Συνειδητοποίηση της διαφορετικότητά μας ως γέφυρα επικοινωνίας με τον διπλανό μας, η σημασία της φιλίας στη ζωή μας
Ειρήνη Ιατράκη, Ελισσάβετ Μαυρομανωλάκη
(ΠΕ70 ΔΑΣΚΑΛΩΝ - eirini_iat@yahoo.gr )
Ζάννειο Εκπαιδευτήριο
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Η σύγχρονη αντίληψη για το ρόλο που καλείται να αναλάβει το σχολείο ως φορέας που φροντίζει να προάγει όχι μόνο τη μάθηση, αλλά και την ψυχοκοινωνική ανάπτυξη και προσαρμογή των παιδιών, έχει δώσει μια νέα προοπτική για μία καλύτερη και περισσότερο ποιοτική εκπαίδευση η οποία θα παρέχει την απαιτούμενη ψυχοκοινωνική στήριξη των παιδιών στο σχολικό περιβάλλον. Με βάση το όραμά μας αυτό σχεδιάσαμε ένα πρόγραμμα πρόληψης και παρέμβασης που αφορούσε τις τάξεις Γ’ και Δ’ του Ζαννείου Εκπαιδευτηρίου, απευθυνόταν σε όλους τους μαθητές και ειδικά σε εκείνους που διέτρεχαν κίνδυνο να εκδηλώσουν ή είχαν ήδη εκδηλώσει δυσκολίες προσαρμογής και συμπεριφοράς μέσα στο σχολικό περιβάλλον. Καθ’ όλη τη διάρκεια του διδακτικού έτους υλοποιήθηκαν οργανωμένες δραστηριότητες με θεματικούς άξονες για κάθε τρίμηνο ανάλογα με τις εκάστοτε ανάγκες της τάξης. Στόχος μας ήταν οι μαθητές να αναγνωρίσουν και να καταγράψουν τα συναισθήματά τους, να ενισχύσουν την αυτοπεποίθησή τους και τελικά να δημιουργήσουν στέρεες βάσεις για μια πραγματική φιλία και όμορφη συνύπαρξη με τους άλλους.
παρουσίαση συναισθηματική αγωγή from smaraki78
ΛΕΞΕΙΣ ΚΛΕΙΔΙΑ
Αναγνώριση συναισθημάτων, καταγραφή συναισθημάτων, ενίσχυση αυτοεκτίμησης, καλλιέργεια αυτοεπίγνωσης, διαχείριση λάθους, αναγνώριση σημάτων μη λεκτικής επικοινωνίας, δημιουργία σχέσεων φιλίας σε στέρεες βάσεις.
ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ
Αναγνώριση, καταγραφή και έκφραση των συναισθημάτων
Ενίσχυση αυτοεκτίμησης του μαθητή
Καλλιέργεια αυτοεπίγνωσης και ανάπτυξη ρεαλιστικών προσδοκιών για τον εαυτό
Αναγνώριση των ξεχωριστών ικανοτήτων και χαρακτηριστικών κάθε παιδιού
Συνειδητοποίηση της μοναδικότητάς μας
Υγιής διαχείριση σφαλμάτων και απενεχοποίηση των λαθών
Διερεύνηση των ομοιοτήτων και των διαφορών ανάμεσα σε ανθρώπους στο κοινωνικό μας πλαίσιο
Συνειδητοποίηση της διαφορετικότητας ως γέφυρα επικοινωνίας με τον διπλανό μας
Ανάδειξη κοινωνικών αξιών όπως σεβασμός και αποδοχή στη διαφορετικότητα
Διερεύνηση και εφαρμογή των συστατικών στοιχείων της καλής ακρόασης
Αναγνώριση των σημάτων μη λεκτικής επικοινωνίας
Κατανόηση ενός αποδεκτού πλαισίου συμπεριφοράς
Υιοθέτηση θετικής διεκδικητικής συμπεριφοράς απέναντι στη ζωή
Δημιουργία και εξέλιξη σχέσεων φιλίας σε υγιείς βάσεις για μια όμορφη συνύπαρξη με τους άλλους
Γνώση της διαφοράς ανάμεσα στα συναισθήματα και τις πράξεις
ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ
Ομαδοσυνεργατική διδασκαλία
Αποκαλυπτική – Διερευνητική μάθηση
Βιωματική μάθηση
Διαθεματική προσέγγιση του θέματος μέσα από πολύπλευρη διερεύνηση και μελέτη που άπτεται πολλών γνωστικών αντικειμένων
Δραματοποίηση – παιχνίδια ρόλων
Νέες τεχνολογίες
ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΕΣ ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ
Σύμφωνα με τον Goleman (1998) τα αποτελεσματικά προγράμματα περιλαμβάνουν δραστηριότητες που εστιάζουν στους παρακάτω τομείς:
Α) Συναισθηματικές Δεξιότητες
Β)Γνωστικές Δεξιότητες
Γ)Δεξιότητες Συμπεριφοράς –Αποτελεσματικής Επικοινωνίας
Οι Συναισθηματικές δεξιότητες :
Εντοπισμό και κατονομασία συναισθημάτων
Έκφραση συναισθημάτων
Αξιολόγηση έντασης συναισθημάτων
Χειρισμός συναισθημάτων
Χαλιναγώγηση ανυπομονησίας
Έλεγχος παρορμήσεων
Ελάττωση άγχους
Γνώση της διαφοράς ανάμεσα στα συναισθήματα και τις πράξεις
Οι Γνωστικές Δεξιότητες:
-Διάλογος με τον εαυτό ως τρόπος αντιμετώπισης ενός ζητήματος ή μιας πρόκλησης
-Αντίληψη και ερμηνεία κοινωνικών σημάτων, καθώς και η θεώρηση του εαυτού μέσα στο κοινωνικό πλαίσιο
-Χρησιμοποίηση των συγκεκριμένων σταδίων επίλυσης προβλημάτων
- Κατανόηση της άποψης των άλλων
- Κατανόηση των κανόνων συμπεριφοράς
-Υιοθέτηση θετικής διεκδικητικής συμπεριφοράς απέναντι στη ζωή
- Καλλιέργεια αυτοεπίγνωσης
Δεξιότητες Συμπεριφοράς –Αποτελεσματικής Επικοινωνίας
-Μη λεκτικές δεξιότητες –επικοινωνία μέσω του βλέμματος, της έκφρασης του προσώπου, της φωνής κλπ.
-Λεκτικές δεξιότητες – σαφής έκφραση των αιτημάτων, αποτελεσματική ανταπόκριση στην κριτική, προσεχτική ακρόαση, παροχή βοήθειας, συμμετοχή σε θετικές δραστηριότητες μέσα σε ομάδες συνομηλίκων και αντίσταση σε αρνητικές επιρροές.
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΔΡΑΣΕΩΝ
Το πρόγραμμα της Συναισθηματικής Αγωγής είχε ως κυρίαρχο στόχο την αναγνώριση, καταγραφή και έκφραση των συναισθημάτων, μέσα από την ενίσχυση αυτοεκτίμησης του μαθητή. Έγινε προσπάθεια καλλιέργειας της αυτοεπίγνωσης και ανάπτυξης ρεαλιστικών προσδοκιών για τον εαυτό τους και, φυσικά, η αναγνώριση των ξεχωριστών ικανοτήτων και χαρακτηριστικών κάθε παιδιού. Η συνειδητοποίηση της μοναδικότητάς μας, η υγιής διαχείριση σφαλμάτων και απενεχοποίηση των λαθών ήταν ο τελικός στόχος της προσέγγισης αυτής. Μέσα από πλούσιες δραστηριότητες οι μαθητές διερεύνησαν τις ομοιότητες και τις διαφορές ανάμεσα σε ανθρώπους στο κοινωνικό μας πλαίσιο και συνειδητοποίησαν τη διαφορετικότητα ως γέφυρα επικοινωνίας με τον διπλανό μας. Η ανάδειξη κοινωνικών αξιών όπως σεβασμός και αποδοχή στη διαφορετικότητα, η διερεύνηση και η εφαρμογή των συστατικών στοιχείων της καλής ακρόασης και η αναγνώριση των σημάτων μη λεκτικής επικοινωνίας ήταν βασική προϋπόθεση για την επιτυχία αυτού του μαθήματος. Με στόχο την κατανόηση του αποδεκτού πλαισίου συμπεριφοράς και την υιοθέτηση θετικής διεκδικητικής συμπεριφοράς απέναντι στη ζωή, οι μαθητές προσπάθησαν τη δημιουργία και εξέλιξη σχέσεων φιλίας σε υγιείς βάσεις για μια όμορφη συνύπαρξη με τους άλλους. Σημαντικό βήμα ήταν η γνώση της διαφοράς ανάμεσα στα συναισθήματα και τις πράξεις, η επίγνωση της επίδρασης της συμπεριφοράς μας στα συναισθήματα του άλλου και, φυσικά, η εξάσκηση της διαχείρισης των συναισθημάτων και της διαπραγμάτευσης σε ένα διάλογο. Τελικός και ουσιαστικός στόχος όλων των παραπάνω αποτέλεσε η καλλιέργεια της ενσυναίσθησης στους μαθητές μας.
1ο ΤΡΙΜΗΝΟ
Θεματική ενότητα: ‘’Εγώ – Ένας ξεχωριστός άνθρωπος’’
Διάρκεια υλοποίησης θεματικής ενότητας: Οκτώβρης έως Δεκέμβρης
Γενικοί εκπαιδευτικοί στόχοι:
Αναγνώριση - καταγραφή - έκφραση συναισθημάτων
Ενίσχυση αυτοεκτίμησης του μαθητή
Αναγνώριση των ξεχωριστών ικανοτήτων και χαρακτηριστικών κάθε παιδιού - συνειδητοποίηση της μοναδικότητάς μας
Καταγραφή των θετικών και αρνητικών συναισθημάτων
Παρουσίαση στοιχείων της συμπεριφοράς μας σε αγαπημένα πρόσωπα
Καλλιέργεια αυτοεπίγνωσης και ανάπτυξη ρεαλιστικών προσδοκιών για τον εαυτό
Την πρώτη μέρα υλοποίησης του προγράμματος έγινε μία εισαγωγική συζήτηση με έναυσμα «Το θερμόμετρο των συναισθημάτων», μία κατασκευή που μοιάζει με θερμόμετρο και περιέχει όλα τα συναισθήματα που μπορεί να νιώσει κανείς. Οι μαθητές διέθεταν ένα μανταλάκι με το όνομά τους και είχαν τη δυνατότητα να το τοποθετούν μπροστά από το αντίστοιχο συναίσθημα που τους αντιπροσωπεύει. Μιλήσαμε γενικά για τα συναισθήματα και τα καταγράψαμε σε φύλλα εργασίας. Οι μαθητές ήρθαν σε επαφή με τα συναισθήματα (χαρά, λύπη, ζήλια κλπ.), τα αναγνώρισαν και κατανόησαν πώς αισθάνονται οι ίδιοι σε κάθε περίπτωση.
Δραστηριότητες που υλοποιήθηκαν:
«Το αλφαβητάρι των Συναισθημάτων»
Καταγραφή όλων των συναισθημάτων που γνωρίζουμε (θετικών - αρνητικών) και κατάταξή τους σε χαρτί του μέτρου ανάλογα με το αρχικό τους γράμμα για να δημιουργήσουμε «Το αλφαβητάρι των Συναισθημάτων» της τάξης μας. Αναζήτηση και άλλων συναισθημάτων (που δε γνωρίζουμε μέχρι τώρα) στο λεξικό και καταγραφή τους. Επίσης, μαζεύουμε φωτογραφίες από περιοδικά, βιβλία, κλπ. με πρόσωπα που εκφράζουν διάφορα συναισθήματα, τα αναγνωρίζουμε και κατασκευάζουμε ένα κολάζ.
«Ο εαυτός μου, ο θησαυρός μου»
Κάθε παιδί ενώ κρατά ένα κοχύλι λέει τρία θετικά πράγματα για τον εαυτό του/της και δίνει το κοχύλι στον επόμενο. Έπειτα καθόμαστε σε μικρούς κύκλους, και όλοι γράφουν το όνομα τους στο κάτω μέρος ενός φύλλου χαρτιού και το δίνουν σ' αυτόν που κάθεται στα δεξιά τους. Αυτός/ή γράφει πάνω - πάνω στη σελίδα κάτι καλό γι' αυτόν του οποίου το όνομα βρίσκεται στο κάτω μέρος της σελίδας, το διπλώνει να μην φαίνεται αυτό που έγραψε και το δίνει στον επόμενο. Σιγά - σιγά θα φτάσει πάλι στον ιδιοκτήτη, και τότε θα μπορέσει να διαβάσει όλα τα θετικά που έγραψαν γι' αυτόν ή αυτήν στο χαρτί. Στη συνέχεια ένα - ένα τα παιδιά επιδεικνύουν το «θησαυρό» τους στην υπόλοιπη ομάδα και εξηγούν γιατί τον θεωρούν πολύτιμο.
«Τι θα ήμουν, εάν ήμουν…»
Συμπληρώσαμε όλοι από ένα φύλλο εργασίας «Αν ήμουν…». Διπλώσαμε και ανακατέψαμε σε ένα κουτί όλα τα φύλλα και στη συνέχεια τραβήξαμε τυχαία από ένα και διαβάσαμε. Ακούσαμε τις περιγραφές όλων των παιδιών και προσπαθήσαμε να μαντέψουμε ποιο παιδί από την τάξη μας είναι!
«Το Δέντρο: Θέλω και Μπορώ»
Ζητάμε από τα παιδιά να μιλήσουν και να γράψουν όλα τα ξεχωριστά πράγματα που μπορούν να κάνουν, π.χ. να κάνουν ποδήλατο, να διαβάζουν σωστά, να τρέχουν γρήγορα, να κολυμπήσουν μια φορά την πισίνα. Κάθε παιδί επιλέγει μία «δεξιότητα», γράφει το όνομα του και τη δεξιότητα σ’ ένα φύλλο «μπορώ» και κολλάμε το φύλλο στο δέντρο των «μπορώ και θα ήθελα». Κάθε παιδί μιλάει τώρα για τα πράγματα που δεν μπορεί να κάνει, αλλά θα ήθελε. Επιλέγουν ένα για το οποίο θα προσπαθήσουν στο μέλλον. Τα παιδιά συμπληρώνουν φύλλα «θα ήθελα» και τα κολλάνε στο δέντρο.
«Τι θα ήμουν, εάν ήμουν…»
Συμπληρώνουμε όλοι από ένα φύλλο εργασίας «Αν ήμουν…». Διπλώνουμε και ανακατεύουμε σε ένα κουτί όλα τα φύλλα και στη συνέχεια τραβάμε τυχαία από ένα και διαβάζουμε. Ακούμε τις περιγραφές όλων των παιδιών και προσπαθούμε να μαντέψουμε ποιο παιδί από την τάξη μας είναι!
«Σήμερα είμαι χαρούμενος»
Καταγράφουμε τα στοιχεία εκείνα που μας προκαλούν ευχάριστα συναισθήματα μέσα σε συννεφάκια. Συμπληρώνουμε σχετικά φύλλα εργασίας και τα συζητάμε στην ομάδα.
«Τι είναι αυτό που σ’ ενοχλεί;»
Αναγνωρίζουμε και καταγράφουμε τα αρνητικά συναισθήματα που προκαλούνται στην τάξη, στην οικογένεια και τη γειτονιά. Συμπληρώνουμε σχετικό Φύλλο εργασίας και τα συζητάμε στην ομάδα.
«Οι άνθρωποι που αγαπώ»
Συζητάμε για τη συμπεριφορά μας απέναντι σε αγαπημένα πρόσωπα.
Ζητάμε από τα παιδιά να συζητήσουν τι κάνουν, ώστε οι άνθρωποι που αγαπούν να νιώθουν α. χαρούμενοι β. λυπημένοι ή/και θυμωμένοι. Πώς το καταλαβαίνουν; Τι κάνουν, τι λένε; Οι άνθρωποι που αγαπούν τι τους λένε; Κατόπιν πρέπει τα παιδιά να επιλέξουν ένα από όλα να το σχεδιάσουν και να το περιγράψουν. Κρεμάμε τα σχέδια να τα δουν όλοι.
«Τα χαρακτηριστικά του καλού φίλου»
Σε φύλλο εργασίας καταγράψαμε τα χαρακτηριστικά ενός καλού φίλου και στη συνέχεια συζητήσαμε τις απόψεις μας με την ομάδα
2ο ΤΡΙΜΗΝΟ
Θεματική ενότητα: ‘’Εγώ και οι φίλοι μου’’
Διάρκεια υλοποίησης θεματικής ενότητας: Ιανουάριος -Μάρτιος
Γενικοί εκπαιδευτικοί στόχοι:
Συνειδητοποίηση της διαφορετικότητας ως γέφυρα επικοινωνίας με τον διπλανό μας
Κατανόηση της σημασίας των φίλων και της φιλίας στη ζωή μας
Κατανόηση των χαρακτηριστικών της καλής φιλίας
Διερεύνηση και εφαρμογή των συστατικών στοιχείων της καλής ακρόασης
Δημιουργία και εξέλιξη σχέσεων φιλίας σε υγιείς βάσεις για μια όμορφη συνύπαρξη με τους άλλους
Εξάσκηση διαχείρισης συναισθημάτων και διαπραγμάτευσης σε ένα διάλογο
Στο δεύτερο τρίμηνο οι περισσότερες δραστηριότητες που πραγματοποιήθηκαν αφορούσαν στη φιλία και αποτυπώθηκαν πάνω σε φύλλα εργασίας:
-Δημιουργήσαμε έναν κύκλο μέσα στην τάξη και καθίσαμε για να μιλήσουμε για τη φιλία και να περιγράψουμε τους φίλους μας
-Αν η φιλία ήταν…: Απαντήσαμε σε φύλλα εργασίας
-Πώς κάνουμε φίλους;: Απαντήσαμε σε φύλλα εργασίας
-Ανάγνωσης αποσπάσματος από το βιβλίο «Μικρός Πρίγκιπας» και ακολούθησε η δραματοποίηση της σκηνής
-Ποιήματα σε φίλους μας: Συνθέσαμε τα δικά μας ποιήματα
-Μια εικόνα χίλιες λέξεις: Με αφορμή εικόνες γράφουμε τις σκέψεις μας για τη φιλία
3ο ΤΡΙΜΗΝΟ
Θεματική ενότητα: ‘’Η διαφορετικότητα…μας ενώνει’’
Διάρκεια υλοποίησης θεματικής ενότητας: Απρίλιος -Ιούνιος
Γενικοί εκπαιδευτικοί στόχοι:
Κατανόηση ενός αποδεκτού πλαισίου συμπεριφοράς
Υιοθέτηση θετικής διεκδικητικής συμπεριφοράς απέναντι στη ζωή
Υγιής διαχείριση σφαλμάτων και απενεχοποίηση των λαθών
Διερεύνηση των ομοιοτήτων και των διαφορών ανάμεσα σε ανθρώπους στο κοινωνικό μας πλαίσιο
Ανάδειξη κοινωνικών αξιών: σεβασμός και αποδοχή στη διαφορετικότητα
