Σεισμός σεισμός… ψυχραιμία όχι πανικός

Το φυσικό φαινόμενο των σεισμών, μάθηση αποτελεσματικών τρόπων προστασίας

Αντωνία Κωνιού, Παρασκευή Παπαδημητρίου, Πρεσβεία Μαρία Κουτσοθανάση

(ΠΕ60 ΝΗΠΙΑΓΩΓΩΝ - antkoniou@gmail.com , ΠΕ60 ΝΗΠΙΑΓΩΓΩΝ - epap88@gmail.com ,  ΠΕ60.50 ΝΗΠΙΑΓΩΓΩΝ- Venia_kou@yahoo.gr )

Ολοήμερο Νηπιαγωγείο Κάτω Ασιτών

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Το κείμενο αυτό περιέχει τις δράσεις που αναπτύχθηκαν στο πλαίσιο του προγράμματος σχολικών δραστηριοτήτων της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Νομού Ηρακλείου, με τίτλο ‘’Σεισμός σεισμός… ψυχραιμία όχι πανικός’’. Το πρόγραμμα υλοποιήθηκε το σχολικό έτος 2014-15 και η διάρκεια του ήταν 2 μήνες. Συμμετείχαν 2 μεικτά τμήματα του νηπιαγωγείου με συνολικό αριθμό 38 παιδιών υπό την καθοδήγηση 3 εκπαιδευτικών.

Σεισμός σεισμός.. ψυχραιμία όχι πανικός from antkoniou

ΛΕΞΕΙΣ ΚΛΕΙΔΙΑ  

Πρόγραμμα σχολικών δραστηριοτήτων, γιορτή μαθητικής δημιουργίας, σεισμός, αντισεισμική προστασία

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Ο ελληνικός χώρος βρίσκεται στα όρια επαφής και σύγκλισης της Ευρασιατικής πλάκας με την Αφρικανική, γι’ αυτό και είναι χώρος μεγάλης σεισμικότητας. Το νησιωτικό τόξο αποτελείται από μία σειρά διαδοχικών νησιών όπως η Ρόδος, η Κρήτη, τα Κύθηρα και από την Πελοπόννησο. Λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω δεδομένα θεωρούμε απαραίτητη τη γνωριμία των παιδιών με τα σεισμικά φαινόμενα στο βαθμό που τους επιτρέπει η ηλικία τους, προκειμένου να μάθουν αποτελεσματικούς τρόπους αντιμετώπισης των φαινομένων.

ΣΥΜΒΑΤΟΤΗΤΑ ΜΕ ΤΟ ΑΝΑΛΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ

Το πρόγραμμα αντλεί το περιεχόμενο του από την Περιβαλλοντική Εκπαίδευση. Στο πλαίσιο της Διαθεματικής προσέγγισης εμπλέκει και τις γνωστικές περιοχές της Γλώσσας, της Προσωπικής και κοινωνικής Ανάπτυξης, των Μαθηματικών, των Φυσικών Επιστημών, των Τεχνών, και των Τ.Π.Ε. Το εκπαιδευτικό σενάριο στηρίζεται στις βασικές αρχές του Δ.Ε.Π.Π.Σ καθώς:

• Αξιοποιεί τις προϋπάρχουσες γνώσεις και εμπειρίες.
• Ενιαιοποιεί τη γνώση και προάγει τη διαθεματικότητα.
• Δίνει ευκαιρίες στα παιδιά να αναπτύσσουν και να εκφράζουν ιδέες και συναισθήματα, προσεγγίζοντας το πολιτιστικό υπόβαθρο του κάθε παιδιού καθώς και τα ενδιαφέροντά του και τις ανάγκες.
• Δίνει έμφαση στην ενεργητική και βιωματική μάθηση καθώς οι δραστηριότητες απαιτούν προσωπική εμπλοκή των νηπίων.
• Ενισχύει την αλληλεπίδραση και την συνεργασία  των παιδιών μεταξύ τους.
• Παρέχει ευκαιρίες στα παιδιά να εξασκούν τις δεξιότητές τους μέσα από την αναζήτηση, την αιτιολόγηση και επιχειρηματολογία, τη λήψη αποφάσεων, την επίλυση προβλημάτων και επιτρέπει στα παιδιά να κάνουν «λάθη», αξιοποιώντας τα λάθη κατά τη μαθησιακή διαδικασία.
• Η παιγνιώδης μορφή των δραστηριοτήτων θέτει στο επίκεντρο το παιχνίδι ως μέσο μάθησης, ενισχύοντας την αυτενέργεια και την αυτονομία των νηπίων.
• Ενσωματώνει  στις δραστηριότητες την τεχνολογία και αξιοποιεί μια ποικιλία πηγών πληροφόρησης όπως το διαδίκτυο.
• Ενσωματώνει την αξιολόγηση στο πρόγραμμα.

ΔΙΔΑΚΤΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ

ως προς το γνωστικό αντικείμενο

• να γνωρίσουν και να κατανοήσουν τις αιτίες που προκαλούν το σεισμό,
• να μάθουν τους ενδεδειγμένους τρόπους αποτελεσματικής προστασίας από το σεισμό,
• να διαχειριστούν τα αρνητικά συναισθήματα που προκαλεί το φαινόμενο

ως προς τη μαθησιακή διαδικασία:

• να αναπτύξουν δεξιότητες επικοινωνίας, συνεργασίας,
• οργάνωσης και διαχείρισης πληροφοριών,
• επίλυσης προβλημάτων, έρευνας,
• να αποκτήσουν κοινωνικές δεξιότητες,
• να αναπτύξουν τη κριτική σκέψη,
• να εξοικειωθούν με τη χρήση των υπολογιστών ως εργαλείο ανακάλυψης και εύρεσης πληροφοριών, αλλά και ως εργαλείο δημιουργίας και έκφρασης

ΡΟΛΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ

Οι εκπαιδευτικοί μεσολαβούν και διευκολύνουν τη μαθησιακή διαδικασία, βοηθώντας τα παιδιά

• να οργανώσουν την έρευνά τους,

• να αποκτήσουν πρόσβαση στις κατάλληλες πηγές πληροφόρησης,
• να εφαρμόσουν τις νέες γνώσεις,
• να οργανώσουν δραστηριότητες με συνοχή και συνέχεια με τέτοιο τρόπο ώστε οι γνώσεις να ‘’χτίζονται ‘’ μέσω της διερεύνησης και της ενεργής συμμετοχής των παιδιών
• να αξιολογούν τη διαδικασία και να την προσαρμόζουν στις ανάγκες των παιδιών

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ

Κατά την υλοποίηση του προγράμματος ξεκινήσαμε από αυτά που γνωρίζουν τα παιδιά για το θέμα και οργανώσαμε τις δράσεις σχετικά με το τι θα ήθελαν να μάθουν. Κατά την προσέγγιση των νέων εννοιών και γνώσεων χρησιμοποιήσαμε διαφορετικές αναφορικά με τις δράσεις διδακτικές στρατηγικές όπως:

• διατύπωση ερωτημάτων
• καταιγισμός ιδεών
• διερεύνηση και επεξεργασία θεμάτων μέσω της έρευνας και της ανακάλυψης
• ομαδοσυνεργατική εργασία
• πειράματα
• επικοινωνία και παρουσίαση νέων γνώσεων με ποικίλους τρόπους και πολλαπλές αναπαραστάσεις (π.χ θεατρικό παιχνίδι, χάρτες, κατασκευές κτλ)

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΔΡΑΣΕΩΝ

Αφόρμηση για την εκκίνηση του προγράμματος στάθηκε ένα βιβλίο από τη δανειστική βιβλιοθήκη με τίτλο ‘’Ο Πάκι δε φοβάται τους σεισμούς’’ . Το ερώτημα που τέθηκε ήταν ‘’τι γνωρίζουν τα παιδιά για τους σεισμούς’’, ανιχνεύσαμε τι ξέρουν τα παιδιά με τη μέθοδο του καταιγισμού ιδεών και καταγράψαμε τις απόψεις των παιδιών σε ένα χαρτί.  Αναφορικά με τις απαντήσεις των παιδιών διατυπώθηκαν τα εξής: ο σεισμός κάνει θόρυβο, πέφτουν πράγματα, κουνάει το φως, πέφτουν σπίτια, είναι αστραπή, όλοι φωνάζουν, μπαίνουμε κάτω από τα τραπέζια.

Στη συνέχεια ρωτήσαμε  ‘’τι θέλουν να μάθουν για το σεισμό’’. Ομαδοποιήσαμε και καταγράψαμε τις απαντήσεις ως εξής: πού γίνεται σεισμός, γιατί γίνεται, τι συμβαίνει όταν γίνεται σεισμός, πώς προστατευόμαστε και αν έχει η Ελλάδα και η Κρήτη σεισμούς.

Χωρισμός σε ομάδες: Για να διερευνήσουμε το θέμα χωριστήκαμε σε ομάδες χρησιμοποιώντας 5 τετράδες χαρτάκια (σύνολο 20), σε κάθε τετράδα είχαμε γράψει αριθμούς από το 1 έως το 5 και κάθε παιδί με τυχαίο τρόπο επέλεγε ένα χαρτάκι μέσα από ένα σακούλι. Δημιουργήθηκαν 5 ομάδες  (η ομάδα του 1, του 2, του 3.. κοκ). Η κάθε τετράδα έδωσε ένα όνομα στη ομάδα της, καταγράψαμε τα ονόματα των ομάδων σε ένα χαρτί και τα μέλη τους υπέγραφαν με το όνομα τους όπου ανήκαν.

Διερεύνηση θέματος: Τέθηκε το ερώτημα πού θα αναζητήσουμε πληροφορίες σχετικές με το θέμα και αποφασίσαμε στα βιβλία και στον Η/Υ. Στις ομάδες που θα αναζητούσαν πληροφορίες στα βιβλία δόθηκαν εγκυκλοπαίδειες, χαρτιά με τη λέξη σεισμός και συνδετήρες. Αναζητούσαν τη λέξη σεισμό στα περιεχόμενα, εντόπιζαν τη σχετική με το θέμα σελίδα και της έβαζαν συνδετήρα για να την ξαναβρούν εύκολα.

Η ομάδα που θα αναζητούσε πληροφορίες μέσω διαδικτύου είχε πρόσβαση στον Η/Υ, αντέγραψε στη μηχανή αναζήτησης τη λέξη ‘’σεισμός’’ και περιηγήθηκε σε σχετικές εικόνες, επέλεξε κάποιες από αυτές και τις αποθήκευσε σε ένα φάκελο.

Στη διάρκεια των παραπάνω εργασιών οι εκπαιδευτικοί διευκόλυναν την αναζήτηση, θέτοντας ερωτήματα προκειμένου τα παιδιά να βρουν μόνα τους τη λύση στα προβλήματα που προέκυπταν. Οι ομάδες εργάστηκαν ταυτόχρονα αλλά και ξεχωριστά με την εκπαιδευτικό στις ελεύθερες δραστηριότητες. Η διαδικασία κράτησε 4 ημέρες και την 5η μέρα η κάθε ομάδα  παρουσίασε τα αποτελέσματα της έρευνάς της στην ολομέλεια.

Δημιουργήθηκε μία ‘’γωνιά’’  για το σεισμό που περιείχε τα σχετικά βιβλία, εικόνες, καθώς και υλικό που έφεραν οι εκπαιδευτικοί. Στη ‘’γωνιά’’ είχαν πρόσβαση τα παιδιά και εμπλουτιζόταν καθ’ όλη τη διάρκεια του προγράμματος.

Δραστηριότητες με θέμα ‘’Γνωρίζω τη Γη’’: Προκειμένου να απαντήσουμε στο ερώτημα ‘’πού συμβαίνουν οι σεισμοί’’ ξεκινήσαμε το ταξίδι μας γνωρίζοντας τον πλανήτη μας.

Στόχος μας να κατανοήσουν τα παιδιά ότι το μέρος που ζουν είναι ένα κομμάτι ενός απέραντου κόσμου και ότι ένα φυσικό φαινόμενο – σεισμός που συμβαίνει σε ένα άλλο μέρος μπορεί να επηρεάσει την περιοχή τους .

Τα παιδιά από προηγούμενες δράσεις γνώριζαν ότι η Γη

• είναι ένας από τους 8 πλανήτες του ηλιακού συστήματος,
• έχει σχήμα σφαιρικό,
• έχει στεριές και θάλασσες.

Επιπλέον είχαν εξοικειωθεί στη χρήση του χάρτη της Ελλάδας με αφορμή το καθημερινό δελτίο καιρού, όπως το παρουσιάζαμε στην τάξη μας.

Για να εμπεδώσουν αλλά και να ανανεώσουν τα παιδιά τις πρότερες γνώσεις τους αρχικά παρουσιάσαμε την υδρόγειο σφαίρα, όπου εντοπίσαμε τις 5 ηπείρους και κολλήσαμε ετικέτες με τα ονόματά τους και μία χαρακτηριστική εικόνα σε κάθε ήπειρο π.χ καγκουρό στην Αυστραλία, κινεζάκι στην Ασία, αραπάκι στην Αφρική κοκ.

Αναζητήσαμε στο χάρτη της Ευρώπης την Ελλάδα και τοποθετήσαμε τις καλημέρες που ήδη γνωρίζαμε σε χώρες της Ευρώπης (π.χ bonjour, gute morgen, buongiorno, good morning, buenos dias).  

Στο χάρτη της Ελλάδας βρήκαμε την Κρήτη και σημειώσαμε τις Κάτω Ασίτες.

Με τη χρήση λογισμικού οπτικοποίησης είδαμε τη Γη από ψηλά και εντοπίσαμε τις ηπείρους, την Ευρώπη, την Ελλάδα, την Κρήτη και τις Κάτω Ασίτες.

Με αυτές τις δραστηριότητες  κατανόησαν  ότι οι Κάτω Ασίτες είναι ένα μέρος της Κρήτης, η Κρήτη είναι ένα νησί της Ελλάδας, η Ελλάδα είναι μία από τις χώρες της Ευρώπης και ότι η Ευρώπη είναι μία από τις 5 ηπείρους της Γης.

Δραστηριότητες με θέμα ‘’Γνωρίζοντας το εσωτερικό της Γης’’: Στόχος να γνωρίσουν τα στρώματα της Γης και ότι οι τεκτονικοί σεισμοί (στους οποίους κυρίως αναφερόμαστε) ως φυσικά φαινόμενα οφείλονται σε κινήσεις των λιθοσφαιρικών πλακών.

Το ερώτημα που θέσαμε στα παιδιά εφόσον μελετήσαμε τη Γη εξωτερικά ήταν ‘’πώς να είναι άραγε από μέσα η Γη;’’. Ο καταιγισμός ιδεών μεγάλος και οι απαντήσεις ευφάνταστες πχ πέτρες, ηφαίστεια, ζούγκλες, νερό, σπηλιές, λάβα, βυθό κτλ.

Παρουσιάσαμε το ομοίωμα της Γης από τη μουσειοσκευή του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας (πρόγραμμα RACCE) και παρατηρήσαμε τα διαφορετικά χρώματα στα στρώματα της Γης. Πειραματιστήκαμε κόβοντας ένα πορτοκάλι στη μέση και διαπιστώνοντας την ύπαρξη στρωμάτων στο εσωτερικό του.

Ανατρέξαμε στη γωνιά με τα βιβλία και παροτρύναμε τις  ομάδες που είχαν ασχοληθεί με τα βιβλία να βρουν παρόμοιες εικόνες αναφορικά με το εσωτερικό της Γης.

Μάθαμε τα ονόματα των στρωμάτων και μιλήσαμε για κάθε στρώμα ξεχωριστά χρησιμοποιώντας το βιβλίο ‘’Μαθαίνω για τους σεισμούς’’ από τη μουσειοσκευή του Μ.Φ.Ι.Κ. Επεξηγήσαμε τις δύσκολες λέξεις-φράσεις π.χ μέταλλα, λιωμένα μέταλλα, λάβα. Τα παιδιά αναζήτησαν μεταλλικά αντικείμενα στην τάξη και δείξαμε βίντεο στο youtube αναφορικά με το λιώσιμο του σιδήρου και τη λάβα των ηφαιστείων.

Χωρίσαμε τα παιδιά σε καινούριες ομάδες με τη χρήση χρωματιστών καρτών. Κάθε ομάδα θα έπρεπε να αναπαραστήσει με διαφορετικό τρόπο το εσωτερικό της Γης. Η 1η ομάδα χρησιμοποίησε πανιά, η 2η πινέλα για να ζωγραφίσει το εσωτερικό της Γης, η 3η πλαστελίνη για να φτιάξει ομοίωμα της Γης και η 4η χρησιμοποίησε τον Η/Υ, έγραψε τα ονόματα των στρωμάτων, τα εκτύπωσε, τα φωτοτύπησε και τα έκοψε για να τα μοιράσει στις άλλες ομάδες προκειμένου να τα χρησιμοποιήσουν στις παρουσιάσεις των εργασιών τους.

Παροτρύναμε τα παιδιά να φορέσουν χρωματιστές γάζες και να γίνουν τα ίδια τα στρώματα της Γης π.χ κίτρινο-εσωτ. Πυρήνας, κόκκινο-εξωτ. Πυρήνας, πορτοκαλί-Μανδύας, μπλε-Φλοιός.

Χρησιμοποιήσαμε το ψυχοκινητικό υλικό–τούβλα και τα παιδιά ανά ζεύγη έπαιξαν παιχνίδι ταχύτητας με στόχο να βάλουν στη σωστή σειρά τα στρώματα τη Γης.   

Σχήμα 1: Ψυχοκινητικό υλικό

Παίξαμε με το επιδαπέδιο της μουσειοσκευής που αναπαριστούσε το εσωτερικό της Γης. Τέσσερα παιδιά κρατούσαν από ένα μουσικό όργανο που το καθένα αντιστοιχούσε σε ένα στρώμα της Γης, π.χ ντέφι-εσωτ. Πυρήνας, μαράκες-εξωτ.πυρήνας, ξυλάκια-μανδύας, ταμπουρίνο-φλοιός.  Η κάθε ομάδα που έπαιζε έπρεπε να ακούει το όργανο και να πατάει στο σωστό στρώμα λέγοντας το όνομά του. Μία παραλλαγή του παιχνιδιού ήταν ότι μπορούσε η κάθε ομάδα να περπατά μέσα στο στρώμα και με συγκεκριμένο τρόπο π.χ πηδηματάκια στον εσωτ. Πυρήνα,  βάδισμα στον εξωτ. Πυρήνα, τρέξιμο στο μανδύα, στις μύτες στο φλοιό.

Στη συνέχεια τα παιδιά εργάστηκαν ατομικά ζωγραφίζοντας την εσωτερική δομή της Γης. Με την εργασία αυτή αξιολογήσαμε τις γνώσεις των παιδιών τη δεδομένη χρονική στιγμή προκειμένου να συνεχίσουμε στις επόμενες δράσεις.

Δραστηριότητες με θέμα ‘’Τι προκαλεί τους σεισμούς’’: Στόχος να γνωρίσουν τα παιδιά τον τρόπο με τον οποίο η κίνηση των λιθοσφαιρικών πλακών στο φλοιό της γης προκαλεί τα σεισμικά φαινόμενα.

Παρουσιάσαμε μία εικόνα η οποία απεικόνιζε το φλοιό της Γης κομματιασμένο και  συζητήσαμε σχετικά με το τι μπορεί να σημαίνει αυτό. Προσομοιάσαμε το φλοιό της γης με το τσόφλι ενός αβγού που ραγίζει σε κομμάτια και αναφέραμε ότι τα κομμάτια του φλοιού επιπλέουν πάνω στην καυτή θάλασσα, όπως επιπλέουν τα καράβια στη θάλασσα. Η έννοια ‘’επιπλέω’’ δεν δυσκόλεψε τα παιδιά καθώς ήταν εξοικειωμένα με αυτή από προηγούμενα πειράματα με θέμα το νερό. Ωστόσο ρίξαμε σε ένα ταψί νερό που είχαμε χρωματίσει κόκκινο, ώστε να αναπαραστήσουμε το μανδύα και αφήσαμε να επιπλέουν κομμάτια φελιζόλ που αναπαριστούσαν τις λιθοσφαιρικές πλάκες. Ζητήσαμε από τα παιδιά να παρατηρήσουν τις κινήσεις των φελιζόλ-πλακών πάνω στο νερό –μανδύα.

Στη συνέχεια πειραματιστήκαμε χωρισμένοι σε ομάδες με κομμάτια φελιζόλ τοποθετώντας πάνω τους οικοδομικό υλικό και αναπαραστήσαμε την τριβή, τη σύγκρουση και την απομάκρυνση των πλακών.

Τα παιδιά μεταμορφώθηκαν σε λιθοσφαιρικές πλάκες και μας έδειξαν τις κινήσεις με το σώμα τους.

Παίξαμε με τη σεισμική τράπεζα της μουσειοσκευής

Στη συνέχεια τα παιδιά εργάστηκαν ατομικά ζωγραφίζοντας τις κινήσεις των πλακών. Με την εργασία αυτή αξιολογήσαμε τις γνώσεις των παιδιών τη δεδομένη χρονική στιγμή προκειμένου να συνεχίσουμε στις επόμενες δράσεις.

  Δραστηριότητες με θέμα ‘’Επίσκεψη στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Κρήτης’’: Σκοπός να μπουν στον «Εγκέλαδο», όπως ονομάζεται η σεισμική τράπεζα (προσομοιωτής σεισμών) στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας της Κρήτης όπου αναπαριστάνει μία σχολική αίθουσα, στην οποία οι επισκέπτες καθισμένοι σε θρανία μαθαίνουν για το φαινόμενο του σεισμού και τη σεισμικότητα της ανατολικής Μεσογείου.

Χρησιμοποιήσαμε ένα λογισμικό οπτικοποίησης (google earth) για να βρούμε το Μουσείο και συζητήσαμε με τα παιδιά αναφορικά με το τι περίμεναν να δουν στη διάρκεια της επίσκεψης.

Μετά την επίσκεψη πίσω στην τάξη καταγράψαμε τι νιώσαμε, τι είδαμε και τι ακούσαμε.

     Δραστηριότητες με θέμα ‘’Τα μεγέθη των σεισμών’’: Στόχοι  

• να κατανοήσουν τη σχέση μεταξύ του μεγέθους ενός σεισμού και των αποτελεσμάτων του στην επιφάνεια της Γης,

• να συλλέγουν δεδομένα και να τα κατηγοριοποιούν   

 Η επίσκεψη στο Μ.Φ.Ι.Κ. μας έδωσε το έναυσμα να μιλήσουμε για τα διαφορετικά μεγέθη των σεισμών και τις επιπτώσεις του. Είδαμε στο διαδίκτυο εικόνες σεισμογράφων και αναφερθήκαμε στη χρήση τους. Πειραματιστήκαμε σε αυτοσχέδιο σεισμογράφο. Δημιουργήσαμε 5 ομάδες μία για κάθε μέρα της εβδομάδας. Κάθε ομάδα έπρεπε να επισκεφτεί την ιστοσελίδα του Γεωδυναμικού ινστιτούτου, να μετρήσει τους σεισμούς που είχαν συμβεί στην Ελλάδα την προηγούμενη μέρα και να τους κατηγοριοποιήσει σε μία κλίμακα λαμβάνοντας υπόψη το μέγεθος τους π.χ συνέβησαν 3 σεισμοί: ένας σεισμός από 1 έως 1,9 ρίχτερ, ένας από 2 έως 2,9 ρίχτερ και ένας από 3 έως 3,9 ρίχτερ. Στο τέλος της εβδομάδας οι ομάδες παρουσίασαν τα ευρήματά τους και τα συζητήσαμε.   

Δραστηριότητες με θέμα ‘’Μυθολογία και σεισμοί’’: Η μυθολογία είναι ένα θέμα που ενθουσιάζει τα παιδιά, αναφερθήκαμε λοιπόν στον Εγκέλαδο και τη μάχη του με τη Θεά Αθηνά. Εντοπίσαμε στο χάρτη της Ευρώπης την Ιταλία, το νησί της Σικελίας και το ηφαίστειο της Αίτνας  όπου σύμφωνα με το μύθο  η Αθηνά έκλεισε τον Εγκέλαδο.

Μπήκαμε στο παλάτι των Βερσαλλιών και είδαμε το άγαλμα του Εγκέλαδου με την εφαρμογή street view της google earth.

Τα παιδιά ζωγράφισαν συνεργατικά σε ένα μεγάλο νάυλον με φυσαλίδες τον Εγκέλαδο και με μεγάλο ενθουσιασμό  ‘’τον πάτησαν’’ και τον νίκησαν.

Στη συνέχεια τα παιδιά εργάστηκαν ατομικά ζωγραφίζοντας τον Εγκέλαδο. Με ένα διαδικτυακό εργαλείο μετατρέψαμε τις ζωγραφιές σε παζλ, δίνοντας τη δυνατότητα στα παιδιά να παίζουν  με τις εργασίες τους, δράση που τους προκάλεσε μεγάλη ικανοποίηση.

Δραστηριότητες με θέμα ‘’Ηφαίστεια’’: Στόχος: να αποκτήσουν τα παιδιά βασικές γνώσεις σχετικά με το σχηματισμό και τη δραστηριότητα των ηφαιστείων.

Η ιστορία του Εγκέλαδου ενθουσίασε τα παιδιά επιδεικνύοντας ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τα ηφαίστεια. Δείξαμε στα παιδιά το ομοίωμα ηφαιστείου της μουσειοσκευής και μιλήσαμε σχετικά με τη δημιουργία των ηφαιστείων και τη διαδικασία των εκρήξεων.

Βρήκαμε στο χάρτη τα ηφαίστεια της Ελλάδας και αναφερθήκαμε ιδιαίτερα στο ηφαίστειο της Σαντορίνης και την καταστροφή του Μινωικού πολιτισμού.

Παρακολουθήσαμε στο youtube βίντεο με εκρήξεις ηφαιστείων και τα παιδιά έφτιαξαν συνεργατικά από πηλό το ηφαίστειο του Νηπιαγωγείου το οποίο ‘’εξερράγη’’ με μεγάλη επιτυχία.

Τέλος μία ομάδα παιδιών μας αναπαρέστησε την έκρηξη του ηφαιστείου μέσω θεατρικού παιχνιδιού.

Δραστηριότητες με θέμα ‘’Πως μπορούμε να προετοιμαστούμε σε περίπτωση σεισμού’’: Στο σημείο αυτό του προγράμματος ολοκληρώθηκε η μελέτη του φαινομένου του σεισμού και περάσαμε στη μελέτη της κοινωνικής του διάστασης. Στόχος να μάθουν τους ενδεδειγμένους τρόπους αποτελεσματικής προστασίας από τους σεισμούς.

Ρωτήσαμε τα παιδιά ‘’τι θα κάνουμε αν κάνει σεισμό την ώρα που βρισκόμαστε στην παρεούλα;’’ και ‘’τι θα κάνουμε την ώρα του φαγητού;’’. Ακολούθησε συζήτηση και μέσα από την  αντιπαράθεση απόψεων και την αναζήτηση των κατάλληλων προτάσεων βρήκαμε τα κατάλληλα μέρη για να καλυφθούμε μαθαίνοντας το τρίπτυχο σκύβω-καλύπτομαι-κρατιέμαι γερά.

Το επόμενο ερώτημα που τέθηκε στα παιδιά ήταν ‘’τι θα κάνουμε όταν τελειώσει ο σεισμός;’’ Τα παιδιά κατέθεσαν τις απόψεις τους π.χ να φύγουμε γρήγορα από την τάξη, να μείνουμε μέσα να περιμένουμε. Ζητήσαμε να μας δείξουν τι εννοούν λέγοντας ‘’γρήγορα’’ και όπως ήταν αναμενόμενο σηκώθηκαν όλα μαζί και άρχισαν να τρέχουν προς την έξοδο. Επισημάναμε τους πιθανούς κινδύνους είτε να χτυπήσουν, είτε να στριμωχθούν στη έξοδο και τους ζητήσαμε να μας προτείνουν κάτι άλλο. Καταλήξαμε να μπαίνουμε στη σειρά ο ένας πίσω από τον άλλο και να προχωράμε ήρεμα. Στο σημείο αυτό βάλαμε στο παιχνίδι και τις λέξεις πανικός – ψυχραιμία, κάθε φορά που φωνάζαμε πανικός τα παιδιά έτρεχαν αλαφιασμένα φωνάζοντας και κάθε φορά που φωνάζαμε ψυχραιμία έφτιαχναν ήρεμα ένα ‘’τρενάκι’’. Αφού εξασκηθήκαμε αρκετές φορές στην παραπάνω διαδικασία (τρενάκι ψυχραιμίας), βγήκαμε στον προαύλιο χώρο και εντοπίσαμε εφόσον προηγήθηκε συζήτηση το κατάλληλο μέρος για να συγκεντρωθούμε σε περίπτωση σεισμού.

Στη συνέχεια τέθηκε το ερώτημα ‘’τι θα κάνουμε αν γίνει σεισμός και δεν μπορούμε να καλυφθούμε κάπου;’’ Δείξαμε στα παιδιά πώς πρέπει να μαζεύουν το σώμα τους και ονομάσαμε τη στάση αυτή ‘’στάση χελώνα’’.

Επιστρέφοντας στην τάξη παρακολουθήσαμε εκπαιδευτικό βίντεο στην ιστοσελίδα του Ο.Α.Σ.Π. και συζητήσαμε αναφορικά με την αφίσα ‘’Προετοιμάζομαι για τον σεισμό’’, Μαθαίνω τι να κάνω στον σεισμό’’.  Στη συνέχεια εντοπίσαμε τα επικίνδυνα σημεία της τάξης και του προαύλιου χώρου και συνεργατικά τα ζωγραφίσαμε.

‘’Βαλιτσάκι του σεισμού’’: Σε επόμενο χρόνο τα παιδιά έφτιαξαν το ‘’βαλιτσάκι του σεισμού’’. Σκορπίσαμε διάφορα αντικείμενα από τα οποία μόνο κάποια ήταν απαραίτητα για το σακίδιο, καλέσαμε τα παιδιά να τα αναγνωρίσουν και να μας υποδείξουν αιτιολογώντας την επιλογή τους, ποια θα έβαζαν στο σακίδιο. Το σακίδιο το κρεμάσαμε κοντά στη εξώπορτα και κάθε φορά που κάναμε άσκηση ορίζαμε διαφορετικό υπεύθυνο που έπρεπε να το παίρνει.

Τα παιδιά επέλεξαν από τις κάρτες της μουσειοσκευής εκείνες που απεικόνιζαν αντικείμενα απαραίτητα σε περίπτωση σεισμού (σφυρίχτρα, φαρμακείο, ραδιόφωνο κ.α) και απέρριψαν εκείνες τις κάρτες που δεν ήταν σχετικές με το σεισμό (παιχνίδια, μπάλα, οδοντόβουρτσα, κ.α) αιτιολογώντας κάθε φορά τις επιλογές τους.

Στη συνέχεια μία ομάδα παιδιών συνεργατικά ζωγράφισε τα αντικείμενα στο ‘’βαλιτσάκι του σεισμού’’. Τα παιδιά εργάστηκαν ατομικά ζωγραφίζοντας το δικό τους ‘’βαλιτσάκι’’. Με αυτό τον τρόπο αξιολογήσαμε τις γνώσεις των παιδιών τη δεδομένη χρονική στιγμή.

Τηλέφωνα έκτακτης ανάγκης: Μάθαμε τα τηλέφωνα έκτακτης ανάγκης (Πυροσβεστική, Αστυνομία, ΕΚΑΒ). Αφού εξηγήσαμε στα παιδιά ότι ο κάθε τηλεφωνικός αριθμός αντιστοιχεί σε συγκεκριμένη υπηρεσία μάθαμε σε μορφή ποιήματος (μνημονική τεχνική) τα τηλέφωνα και δοκιμάσαμε να τα καλέσουμε σε ανενεργές τηλεφωνικές συσκευές. Τα ποιήματα ήταν:

• 199: ένα, εννιά, εννιά πιάσαμε φωτιά.
• 166: ένα, έξι, έξι πείτε στο γιατρό να τρέξει.
• 100: αστυνομία εκατό βοήθεια ζητώ.

Μία ομάδα παιδιών ζωγράφισε τα οχήματα των υπηρεσιών (πυροσβεστική, ασθενοφόρο, περιπολικό) και μία άλλη ομάδα έγραψε τα τηλέφωνα. Στη συνέχεια τα παιδιά εργάστηκαν ατομικά αντιστοιχίζοντας τηλέφωνο με όχημα υπηρεσίας. Με αυτή την εργασία αξιολογήσαμε τις γνώσεις των παιδιών.

Συνεργασία με γονείς: Με την έναρξη του προγράμματος οι γονείς είχαν ενημερωθεί σχετικά, με ενημερωτικό σημείωμα, επιπλέον παρακολουθούσαν την εξέλιξη των δράσεων μέσα από τα έργα των παιδιών τα οποία εκθέταμε σε κοινόχρηστο χώρο. Τη δεδομένη χρονική στιγμή επιλέξαμε να διαμοιράσουμε ένα φύλλο εργασίας για όλη την οικογένεια. Παροτρύναμε τους γονείς να συνεργαστούν με τα παιδιά τους και α) να εντοπίσουν τα επικίνδυνα σημεία του σπιτιού σε περίπτωση σεισμού, β) να εντοπίσουν τα κατάλληλα σημεία κάλυψης σε περίπτωση σεισμού και  γ) να φτιάξουν ένα ‘’σακίδιο σεισμού’’. Όλα τα παιδιά παρουσίασαν την εργασία τους στη ολομέλεια της τάξης. Με αυτή τη δράση εμπλέξαμε τους γονείς στο πρόγραμμα και αξιολογήσαμε τις γνώσεις των παιδιών.

Το πρόγραμμα δουλευόταν παράλληλα και με άλλες δράσεις έτσι τις Απόκριες ντύσαμε τα παιδιά Εγκέλαδους και Ηφαίστεια παίζοντας θεατρικό παιχνίδι.

Δραστηριότητες τελικής αξιολόγησης: Προκειμένου να αξιολογήσουμε τις γνώσεις των παιδιών δημιουργήσαμε ένα επιδαπέδιο παιχνίδι με 16 κάρτες. Κάθε κάρτα είχε μία εικόνα και μία σχετική με την εικόνα ερώτηση, την οποία οι παίχτες έπρεπε να απαντήσουν για να έχουν το δικαίωμα να ξαναρίξουν το ζάρι.

Με ένα λογισμικό εννοιολογικής χαρτογράφησης (kindspiration) τα παιδιά χωρισμένα σε ομάδες επέλεγαν  εικόνες και τις τοποθετούσαν ως απάντηση στα  ερωτήματα που είχαν τεθεί στην αρχή του προγράμματος (π.χ τι προκαλεί το σεισμό, πώς προστατευόμαστε κτλ.) Τα μέλη της ομάδας αλληλεπίδρασαν μεταξύ τους αναπτύσσοντας δεξιότητες υψηλού επιπέδου (αναδιοργάνωση υπαρχουσών γνώσεων, κριτική σκέψη, επίλυση προβλημάτων κ.α) και μπόρεσαν να δημιουργήσουν ένα νοητικό χάρτη    

Παραδοτέα προγράμματος: α) αλφαβητάρι: Στα πλαίσια του προγράμματος τα παιδιά εμπλούτισαν το λεξιλόγιο τους και αυτό είχε ως αποτέλεσμα τη δημιουργία ενός αλφαβητάριου. Βρήκαμε τις λέξεις στην ολομέλεια και στη συνέχεια τα παιδιά χωρισμένα σε ομάδες αντέγραψαν τις λέξεις και ζωγράφισαν τις αντίστοιχες εικόνες. Για να αποκτήσει το αλφαβητάρι παιγνιώδη μορφή το μετατρέψαμε σε επιτραπέζιο παιχνίδι που πήρε το κάθε παιδί στο σπίτι του.

        Σχήμα 2: αλφαβητάρι σεισμού

β) αφίσα σεισμού: Από τις ομαδικές εργασίες των παιδιών φτιάξαμε μία αφίσα που περιείχε

α) αυτά που πρέπει και δεν πρέπει να κάνουμε την ώρα του σεισμού, β) το βαλιτσάκι του σεισμού με εικόνες των χρήσιμων αντικειμένων  και γ) τα τηλέφωνα έκτακτης ανάγκης. Όλα τα παιδιά με διαφορετικό τρόπο το καθένα συμμετείχαν στη δημιουργία της αφίσας, γεγονός που τα ικανοποίησε ιδιαίτερα και έκανε την αφίσα κατανοητή, προσιτή και ευχάριστη στα παιδιά και στους γονείς.

γ) παρουσίαση προγράμματος σε δημοτικό σχολείο

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

RACCE Raising earthquake Awareness & Coping Children’s Emotions. Σεισμοί & Ηφαιστεία για την Πρώιμη Σχολική Ηλικία. Γραφιστική επιμέλεια – σελιδοποίηση Παιδαγωγικό τμήμα Προσχολικής Εκπαίδευσης Πανεπιστήμιο Κρήτης.

Παιδαγωγικό Ινστιτούτο. (2003). Διαθεματικό πλαίσιο Προγραμμάτων σπουδών για το Νηπιαγωγείο.

  

Ιστοσελίδες

RACCE Raising earthquake Awareness & Coping Children’s Emotions.  http://racce.nhmc.uoc.gr/

Οργανισμός Αντισεισμικής Προστασίας. http://www.oasp.gr/

Γεωδυναμικό Ινστιτούτο. http://www.gein.noa.gr/