιάτων μας. Βραβεύαμε με δυνατό χειροκρότημα το πιο υγιεινό πιάτο, καλλιεργώντας το ενδιαφέρον και τη φροντίδα για τον επόμενο νικητή. Μετά από λίγο διάστημα όλα τα πιάτα κέρδιζαν το χειροκρότημα.
- Στείλαμε το μήνυμα στους γονείς για λιγότερο χρόνο στην TV και τον Η/Υ και περισσότερο στο σωματικό παιχνίδι.
- Τα επαγγέλματα του μάγειρα, του ζαχαροπλάστη σε δραματοποίηση.
- Επίσκεψη διατροφολόγου στο νηπιαγωγείο.
- Παρουσίαση του θέματος με παιχνίδια πρώτα στο power-point, μετά βιωματικά.
- Έρευνα για τις διατροφικές συνήθειες των οικογενειών μας.
- Διατροφή και θρησκεία.
- Η Καθαρή Δευτέρα και η κυρά Σαρακοστή.
- Με αφορμή το Πάσχα που είχε πλησιάσει και μέσα από τον πίνακα του μυστικού δείπνου, αλλά και από τα θαύματα του Χριστού με το ψάρι, το κρασί, τους άρτους.
- Το ευλογημένο ελαιόλαδο.
- Διατροφή και Μυθολογία.
- Η Εστία.
- Ο Διόνυσος.
- Παρουσίαση του θέματος σε κόσμο.
Δημιουργία Έκφραση
- Εικονογράφηση των δικών μας βιβλίων.
- Ζωγραφική.
- Χειροτεχνίες.
- Η πυραμίδα της άσκησης και της διατροφής.
- Η κυρά Σαρακοστή με όσπρια και σπόρους.
- Το παχύσαρκο παιδί με κοιλιά από φουσκωμένο μπαλόνι.
- Τα σπίτια των τροφών.
- Κουκλοθέατρο.
- Αληθινά φρούτα και λαχανικά μασκαρεύτηκαν από μας και μπήκαν στο κουκλοθέατρο.
- Θεατρικό παιχνίδι.Δραματοποιήσεις.
- Τα επαγγέλματα.
- Τα μαγαζιά.
- Ο διατροφολόγος.
- Ο γιατρός.
- Δημιουργία animation.
- Η παροιμία: “νηστικό αρκούδι”.
- Το τραγούδι “λέμε ναι”.
- Ψυχοκινητικά παιχνίδια.
- Ομαδικά παιχνίδια.
- Χαλασμένο τηλέφωνο με φαγητά.
- Η μέλισσα με δύο ομάδες φαγητών.
- Τραγούδια και χορός.
- Ο χορός των μπιζελιών.
- Ο μάγειρας.
- Η κουζίνα της μαμάς.
- Φρούτα φρουτ.
- Τα δικά μας τραγούδια που αναγράφονται στη μαθησιακή περιοχή της Γλώσσας.
- Προσέγγιση της τέχνης μέσα από τους πίνακες ζωγραφικής.
- Δημιουργία και υλοποίηση μουσικοχορευτικής παράστασης, στα πλαίσια της καλοκαιρινής μας γιορτής.
- Μια διασκευή του παραμυθιού της Κολοτούμπας σε μια συνύπαρξη με το αλφαβητάρι μας, το συνταγούλη μας και τα συμπεράσματα της έρευνάς μας.
- Σκηνικά, κοστούμια, πρόσκληση.
ΤΠΕ
- Αναζήτηση πληροφοριών από το internet.
- Λογισμικό ηλεκτρονικών παιχνιδιών.
- Μουσική, βίντεο σχετικά με τη διατροφή και την άσκηση.
- Εκτύπωση εικόνων.
- Δημιουργία animation με το πρόγραμμα movie maker.
- Αναρτήσεις εργασιών μας στις ιστοσελίδες του νηπιαγωγείου μας.
- Επικαιροποίηση του προγράμματος στην ιστοσελίδα του γραφείου σχολικών δραστηριοτήτων.
- Παρουσίαση του προγράμματος σε μορφή power-point στο συνέδριο της μαθητικής δημιουργίας.
Ενημερωτική συνάντηση για τους γονείς
(σε συνδιοργάνωση με το 26ο Νηπιαγωγείο και το 23ο Δημοτικό Σχολείο)
- Εισήγηση από διατροφολόγο με θέμα: “Οι διατροφικές συνήθειες και πως αυτές επηρεάζουν το σχολικό εκφοβισμό”.
ΑΝΑΦΟΡΕΣ
Βιβλιογραφία
- Αναγνωστοπούλου- Μπίτου Νατάσα (2001).Το δικαστήριο των τροφών.εκδ.: Φυτράκη.
- Ζαραμπούκα Σοφία (2011). Ο ωραίος Δαρείος.εκδ.: Πατάκη.
- Μανανεδάκη Κατερίνα (2009).Ο Βίτα και η Μίνη κυνηγούν μια Βιταμίνη. εκδ.: Λιβάνη.
- Μαντουβάλου Σοφία (2010). Μια φορά ήταν η Κολοτούμπα.εκδ.: Καστανιώτη.
- Παιδαγωγικό Ινστιντούτο (2003), Διαθεματικό Πλαίσιο Προγραμμάτων Σπουδών για το Νηπιαγωγείο
- Πρόγραμμα Σπουδών Νηπιαγωγείου (2011), ΝΕΟ ΣΧΟΛΕΙΟ (σχολείο 21ου αιώνα) Νέο Πρόγραμμα σπουδών.
- Σακελλαρίδης Γιώργος(1998).Ο πρίγκιπας Λεμόνης.εκδ.: Ελληνικά Γράμματα.
- Στρατηλάτη Νίκη(2010).Πάνω η υγεία κάτω η παχυσαρκία.εκδ.:University studio press.
Δικτυογραφία
Δημιουργήσαμε δικά μας animation με αφορμή:
•Την
παροιμία «Νηστικό αρκούδι δε χορεύει»
•Το τραγούδι «Λέμε ναι»
