Η ενέργεια τελειώνει;
(Πρόγραμμα ευαισθητοποίησης των μαθητών σε θέματα ενέργειας)
Βασιλική Ζευγαρά
(ΠΕ70 ΔΑΣΚΑΛΩΝ - vasozevgara@gmail.com)
Δημοτικό Σχολείο Χερσονήσου
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Στα πλαίσια της Ευέλικτης Ζώνης, επέλεξα να ασχοληθώ με ένα θέμα που είναι πάντα επίκαιρο και αποτελεί αντικείμενο ευαισθητοποίησης τόσο για τους μικρούς όσο και για τους μεγάλους. Επιπλέον, ένας ακόμη λόγος που με παρότρυνε στην επιλογή του συγκεκριμένου θέματος είναι ότι στην έκτη δημοτικού, στο μάθημα της Φυσικής, οι μαθητές επεξεργάζονται και μαθαίνουν για το θέμα αυτό.
Η ενέργεια τελειώνει; Είναι ένα ερώτημα που αποτελεί μάλλον γρίφο για τους μικρούς μας μαθητές. Στην παρακάτω εισήγηση λοιπόν, θα γίνει μια προσπάθεια έτσι ώστε οι μαθητές να κατανοήσουν και να ευαισθητοποιηθούν στο μεγαλύτερο δυνατό βαθμό, σε θέματα που αφορούν την Ενέργεια. Οι μαθητές καλούνται να κατανοήσουν την έννοια της Ενέργειας, τις μορφές ενέργειας, να αντιληφθούν από που πηγάζει η Ενέργεια, να διαχωρίσουν της πηγές ενέργειας σε ανανεώσιμες και μη ανανεώσιμες. Τέλος, επιτακτική ανάγκη αποτελεί η κατανόηση και εμπέδωση της χρησιμότητας τρόπων εύρεσης εξοικονόμησης της ενέργειας.
ανανεώσιμες πηγές ενέργειας! from vasoz
ΛΕΞΕΙΣ ΚΛΕΙΔΙΑ
Ενέργεια, Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, Μη ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, Μορφές ενέργειας, Πηγές ενέργειας, Εξοικονόμηση ενέργειας.
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Στις μέρες μας, πολύς λόγος γίνεται για την ενέργεια. Ως εκπαιδευτικοί, θεωρούμε χρέος μας και καθήκον μας, να μπορέσουμε να δώσουμε στους μαθητές μας τη δυνατότητα να κατανοήσουν και να εμπεδώσουν τη δύσκολή αυτή έννοια. Για τους μικρούς μαθητές, είναι δύσκολο να κατανοήσουν μία έννοια την οποία δεν μπορούν ούτε να τη δουν αλλά ούτε και να την αγγίξουν. Σε αυτό ακριβώς το σημείο ξεκινάει ο δικός μας ρόλος.
Καλούμαστε να διδάξουμε στους μαθητές μας, τη σημασία της ενέργειας για τη ζωή μας. Να τους δώσουμε να καταλάβουν ότι χωρίς την ενέργεια δε θα μπορούσε να υπάρξει ζωή στον πλανήτη μας. Να εμπεδώσουν ότι ο Ήλιος είναι η βασική πηγή ενέργειας για τη διατήρηση της ζωής. Οι πηγές ενέργειας που επί το πλείστον χρησιμοποιούμε, δεν είναι ανεξάντλητες. Επιβάλλεται να βρεθούν τρόποι ούτως ώστε να αξιοποιηθούν οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Να αναλυθούν τα οφέλη τους και αλλά και τα “αρνητικά τους”.
Τέλος, ένα άλλο πολύ σημαντικό θέμα που προκύπτει είναι οι επιπτώσεις της ενέργειας στο περιβάλλον. Η προστασία του περιβάλλοντος αποτελεί ζήτημα μεγίστης σημασίας. Οι μαθητές φρόνιμο θα ήταν να κατανοήσουν τις διαφορές των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας σε σχέση με τις μη ανανεώσιμες. Οι μη ανανεώσιμες πηγές προκαλούν ρύπανση στο περιβάλλον συγκριτικά με τις μη ανανεώσιμες. Από την άλλη βέβαια, οι ανανεώσιμες πηγές έχουν μικρή απόδοση και υψηλό κόστος αξιοποίησης. Οι παραπάνω προβληματισμοί θα συζητηθούν διεξοδικά έτσι ώστε οι μαθητές να ευαισθητοποιηθούν και να κατανοήσουν τη σημασία προστασίας του περιβάλλοντος. Άλλωστε, το περιβάλλον είναι το σπίτι μας. Αν το καταστρέψουμε, θα μείνουμε “άστεγοι”...
ΣΚΟΠΟΣ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ
Πρωταρχικός στόχος του εν λόγω προγράμματος είναι η ευαισθητοποίηση των μαθητών σε θέματα που αφορούν την ενέργεια. Επιπρόσθετα, η απόκτηση βασικών γνώσεων των μαθητών για τις μορφές ενέργειας, τις πηγές ενέργειας, τις ανανεώσιμες και τις μη ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και τέλος η σημασία εξοικονόμησης της ενέργειας. Όσον αφορά τους επιμέρους στόχους, είναι οι εξής:
Διδακτικοί στόχοι
Ως προς το γνωστικό αντικείμενο:
- Οι μαθητές να αναφέρουν ότι η ενέργεια μπορεί να έχει διάφορες μορφές.
- Να μπορούν να αναφέρουν διάφορες μορφές ενέργειας.
- Να αναφέρουν οι μαθητές διάφορες πηγές ενέργειας.
- Να μπορούν να αναγνωρίσουν την πηγή ενέργειας σε συσκευές καθημερινής χρήσεως.
- Να μπορούν να διακρίνουν τις πηγές ενέργειας σε ανανεώσιμες και μη ανανεώσιμες.
- Να αναφέρουν τα πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα των ανανεώσιμων και μη ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.
- Να αναφέρουν οι μαθητές τρόπους που μπορούμε να συμβάλλουμε στην εξοικονόμηση ενέργειας.
Ως προς τη μαθησιακή διαδικασία:
- Η προώθηση της συνεργατικής μάθησης και της επικοινωνίας
- Η ενθάρρυνση στο διάλογο και την επιχειρηματολογία
- Η διερεύνηση ενός συνόλου δεδομένων και ανίχνευση των σχέσεων που τα διέπουν προκειμένου να διατυπώσουν λογικές υποθέσεις.
- Η ανάπτυξη και αξιολόγηση επιχειρημάτων που βασίζονται στην ανάλυση δεδομένων.
Ως προς τη χρήση νέων τεχνολογιών:
- Προσέγγιση των ΤΠΕ ως πηγή και εργαλείο μάθησης.
- Εξοικείωση με το διερευνητικό μοντέλο μάθησης αποκτώντας δεξιότητες συνεργατικής μάθησης και θα προσέγγισης με τις ΤΠΕ τις πηγές μάθησης.
- Άντληση πληροφοριών και χρήση του του λογισμικού εννοιολογικής χαρτογράφησης “CmapTools”.
- Άντληση πληροφοριών και χρήση του του λογισμικού εννοιολογικής χαρτογράφησης “Inspiration”.
- Άντληση πληροφοριών και χρήση του λογισμικού γενικής χρήσης “Κειμενογράφος”.
Διδακτικές προσεγγίσεις και στρατηγικές
Χρησιμοποιώντας την ομαδοσυνεργατική μέθοδο οι μαθητές οι οποίοι αντιμετωπίζουν κάποιες δυσκολίες, τους δίνεται η δυνατότητα να συμμετάσχουν, να αλληλεπιδράσουν, να πουν ελεύθερα τη γνώμη τους και να αναθεωρήσουν κάποιες απόψεις που είχαν μέχρι τότε για το ζήτημα που τίθεται προς επεξεργασία κάθε φορά. Επίσης από την ομαδοσυνεργατική μέθοδο προκύπτει και η διερευνητική – ανακαλυπτική μάθηση η οποία βοήθα τους μαθητές να αυτοαξιολογηθούν αφού με αυτόν τον τρόπο έχουν τη δυνατότητα να ανταλλάξουν απόψεις με τα υπόλοιπα μέλη της ομάδας και να καταλήξουν πιο εύκολα και με πιο γρήγορο τρόπο στο σωστό συμπέρασμα. Εν κατακλείδι, η συνεργατική μέθοδος διδασκαλίας τονώνει την αυτοπεποίθηση και αναπτύσσει την αυτενέργεια ακόμη και στους πιο “αδύναμους” μαθητές.
Οι Τ.Π.Ε. δίνουν προώθηση σε πρακτικές τόσο επικοινωνίας όσο και αναζήτησης πληροφοριών. Η χρήση των Τ.Π.Ε. στην εκπαίδευση γίνεται ένα εργαλείο τόσο μάθησης όσο και αλληλεπίδρασης. Οι μαθητές κατακτούν τη γνώση μέσα από περιβάλλοντα ελκυστικά και άκρως διαδραστικά και έτσι η διαδικασία της μάθησης γίνεται πιο ελκυστική σε σχέση με τον παραδοσιακό τρόπο διδασκαλίας. Προσφέρουν τόσο στους μαθητές όσο και στους εκπαιδευτικούς πηγές για άντληση πληροφοριών, νέους τρόπους αξιολόγησης και αυτοαξιολόγησης, τη δυνατότητα προσομοίωσης φαινομένων και μοντέλων που αναπτύσσουν τις γνωσιακές δεξιότητες. Επιπλέον, προετοιμάζουν τους μαθητές για την κοινωνία της γνώσης. Τέλος, οι Τ.Π.Ε προωθούν σε αρκετά μεγάλο βαθμό την εμπέδωση της γνώσης και την ανταλλαγή απόψεων και στάσεων μεταξύ των μαθητών.
Οργάνωση τάξης
Εφόσον το παραπάνω πρόγραμμα θα πραγματοποιηθεί με ομάδες μαθητών θα χρειαστούν 6 διδακτικές ώρες. Οι 6 διδακτικές ώρες θα πραγματοποιηθούν στις ώρες της Φυσικής. Οι μαθητές θα χωριστούν σε ανομοιογενείς ομάδες των δύο μαθητών τόσο ως προς το φύλο όσο και ως προς το γνωστικό επίπεδο, για την 1η, 2η, 3η, 4η δραστηριότητα. Για την 5η, 6η, 7η δραστηριότητα θα χωριστούν σε ομάδες των 4 ατόμων. Η κάθε ομάδα θα έχει στη διάθεση της έναν ηλεκτρονικό υπολογιστή και θα χρησιμοποιούν το ποντίκι εκ περιτροπής. Όσον αφορά την υλικοτεχνική υποδομή θα χρειαστούν: εργαστήριο ηλεκτρονικών υπολογιστών, βιντεοπροβολέας, φύλλα εργασίας, λογισμικά και web 2.0 εργαλεία.
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΔΡΑΣΕΩΝ
1η δραστηριότητα:
Η 1η δραστηριότητα θα πραγματοποιηθεί στο εργαστήριο ηλεκτρονικών υπολογιστών. Καθώς οι μαθητές γνωρίζουν σε ικανοποιητικό βαθμό να χειρίζονται ηλεκτρονικό υπολογιστή, θα κληθούν να πατήσουν διπλό κλικ στο εικονίδιο του φυλλομετρητή “google chrome”. Στη συνέχεια θα αναζητήσουν στο πλαίσιο που εμφανίζεται τη λέξη “ενέργεια”. Θα ανοίξουν με μονό κλικ την πρώτη επιλογή που τους δίνεται. Θα μεταβούν στην ηλεκτρονική εγκυκλοπαίδεια “wikipedia”. Θα διαβάσουν τις πληροφορίες που δίνονται για να έχουν μια πιο σφαιρική εικόνα για την έννοια της ενέργειας.
2η δραστηριότητα:
Η 2η δραστηριότητα θα πραγματοποιηθεί στο εργαστήριο ηλεκτρονικών υπολογιστών. Οι μαθητές θα κληθούν να εντοπίσουν στην επιφάνεια εργασίας κάθε ηλεκτρονικού υπολογιστή, το εικονίδιο “inspiration”. Το εν λόγω λογισμικό έχει ήδη εγκατασταθεί σε όλους τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές του εργαστηρίου. Θα το ανοίξουν πατώντας “διπλό κλικ” και στη συνέχεια θα μελετήσουν τον εννοιολογικό χάρτη με τις μορφές ενέργειας που τους δίνεται. Επίσης, έχουν τη δυνατότητα να αντλήσουν πληροφορίες για κάθε μορφή ενέργειας μέσω των υπερσυνδέσμων που έχουν δημιουργηθεί. Έπειτα, θα τους δίνεται η εικόνα ενός ορειβάτη και οι μαθητές θα προσπαθήσουν να εντοπίσουν τις μορφές ενέργειας που έχει όταν είναι στην κορυφή ενός βουνού. Τέλος, θα πραγματοποιηθεί συζήτηση για το πώς οι μαθητές κατέληξαν στα συγκεκριμένα συμπεράσματα.
3η δραστηριότητα:
Η 3η δραστηριότητα θα πραγματοποιηθεί στο εργαστήριο ηλεκτρονικών υπολογιστών. Οι μαθητές εντοπίζουν στην επιφάνεια εργασίας κάθε ηλεκτρονικού υπολογιστή, το εικονίδιο “cmap”. Το εν λόγω λογισμικό έχει ήδη εγκατασταθεί σε όλους τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές του εργαστηρίου.Θα το ανοίξουν πατώντας “διπλό κλικ” και στη συνέχεια θα μελετήσουν τον εννοιολογικό χάρτη με τις πηγές ενέργειας. Οι μαθητές θα προσπαθήσουν να απαντήσουν σε ερωτήσεις όπως:
- Πώς χρησιμοποιούμε την ενέργεια κάθε πηγής;
- Αναφέρετε δραστηριότητες που χρησιμοποιούμε ενέργεια. Ποια πηγή χρησιμοποιούμε κάθε φορά;
- Ποια πηγή ενέργειας χρησιμοποιεί ένας ποδοσφαιριστής;
- Ποια πηγή ενέργειας χρησιμοποιεί ένας ηλεκτρονικός υπολογιστής;
4η δραστηριότητα:
Η 4η δραστηριότητα θα πραγματοποιηθεί στο εργαστήριο ηλεκτρονικών υπολογιστών. Δίνεται στους μαθητές φύλλο εργασίας το οποίο έχει δημιουργηθεί στον κειμενογράφο. Το φύλλο περιλαμβάνει εικόνες τόσο ανανεώσιμων όσο και μη ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Ζητάμε από τους μαθητές να κάνουν κατηγοριοποίηση των πηγών. Στη συνέχεια ακολουθεί συζήτηση για το πώς κατέληξαν σε αυτό το συμπέρασμα.
5η δραστηριότητα:
Η 5η δραστηριότητα θα πραγματοποιηθεί στο εργαστήριο ηλεκτρονικών υπολογιστών. Οι μαθητές με τη βοήθεια του φυλλομετρητή “google chrome” μεταβαίνουν στη διεύθυνση: http://www.cie.org.cy/sxoliko1.html#main. Στη συγκεκριμένη δραστηριότητα οι μαθητές έχουν χωριστεί σε 5 ομάδες των 4 ατόμων η καθεμία. Σε κάθε ομάδα ανατίθεται η ανάγνωση μίας μορφής ανανεώσιμης πηγής ενέργειας. Η 1η ομάδα θα διαβάσει για την Ηλιακή ενέργεια. Η 2η για την Αιολική ενέργεια. Η 3η για την ενέργεια από Βιομάζα. Η 4η για τη Γεωθερμική ενέργεια και η 5η ομάδα για την Υδροηλεκτρική ενέργεια. Κατά τη διάρκεια της ανάγνωσης, η κάθε ομάδα θα καταγράψει ποια στοιχεία θεωρεί πιο σημαντικά έτσι ώστε να τα παρουσιάσει στους συμμμαθητές της σε έτοιμο φύλλο εργασίας.
6η δραστηριότητα:
Η 6η δραστηριότητα θα πραγματοποιηθεί στο εργαστήριο ηλεκτρονικών υπολογιστών. Οι μαθητές θα παρουσιάσουν τα σημαντικότερα στοιχεία για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας ως συνέχεια της 5ης δραστηριότητας. Στο τελευταίο τέταρτο της 6ης διδακτικής ώρας, οι μαθητές με τη βοήθεια του φυλλομετρητή “google chrome” θα μεταβούν στη διεύθυνση http://www.energolab.gr/index.asp?c=3 και θα παίξουν παιχνίδια που σχετίζονται με την Ενέργεια και τις Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.
7η δραστηριότητα:
Η 7η δραστηριότητα θα πραγματοποιηθεί στο εργαστήριο ηλεκτρονικών υπολογιστών. Κάθε ομάδα στην επιφάνεια εργασίας του υπολογιστή της βρίσκει ένα αρχείο με τίτλο “Τρόποι Εξοικονόμησης Ενέργειας”. Αφού το ανοίξουν, θα παρακολουθήσουν ένα βίντεο που δείχνει τρόπους εξοικονόμησης ενέργειας. Στη συνέχεια, θα κληθούν (σε έτοιμο φύλλο εργασίας) να καταγράψουν επιγραμματικά τους τρόπους που παρακολουθήσαν καθώς επίσης και να προτείνουν επιπλέον τρόπους.
Αξιολόγηση μαθητών
Ο εκπαιδευτικός κατά τη διάρκεια των δραστηριοτήτων παρακολουθεί τη συνεργασία των μαθητών και αν έχουν επιτευχθεί οι στόχοι που είχε θέσει. Σε περίπτωση που δεν επιτευχθούν, θα γίνει επανάληψη στα σημεία τα οποία δυσκόλεψαν τους μαθητές.
Προστιθέμενη αξία
- Η οργάνωση των μαθητών σε ομάδες βοηθάει τόσο την αλληλεπίδραση όσο και την κοινωνικοποίηση.
- Οι διαδικτυακές εφαρμογές του http://www.cie.org.cy/sxoliko1.html#menu3-1, η ψηφιακή εγκυκλοπαίδεια wikipedia παρέχονται δωρεάν, είναι on line και δίνουν τη δυνατότητα στους μαθητές να κατανοήσουν με ευχάριστο και εύκολο τρόπο στοιχεία σημαντικά για την ενέργεια.
- Το λογισμικά εννοιολογικής χαρτογράφησης CmapTools, Inspiration είναι δωρεάν και δίνoυν τη δυνατότητα στους μαθητές να κατηγοριοποιήσουν τα δεδομένα τους. Τους εμπλέκουν σε διαδικασίες αναστοχασμού και αξιοποιούν μεταγνωστικές δεξιότητες, προωθώντας την οικοδήμηση της γνώσης. Δίνει πληροφορίες για τις αντιλήψεις του μαθητή σχετικά με το υπό μελέτη θέμα.
- Το λογισμικό γενικής χρήσης << Κειμενογράφος>> είναι εύκολο στη χρήση και βοηθάει τους μαθητές να εξασκηθούν τόσο στη γραφή. Προσφέρει λειτουργίες σύνθεσης κειμένων, χειρισμού του, λειτουργίες δόμησης και μορφοποίησης και μετακειμενικές λειτουργίες (σχόλια, στατιστικά, ορθογραφικός έλεγχος).
ΑΝΑΦΟΡΕΣ
Βιβλιογραφία:
Επιμόρφωση εκπαιδευτικών για την αξιοποίηση και εφαρμογή των ΤΠΕ στη διδακτική πράξη. 2013. Επιμορφωτικό υλικό για την επιμόρφωση των εκπαιδευτικών στα Κέντρα Στήριξης Επιμόρφωσης, Τεύχος 1: Γενικό Μέρος, Γ’ έκδοση (αναθεωρημένη και εμπλουτισμένη), Πάτρα, Μάρτιος 2013.
Επιμόρφωση εκπαιδευτικών για την αξιοποίηση και εφαρμογή των ΤΠΕ στη διδακτική πράξη. 2013. Επιμορφωτικό υλικό για την επιμόρφωση των εκπαιδευτικών στα Κέντρα Στήριξης Επιμόρφωσης, Τεύχος 2: Ειδικό Μέρος, Πάτρα, Μάρτιος 2013.
Ματσαγγούρας, Η. (2000). Ομαδοσυνεργατική Διδασκαλία και Μάθηση, Αθήνα: Γρηγόρης
Σολομωνίδου, Χ. (2006), Νέες Τάσεις στην Εκπαιδευτική Τεχνολογία. Επικοδομητισμός και σύγχρονα περιβάλλοντα μάθηση", Αθήνα: Μεταίχμιο
ΥΠΕΠΘ/Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, (2003), Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγραμμάτων Σπουδών (ΔΕΠΠΣ). Αναλυτικό Πρόγραμμα Σπουδών (ΑΠΣ) Φυσικής.
ΥΠΕΠΘ/Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, (2006), Φυσική Στ’ Δημοτικού. Βιβλίο μαθητή, Αθήνα: ΟΕΔΒ.
ΥΠΕΠΘ/Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, (2006), Φυσική Στ’ Δημοτικού. Βιβλίο δασκάλου, Αθήνα: ΟΕΔΒ.
