Βήματα για τη ζωή

Προαγωγή της ψυχικής υγείας. Διαχείριση συναισθημάτων και Διαπροσωπικές σχέσεις

Άννα Νινιράκη  
(ΠΕ60 ΝΗΠΙΑΓΩΓΩΝ - annaninirakh@gmail.com)
68ο Νηπιαγωγείο Ηρακλείου
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Το κείμενο αυτό περιέχει τις δράσεις που αναπτύχθηκαν στο πλαίσιο του προγράμματος σχολικών δραστηριοτήτων με τίτλο “Βήματα για τη ζωή”. Το πρόγραμμα εντάσσεται στα Προγράμματα Σχολικών Δραστηριοτήτων που υλοποιούνται από την Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση Νομού Ηρακλείου και το αρμόδιο τμήμα.
Το πρόγραμμα υλοποιήθηκε το σχολικό έτος 2014-15 και η διάρκεια του ήταν 6 μήνες. Στο πρόγραμμα συμμετείχε 1 μεικτό τμήμα του νηπιαγωγείου με συνολικό αριθμό 15 παιδιών υπό την καθοδήγηση μίας εκπαιδευτικού.
Τα Βήματα για τη ζωή είναι ένα πρόγραμμα Κοινωνικής-Συναισθηματικής Μάθησης (προαγωγής ψυχικής υγείας) για μαθητές νηπιαγωγείου που στοχεύει στην καλλιέργεια και ανάπτυξη δεξιοτήτων όπως είναι: η συγκέντρωση προσοχής, η συνεργασία, η αυτοεκτίμηση, η διαχείριση  συναισθημάτων, η αποφυγή θυματοποίησης, η αποφυγή λεκτικής και σωματικής επιθετικότητας, η ενσυναίσθηση καθώς και δεξιότητες φιλίας/κοινωνικής επάρκειας και επίλυσης προβλημάτων.
Το πρόγραμμα είναι ενταγμένο στο πρόγραμμα σπουδών του Παιδαγωγικού Τμήματος Νηπιαγωγών του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων και υποστηρίζεται από τον Ο.ΚΑ.ΝΑ. και τη UNICEF.
Είναι επίσημα αξιολογημένο πρόγραμμα, αλλά ο καθένας μπορεί να βγάλει τα δικά του συμπεράσματα και να κάνει τη δική αξιολόγηση.


Bήματα για τη ζωή from Άννα Νινιράκη


ΛΕΞΕΙΣ ΚΛΕΙΔΙΑ
Πρόγραμμα σχολικών δραστηριοτήτων, γιορτή μαθητικής δημιουργίας, ψυχική υγεία, διαχείριση συναισθημάτων, διαπροσωπικές σχέσεις


ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Τα θεμέλια για τη σωστή συναισθηματική ανάπτυξη των παιδιών τοποθετούνται στη νηπιακή και παιδική ηλικία, από τους γονείς και τα πρόσωπα φροντίδας. Στο σχολείο ωστόσο, το παιδί πέραν των γνωστικών δεξιοτήτων, πρέπει να εξασκείται συστηματικά σε κοινωνικές και συναισθηματικές δεξιότητες, που θα του εξασφαλίσουν θετικές διαπροσωπικές σχέσεις, θετική εικόνα για τον εαυτό του και προσωπικές ικανοποιήσεις (Παρασκευόπουλος, 1982).

Σκοπός του  προγράμματος “Βήματα για τη ζωή”: είναι να διδαχθούν τα παιδιά τον τρόπο να σκέφτονται και να αποκτήσουν τις δεξιότητες εκείνες, που θα τα βοηθήσουν να αναγνωρίζουν και να διαχειρίζονται τα συναισθήματά τους, να έχουν ενσυναίσθηση, να αποφεύγουν τις συγκρούσεις και να παίρνουν σωστές αποφάσεις για να λύνουν τα προβλήματά τους.


ΔΙΔΑΚΤΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ
Οι κυριότεροι στόχοι του προγράμματος είναι:


Α. Ως προς το γνωστικό αντικείμενο
-Να ενδυναμώσει τα παιδιά, ώστε να χρησιμοποιούν τη σκέψη τους, για να ενεργούν υπεύθυνα και ώριμα.
-Να ενισχύσει τα αισθήματα τους για τον εαυτό τους, βελτιώνοντας κυρίως την αυτοεκτίμησή τους.
-Να τα μάθει να αναγνωρίζουν τα δικά τους συναισθήματα και των άλλων.
-Να τα διδάξει τρόπους να διαχειρίζονται τα έντονα συναισθήματα τους.
-Να αυξήσει την ικανότητά τους, για να σκέφτονται και να λύνουν μόνα τους προβλήματα.
      - Να εκφράζονται με το δραματικό παιχνίδι.
       - Να διηγούνται και να περιγράφουν.
       - Να εκφράζονται με αυτοσχεδιασμό.


Β. Ως προς τη χρήση των Νέων Τεχνολογιών
-Να εξοικειωθούν με τις νέες τεχνολογίες και με τη χρήση λογισμικών στις δυνατότητες που τους επιτρέπει η ηλικία τους (προσχολική).
-Να αποκτήσουν θετική στάση ως προς τη χρήση των νέων τεχνολογιών.
      -Να αναπτύξουν δεξιότητες αξιοποίησης των νέων τεχνολογιών ως εργαλείων για διερευνήσεις, αναζητήσεις.
     - Να αντιληφθούν οι μαθητές την αξία και τις δυνατότητες που παρέχουν οι Τ.Π.Ε. στη διαδικασία μάθησης.
   
 Γ. Ως προς τη μαθησιακή διαδικασία
- Να δημιουργήσουν, να σχεδιάσουν, να κατασκευάσουν, να διασκεδάσουν.
- Να συνεργαστούν, ώστε κάθε μέλος της ομάδας να αναπτύξει τις ιδιαίτερες ικανότητές του και όλοι μαζί να δώσουν ένα αποτέλεσμα.
- Να ανταλλάσσουν ιδέες και προτάσεις.
-Να αποκτήσουν την ικανότητα να εκθέτουν την εργασία τους στα μέλη της τάξης.
- Να ακολουθούν οδηγίες.
- Να αυτενεργούν.
-Να αναπτύξουν δεξιότητες συνεργασίας και επικοινωνίας.
-Να αναπτύξουν το διάλογο και την κριτική σκέψη.


ΣΥΜΒΑΤΟΤΗΤΑ ΜΕ ΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ:
Το πρόγραμμα αντλεί το περιεχόμενο του από την Προσωπική και κοινωνική Ανάπτυξη. Είναι απόλυτα συμβατό με το νέο πρόγραμμα σπουδών του νηπιαγωγείου, καθώς  περιλαμβάνει δραστηριότητες που καλύπτουν όλα τα γνωστικά αντικείμενα που προβλέπει το Δ. Ε. Π. Π.Σ. Το σενάριο συνδέεται διαθεματικά με τα γνωστικά αντικείμενα του αναλυτικού προγράμματος του νηπιαγωγείου. Αναπτύσσονται  δραστηριότητες των Μαθηματικών, της Γλώσσας, των Εικαστικών, της Μελέτης Περιβάλλοντος, των Φυσικών Επιστημών και των ΤΠΕ, προάγοντας κατά αυτόν τον τρόπο την ολόπλευρη σωματική, συναισθηματική, νοητική και κοινωνική ανάπτυξη των παιδιών. Ο Η/Υ χρησιμοποιείται ως εργαλείο ανακάλυψης, δημιουργίας και έκφρασης στο πλαίσιο των καθημερινών, συλλογικών τους δραστηριοτήτων.


ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ
Η διδακτική προσέγγιση που ακολουθήθηκε στο σενάριο είναι η θεματική προσέγγιση και η εργασία των παιδιών σε ομάδες.
Ο ρόλος της εκπαιδευτικού είναι εμψυχωτικός, υποβοηθητικός και διευκολυντικός στη  διαδικασία της μάθησης. Η εκπαιδευτικός ενθαρρύνει τη συνεργασία των μαθητών και φροντίζει το κλίμα στην τάξη να είναι ευχάριστο και δημιουργικό.
Οι ομάδες των παιδιών είναι ανομοιογενείς ως προς το φύλο, την ηλικία και το επίπεδο ώστε να υπάρχει μεγαλύτερη αλληλεπίδραση ανάμεσα στα παιδιά.
Ο υπολογιστής χρησιμοποιείται ως εργαλείο διερεύνησης και ανακάλυψης, καθώς και δημιουργίας και έκφρασης.


  Πρόγραμμα και γονείς
Η συνεργασία των γονέων είναι πολύ σημαντική για την επιτυχία του προγράμματος. Πριν την έναρξη του προγράμματος έγινε μια ενημερωτική συνάντηση με τους γονείς, όπου τους ζητήθηκε να υπάρχει η συνεργασία και η υποστήριξη τους καθ΄ όλη τη διάρκεια του προγράμματος, ώστε να καταφέρουμε μαζί, να κατακτήσουν τα παιδιά τους τις δεξιότητες που διδάσκονται στο νηπιαγωγείο.
   Τους έγινε γνωστό ότι στα περισσότερα μαθήματα θα υπάρχουν ενημερωτικές επιστολές, που θα περιέχουν μια σύντομη περιγραφή για το περιεχόμενο του μαθήματος καθώς και υποδείξεις και κατευθύνσεις για τη συνέχιση των όσων μάθαμε, στο σπίτι.
   Επίσης ότι θα δίνονται φύλλα εργασίας που θα κάνουν τα παιδιά με τη βοήθεια τους και θα επιστρέφονται στο σχολείο. Μέσω των εργασιών αυτών οι γονείς θα μπορούν να παρέχουν στα παιδιά τους περαιτέρω εξάσκηση στις δεξιότητες που διδάχθηκαν στο σχολείο.
Βασικός στόχος όλων αυτών είναι, οι γονείς να εμπλακούν και να προβληματιστούν, ώστε να είναι πιο υποστηρικτικοί όχι μόνο ως προς το πρόγραμμα, αλλά και ως προς τη δουλειά μας.


ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΔΡΑΣΕΩΝ

Α’ ΕΝΟΤΗΤΑ : Διάστημα Προσαρμογής
Πριν το ξεκίνημα του προγράμματος απαραίτητη είναι η δημιουργία ενός ζεστού και κατάλληλου κλίματος. Η γνωριμία των παιδιών με το πρόγραμμα, η σημασία και ο ρόλος του παιδιού βοηθού, η επαφή και η εξοικείωση με τα υλικά του προγράμματος, είναι πολύ σημαντικά για την πορεία και την ομαλή εφαρμογή του.
Στην πρώτη ενότητα του προγράμματος, τα παιδιά μαθαίνουν:
  • να κάθονται στον κύκλο,
  • να σχηματίζουν ομάδες,
  • να δημιουργούν ζευγάρια,
  • να επιλέγουν με δίκαιο τρόπο αρχηγό,
  • να περιμένουν τη σειρά τους
Γίνονται δραστηριότητες που στόχο έχουν την ομαλή ένταξη των παιδιών στη νέα κατάσταση, τη δημιουργία φιλικών σχέσεων και τη γνωριμία μεταξύ τους.  Όλα τα παραπάνω επιτυγχάνονται με πολλές δραστηριότητες γνωριμίας και προσαρμογής αλλά και με ψυχοκινητικά παιχνίδια.
Ακόμα γίνονται δραστηριότητες-παιχνίδια για υποστήριξη έναρξης φιλίας. Φτιάχνουμε τον τροχό της φιλίας (με τον οποίο η επιλογή των ζευγαριών για τα παιχνίδια ρόλων γίνεται εντελώς τυχαία) και τα βραχιόλια  της φιλίας τα οποία θα φορούν τα ζευγάρια που θα επιλέγει ο τροχός για όλη τη σχολική ημέρα.
Για να γνωριστούν ακόμα καλύτερα τα παιδιά  παρουσιάζουν τον εαυτό τους στην ομάδα αλλά και περιγράφουν τα συναισθημάτα, τις εμπειρίες τους, τα κατορθώματά τους. Φέρνουν αγαπημένα πράγματα από το σπίτι, παρουσιάζοντάς τα στην ολομέλεια και μιλούν για την οικογένεια τους, για πράγματα που τους αρέσουν και ό,τι άλλο θέλουν να μοιραστούν.
Β’ΕΝΟΤΗΤΑ: Έννοιες


Στη δεύτερη ενότητα του προγράμματος εισάγονται έννοιες και λέξεις που θα χρησιμοποιούν τα παιδιά αργότερα ως βασικά βοηθήματα για την ανάπτυξη των Ατομικών και Κοινωνικών τους Δεξιοτήτων. Λέξεις και έννοιες όπως: ΕΙΝΑΙ … ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ , Ή …ΚΑΙ, ΚΑΝΕ/ΜΗΝ ΚΑΝΕΙΣ, ΑΝ ΠΩ, ΜΕ ΑΚΟΥΤΕ(διαχείρηση αποσπάσεων) , ΠΡΙΝ/ΜΕΤΑ , ΤΩΡΑ/ΑΡΓΟΤΕΡΑ,  ΑΝ/ΤΟΤΕ, ΓΙΑΤΙ/ΕΠΕΙΔΗ, ΜΕΡΙΚΟΙ/ΟΛΟΙ, ΙΔΙΟ/ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟ(κατηγοριοποίηση).
Οι έννοιες αυτές είναι απαραίτητες να διδαχθούν στα παιδιά, για να καταστούν ικανά να αναγνωρίζουν και να ονομάζουν τα συναισθήματα, τα δικά τους και των άλλων, αλλά και να προβληματίζονται για τις πράξεις τους και για να γίνει αυτό, πρέπει να μάθουν να χρησιμοποιούν το νέο τους λεξιλόγιο, το οποίο θα παίξει ρόλο στην ανάπτυξη της σκέψης τους. Καθώς το λεξιλόγιο των παιδιών θα αυξάνεται, θα αυξάνεται και η ικανότητα ρύθμισης της συμπεριφοράς τους.  Η ενότητα αυτή περιλαμβάνει 14 μαθήματα.
Δραστηριότητες με θέμα: γνωριμία των παιδιών με το πρόγραμμα-φιλοφρονήσεις.
Στόχοι μας: να παρουσιαστεί το πρόγραμμα, να δημιουργηθεί ένα γόνιμο κλίμα και να αντιληφθούν τα παιδιά ότι η ώρα του προγράμματος είναι μια ώρα που περνάμε ωραία και μαθαίνουμε διασκεδάζοντας, να αρχίσει να ενισχύεται σταδιακά η αυτοεκτίμηση των παιδιών, να παρουσιαστεί η αντίληψη της φιλοφρόνησης και να εισαχθεί η έννοια της απόδοσης ρόλων.   
  • Γίνεται κλήρωση και εισάγεται η έννοια του βοηθού.
  • Μιλάμε για τις επιστολές που θα στέλνονται στους γονείς και για τα παιχνίδια ρόλων που θα παίζουμε, χρησιμοποιώντας μενταγιόν-καρδούλες.
  • Μαθαίνουμε να κάνουμε φιλοφρονήσεις στον άλλο, μέσα από παιχνίδια ρόλων που δημιούργησα. Οι φιλοφρονήσεις που κάνουμε ενισχύουν  την αυτοεκτίμηση τους (είσαι πολύ ευγενικός, ή βοηθάς στην τακτοποίηση της τάξης, παίζεις πολύ ωραία, έχεις πολύ καλές ιδέες, ζωγραφίζεις πολύ όμορφα, φοράς ωραία ρούχα κ.ά)
Βοηθός
Για την ενίσχυση της αυτοεκτίμησης, το πρόγραμμα χρησιμοποιεί το “αξίωμα”του βοηθού. Ένα παιδί γίνεται βοηθός μετά από κλήρωση (καλλιέργεια αίσθησης του δικαίου), το οποίο είναι το τιμώμενο πρόσωπο της ημέρας και βοηθάει όπου χρειαστεί. Ο Βοηθός φέρνει από το σπίτι αγαπημένα του πράγματα  για να μας παρουσιάσει τον εαυτό του, σε μια ειδικά διαμορφωμένη γωνιά μέσα στην τάξη. Βοηθός θα γίνεται ένα παιδί κάθε βδομάδα μετά από κλήρωση που θα κάνει ο προηγούμενος βοηθός.                                                 
Στο σχολείο εκείνη την ημέρα έρχονται και οι γονείς του Βοηθού για να τους γνωρίσουμε και να μας μιλήσουν για το παιδί τους (τι τους αρέσει να κάνουν μαζί, ένα χαρούμενο περιστατικό και ό,τι άλλο θέλουν να μοιραστούν μαζί μας  σχετικά με το παιδί τους, εάν κατάγονται από άλλη χώρα να μας αφηγηθούν ή να μας τραγουδήσουν κάτι αγαπημένο στο παιδί ή να μιλήσουν γι΄αυτήν και να μάθουμε ένα παιδικό τραγούδι).
Στο τέλος κάθε μαθήματος δίνεται στο Βοηθό “Το Δίπλωμα Βοηθού”, το οποίο είναι μια λίστα με φιλοφρονήσεις που έκαναν τα παιδιά γι΄αυτόν. Η λίστα αφού διαβαστεί θα δίνεται στο παιδί και στους γονείς για να την πάρουν στο σπίτι ώστε να συζητήσουν μαζί για τις φιλοφρονήσεις που του έγιναν.


Παιχνίδια ρόλων
  Τα παιχνίδια ρόλων είναι ένα πολύ αποτελεσματικό μέσο για να ασκήσουν τα παιδιά πολλές από τις ικανότητές τους. Όταν υποδύονται διάφορους ρόλους.  μπορούν να μπουν στη θέση του άλλου και να βιώσουν τα συναισθήματά του, να απελευθερωθούν και να πειραματιστούν. Για να είναι αυτό αποτελεσματικό, πρέπει να διαχωρίζουν το ρόλο από την πραγματικότητα. Ένας εύκολος τρόπος είναι να φοράνε μενταγιόν, τα οποία μπαίνουν όταν ξεκινά το παιχνίδι ρόλων και αφαιρούνται όταν τελειώσει.
Δραστηριότητες με θέμα: κανόνες συμπεριφοράς. Στόχοι μας είναι να οριστούν οι κανόνες που θα χρησιμοποιούνται στη διάρκεια του προγράμματος και κατά τη διάρκεια της ημέρας, να μπορούν τα παιδιά να τους αναφέρουν και να τους δείχνουν και να μπορούν να αναγνωρίσουν τις σωματικές ενδείξεις που φανερώνουν ότι κάποιος προσέχει. Στην ολομέλεια αφού διαβάσαμε την ιστορία “το τερατάκι πάει στο νηπιαγωγείο” συζητήσαμε και δημιουργήσαμε τους δικούς μας κανόνες σωστής συμπεριφοράς ,τους οποίους υπογράψαμε και αναρτήσαμε σε ένα εμφανή σημείο της τάξης για να τους συμβουλεύομαστε. Γλωσσικές έννοιες που δουλέψαμε: κανόνας, συμβόλαιο, τηρώ, ακούω ,παρορμητικός, μέλη ομάδας, συνεργαζόμαστε. Η δραστηριότητα αυτή συνεχίζεται και στο σπίτι όπου  δίδεται στους γονείς η”οικογενειακή συμφωνία”την οποία πρέπει να φτιάξουν και να τηρούν.
Στα επόμενα μαθήματα που ακολούθησαν εισάγονται οι έννοιες και οι λέξεις που θα χρησιμοποιούν  τα παιδιά αργότερα ως βασικά βοηθήματα για την ανάπτυξη των Ατομικών και Κοινωνικών τους Δεξιοτήτων.
  • Πρώτα οι λέξεις ΕΙΝΑΙ και ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ θα βοηθήσουν τα παιδιά να σκεφτούν αργότερα κάποια ιδέα, ΕΙΝΑΙ ή ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ καλή.
Δραστηριότητες που έγιναν: Παιχνίδια,“Σωστό-Λάθος”, παντομίμα. αινίγματα, ανάγνωση ιστοριών: “Άλλα τα μάτια της μαΪμούς και άλλα της κουκουβάγιας (Σοφίας  Μαντούβαλου ,εκδ.Πατάκη),”Αχ γιατί να είμαι γάτα “ (Μαριανίνα Κριεζή,εκδ.Άμμο).
  • Οι λέξεις  Ή και το ΚΑΙ ,θα τα καθοδηγήσουν στη διαδικασία της σύγκρισης, αλλά και στη λήψη απόφασης: Το να κάνω …. το να κάνω…...είναι καλύτερη ιδέα: ΚΑΙ τι άλλο θα μπορούσα να κάνω;
  • Οι λέξεις ΚΑΝΕ / ΜΗΝ ΚΑΝΕΙΣ,ΕΑΝ ΠΩ και ΜΕ ΑΚΟΥΤΕ (διαχείρηση αποσπάσεων), θα ενισχύσουν τη συγκέντρωση προσοχής των παιδιών. Αυτές οι έννοιες δουλεύτηκαν μέσα από την ενότητα  “Πολυτεχνείο,Δημοκρατία -Δικτατορία”. Τα παιδιά κατανόησαν τις έννοιες ΚΑΝΕ/ΜΗΝ ΚΑΝΕΙΣ , με το τι επιτρεπόταν και τι όχι κατά τη διάρκεια της δικτατορίας και της δημοκρατίας.
  • Η έννοια ΜΕ ΑΚΟΥΤΕ (διαχείρηση αποσπάσεων) , έγινε κατανοητή από τα παιδιά με παιχνίδια ρόλων και με θεατρικό παιχνίδι. Τα παιδιά γίνονται φοιτητές όπου γράφουν συνθήματα στους δρόμους και οι “τσιλιαδόροι”προσέχουν και αποσπούν την προσοχή της αστυνομίας.
Ανάγνωση ιστοριών: "Η κυρά Δημοκρατία" της Κων/νας Αρμενιάκου ,εκδ.Κέδρος, “Στο δάσος” Σοφία Ζαραμούκα ,εκδ.Κέδρος, “Η σοφή ελιά”Ερήνης Καμαράτου ,εκδ.Μίλητος.  Κάνουμε εκλογές στην τάξη μας για να κατανοήσουμε την έννοια των δημοκρατικών διαδικασιών. Βρίσκουμε και προτείνουμε  τρόπους για να αντιμετωπίσουμε ένα συμμαθητή-τρια που μας αποσπά την προσοχή την ώρα του μαθήματος,
    -Το λέμε στην κυρία να το βγάλει από τη θέση του,
    -Η κυρία να το βάλει τιμωρία,
    -Να το βγάλει η κυρία  έξω από την τάξη,
    -Να το μαλώσει η κυρία,
    -Να του πούμε δε θέλω να σε ακούσω τώρα,θέλω να ακούσω την ιστορία(οι παραπάνω είναι προτάσεις των παιδιών).
  • Οι λέξεις  ΠΡΙΝ/ΜΕΤΑ και ΤΩΡΑ/ΑΡΓΟΤΕΡΑ θα βοηθήσουν στην κατανόηση της χρονικής ακολουθίας .
Ανάγνωση της ιστορίας “Μια κάμπια πολύ πεινασμένη” Carle Eric,εκδ. Καλειδοσκόπιο.
  • Οι λέξεις ΑΝ/ΤΟΤΕ και ΓΙΑΤΙ/ΕΠΕΙΔΗ θα βοηθήσουν στην ανάπτυξη επαγωγικής σκέψης, στην μετέπειτα εξαγωγή συμπερασμάτων και στην πρόβλεψη των συνεπειών των πράξεών τους. Τα παιδιά κάνουν πρότάσεις αιτίας αποτελέσματος:
                                                               Αν -Τότε
-Αν δεν βρέξει, τότε δεν θα έχουμε νερό.
-Αν έχουμε πολύ ζέστη, τότε θα ξεραθούν οι νερόλακοι.
-Αν χιονίσει, τότε θα βάλουμε σκούφο και κασκόλ.
-Αν είναι καλοκαίρι, τότε θα τρώμε πεπόνι και καρπούζι.
-Αν είναι άνοιξη,  τότε θα τρώμε φράουλες.
-Αν έχει συνέχεια ήλιο, τότε δεν θα ξέρουμε πότε να κοιμηθούμε.
-Αν δεν έχουμε ηλεκτρικό ρεύμα, τότε δε θα δουλεύει ο υπολογιστής και η τηλεόραση,
-Αν κάποιος τρώει πολλά γλυκά,  τότε θα του χαλάσουν τα δόντια.
Στα πλαίσια του προγράμματος “Πρόληψη Παιδικών Ατυχημάτων” δημιουργούμε με τα παιδιά ένα moviemaker με καταστάσεις αιτίας-αποτελέσματος (αν σκαρφαλώνω στα κάγκελα ……..τότε θα πέσω κάτω και θα χτυπήσω, αν χρησιμοποιώ το μαχαίρι …..τότε θα κοπώ, αν σκαρφαλώνω πάνω στα τραπεζάκια …..τότε θα πέσω κάτω και θα κάνω καρούμπαλο, αν αμέσως μετά το φαγητό κολυμπήσω στη θάλασσα...τότε μπορεί και να πνιγώ κ.ά.
  • Οι λέξεις ΜΕΡΙΚΟΙ/ΟΛΟΙ και ΙΔΙΟ/ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟ , θα βοηθήσουν αργότερα τα παιδιά να καταλάβουν ότι σε ΟΛΟΥΣ τους ανθρώπους ΔΕΝ αρέσουν τα ΙΔΙΑ πράγματα και ότι ΜΕΡΙΚΟΙ άνθρωποι μπορεί να έχουν ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΗ γνώμη από τη δική τους .Όλες οι παραπάνω έννοιες γίνονται κατανοητές με πολλά παιχνίδια και πειράματα (με τη διαλυτότητα υλικών, την επίπλευση, με το μαγνήτη και από τι υλικό είναι φτιαγμένο κάτι).
  • ΕΙΜΑΣΤΕ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟΙ ΑΛΛΑ ΚΑΙ ΜΟΝΑΔΙΚΟΙ. Στόχοι αυτής της ενότητας είναι τα παιδιά να συγκρίνουν,  να βρίσκουν ομοιότητες και διαφορές, να κατανοήσουν ότι κανένας άνθρωπος δεν είναι εντελώς ίδιος με κάποιον άλλο, να οδηγηθούν στο συμπέρασμα ότι δύο άνθρωποι μπορεί να σκέφτονται διαφορετικά για το ίδιο πράγμα, να αντιληφθούν ότι μπορεί να μην αρέσουν τα ίδια πράγματα σε όλους και τέλος να συνειδητοποιήσουν αργότερα και σταδιακά, ότι μπορεί να υπάρχουν διαφορετικοί τρόποι να λύνουμε το ίδιο πρόβλημα .
-Ανάγνωση ιστοριών: “Η Κυριακή του Κυριάκου” ,Πηνελόπη Χαν, εκδ .Άμμος, “Έλμερ ο παρδαλός ελέφαντας”, Ντέιβιντ Μακ Κι, εκδ.Πατάκη.
-Με αφορμή την “Παγκόσμια ημέρα Ατόμων με Αναπηρία” διαβάζουμε την ιστορία “Θέλω μόνο να παίξω μαζί σου”του Αυτζή Μερκούριου εκδ.Ελληνικά Γράμματα (Ο Μάνος με τα σκιστά μάτια και το πλακουτσό πρόσωπο είναι ένα αγόρι διαφορετικό από τ' άλλα. Γι' αυτό και τα παιδιά της γειτονιάς του δεν παίζουν μαζί του. Εκείνος, όμως, ξέρει να παίζει, ξέρει να μοιράζεται, μα πάνω απ' όλα ξέρει ν' αγαπά…) Ακούμε την ιστορία και μιλάμε για τα συναισθήματα που νιώθει το παιδί.
-Βλέπουμε διαφορετικά είδη φασολιών, άσπρα, μαύρα, μικρά, μεγάλα και μεσαία.
-Μαθαίνουμε τις καλημέρες στις γλώσσες των παιδιών που έχουμε στην τάξη μας (Αγγλικά, Ρώσικα, Αλβανικά, Γερμανικά και Ελληνικά).
-Ζωγραφίζουν ο καθένας  ένα παιδάκι και διαπιστώνουν ότι το κάνουν όλοι διαφορετκό.
-Φτιάχνουν ένα κύβο και βλέπουν τα πράγματα από διαφορετικές οπτικές γωνίες.
-Φτιάχνουμε ταυτότητες και μιλάμε για τη χρησιμότητά τους και τη μοναδικότητα των δαχτυλικών αποτυπωμάτων.
  • ΜΠΟΡΟΥΜΕ ΝΑ ΚΑΝΟΥΜΕ ΔΥΟ ΠΡΑΓΜΑΤΑ ΤΗΝ ΙΔΙΑ ΣΤΙΓΜΗ, ΕΙΝΑΙ Η ΚΑΤΑΛΛΗΛΗ ΣΤΙΓΜΗ ΓΙΑ…; ΔΙΑΚΟΠΤΟΥΜΕ ΕΥΓΕΝΙΚΑ.Στόχοι, να κατανοήσουν τα παιδιά ότι δεν μπορούμε να κάνουμε δύο πράγματα ταυτόχρονα και ότι κάποιες στιγμές δεν είναι κατάλληλες για ορισμένα πράγματα. Ακόμα να μπορέσουν να αναγνωρίζουν την κατάλληλη στιγμή για να διακόπτουν και να αντιλαμβάνονται πότε μια συζήτηση έχει τελειώσει ή πότε υπάρχει παύση.
Για εμπέδωση παίζουμε πολλά παιχνίδια ρόλων.


Γ΄ΕΝΟΤΗΤΑ: ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΟΥΣ, ΕΝΣΥΝΑΙΣΘΗΣΗ


Κύρια επιδίωξη της ενότητας αυτής είναι η ανάπτυξη της δεξιότητας αναγνώρισης και διαχείρισης συναισθημάτων, η απόκτηση της ικανότητας άρνησης, η κατανόηση της αξίας της αυτοφροντίδας, καθώς και η ανάπτυξη δεξιοτήτων ενσυναίσθησης.
Τα παιδιά με καλές δεξιότητες αναγνώρισης συναισθημάτων και ενσυναίσθησης είναι ικανά να:
  • αναγνωρίζουν τα συναισθήματά τους
  • αναγνωρίζουν τα συναισθήματα των άλλων
  • διαχωρίζουν τα συναισθήματά τους
  • συναισθάνονται την κατάσταση των άλλων
  • εκδηλώνουν ενδιαφέρον και φροντίδα
Τα παιδιά όταν μπορούν να χειρίζονται τα συναισθήματα τους μπορούν να ηρεμούν, εφαρμόζοντας τεχνικές χαλάρωσης.
Για να ενισχύσουμε τη μάθηση πρέπει να ενισχύσουμε την συμπεριφορά. Για να επιτευχθεί αυτό θα πρέπει να ενδιαφερόμαστε για τα παιδιά, να επαινούμε τις “σωστές” συμπεριφορές και να  τα παρακινούμε αν δεν τα καταφέρουν με την πρώτη φορά να προσπαθήσουν πάλι.
Η ενίσχυση της μάθησης όμως δε σταματά όταν επιστρέφει το παιδί στο σπίτι,  αλλά συνεχίζεται κι εκεί, γι΄αυτό δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα στην ενημέρωση των γονέων για το περιεχόμενο των μαθημάτων, μέσω επιστολών και στην υπόδειξη πρακτικών για να συνεχιστεί και εκεί η προσπάθεια ανάπτυξης των Ατομικών και Κοινωνικών δεξιοτήτων.
Από αυτή την ενότητα και μετά θα πρέπει τα παιδιά να καθοδηγούνται για να εξελίξουν τις φιλοφρονήσεις απέναντι στο βοηθό, αλλά και μεταξύ τους. Αρχίζουμε να λέμε στον άλλο όχι μόνο ότι μας αρέσει στην εξωτερική του εμφάνιση αλλά και στον χαρακτήρα του. Κάποιες από τις φιλοφρονήσεις που λέμε είναι: περνάω υπέροχα μαζί σου, χαίρομαι όταν σε βλέπω, είσαι πολύ γενναίος-α, μου αρέσει το χαμόγελο σουκ.ά.
Στα παραμύθια που διαβάζουμε κάνουμε ερωτήσεις ανοικτού τύπου και εστιαζόμαστε περισσότερο στα συναισθήματα.
Σ΄αυτήν την ενότητα κατασκευάζουμε “το σπιτάκι των συναισθημάτων” και την κούκλα “περσόνα”


Κούκλα περσόνα
Σημαντικό μέρος του προγράμματος είναι η κούκλα περσόνα (είναι πάνινη κούκλα περίπου  στο ύψος του παιδιού) που μπορεί να ενισχύσει την τεχνική αφήγησης των ιστοριών, αλλά και να χρησιμοποιηθεί με όποιους άλλους τρόπους επιλέξουμε.


Σπιτάκι των συναισθημάτων

Δημιουργήσαμε το “σπιτάκι των συναισθημάτων, ,όπου εκεί μένει  η κούκλα περσόνα (τη δικιά μας την ονομάσαμε “ Ειρήνη”). Μέσα στο σπιτάκι κάθε παιδί που έχει ανάγκη θα μπορεί να καταφεύγει για να βρίσκει ηρεμία, να σκέφτεται χωρίς να το ενοχλούν και να συζητά με την “Ειρήνη”.



Τι είναι τα συναισθήματα;                                                                                                                                                                                                                 
Σ΄αυτήν την ενότητα ξεκινήσαμε με το τι είναι τα συναισθήματα (πώς νιώθουν οι άνθρωποι, με ποιο τρόπο μπορούμε να το μαντέψουμε). Μιλήσαμε για το πώς καταλαβαίνουμε τι νιώθει ο άλλος. Τον ακούμε ή τον βλέπουμε. Είδαμε πολλές εικόνες και μαντέψαμε πώς νιώθει το άτομο της εικόνας.
Παίξαμε το παιχνίδι “Μάντεψε πώς νιώθω”και την “τυφλόμυγα” όπου το παιδί με τα κλειστά μάτια έπρεπε να ακούσει πώς νιώθει ο άλλος, στη συνέχεια έπαιρνε ένα καθρέπτη και κοιτάζοντας τον εαυτό τους έκανε διάφορες γκριμάτσες συναισθημάτων. Βάλαμε το CD του Μανόλη Φιλιππάκη “περπατήματα”και περπατήσαμε ανάλογα με το συναίσθημα που μας έλεγε.


Χαρούμενος-Λυπημένος
    Συνεχίζουμε με τα συναισθήματα, Χαρούμενος / λυπημένος (στεναχωρήμένος)
-Μιλάμε γι΄αυτά τα συναισθήματα και τα παιδιά  αναφέρουν τι τα κάνει χαρούμενα και τι λυπημένα, φτιάχνουμε τα βιβλία της “χαράς” και της “λύπης”και τις μάσκες της χαρά και της λύπης, τις οποίες θα έχουμε στο “καλάθι των συναισθημάτων”(θα εμπλουτίζεται από τα νέα συναισθήματα)  και αυτό μαζί με τα βιβλία που θα δημιουργούμε, θα βρίσκονται μέσα στο “ σπιτάκι των συναισθημάτων”.
-Ανάγνωση της ιστορίας “Το γέλιο είναι το καλύτερο φάρμακο”Uli Geibler & Gunther Jakobs,εκδ.Φυτράκη.
Ένα παραμυθάκι για τους φίλους μας τα ζώα, για τον γιατρό που μας αγαπάει και θέλει πάντα το καλό μας και... για το γέλιο, που ομορφαίνει τη ζωή μας και είναι το καλύτερο φάρμακο!!!
-Ακούμε διάφορα είδη μουσικής  και συζητάμε πώς νιώθουμε.
-Διαβάζουμε την ιστορία “Το σύννεφο που έβαλε τα κλάματα”της Σοφίας Μαντούβαλου, εκδ, Καστανιώτη και τα  παιδιά το δραματοποιούν. Γίνονται σύννεφα θλιμμένα, βαριά και μουντά και όταν αρχίσουν να κλαίνε πέφτουν οι σταγόνες της βροχής και γίνονται ανάλαφρα και χαρούμενα.
-Ιστορία “Φόρα το χαμόγελο σου”της Γιολάντα Τσορώνη,εκδ. Σαββάλας.(Ο Ρόκκος είναι ένα γατάκι που του αρέσει να δείχνει πάντα σκυθρωπό. Δε χαμογελάει ποτέ. Όμως μια μέρα το πρόσωπό του φωτίζεται από ένα τεράστιο χαμόγελο και η ζωή του αλλάζει).
Τι αρέσει σε μας  και τι στους άλλους . Όταν δεν μας αρέσει κάτι το κοροϊδεύουμε;
    Τα παιδιά πρέπει μέσα από αυτό το μάθημα να αντιληφθούν ότι δεν αρέσουν σε όλους τα  ίδια πράγματα, ότι για να μάθουμε πρέπει να ρωτάμε τον άλλο “Σου αρέσει”; Να μάθουν να εκφράζουν τα δικά τους θέλω και τις δικές τους προτιμήσεις.
Μέσα από το πρόγραμμα google art project περιηγούμαστε σε διάφορα μουσεία, βλέπουμε πίνακες ζωγραφικής και λέμε τι συναισθήματα μας προκαλούν και ποιος πίνακας αρέσει στον καθένα.
Ζωγραφίζουν τον εαυτό τους και γύρω απ’ αυτόν ό,τι τους αρέσει.


Θυμωμένος (όλους μας θυμώνουν τα ίδια πράγματα;)
Διαχείριση  θυμού (αποδεκτές και μη αποδεκτές συμπεριφορές)
Στόχοι αυτού του μαθήματος είναι: να καταλάβουν ότι όλα τα συναισθήματα είναι καλό να τα έχουμε ευχάριστα ή όχι ,να βοηθήσουμε τα παιδιά να αναγνωρίζουν το θυμό στον εαυτό τους και στους άλλους, να βοηθήσουμε τα παιδιά να εξερευνήσουν τα συναισθήματά τους σε ένα ασφαλές περιβάλλον, να τα βοηθήσουμε να συζητήσουν προσωπικά παραδείγματα από τη ζωή τους, να ερευνήσουν ποια πράγματα κάνουν τους ανθρώπους να θυμώνουν.


  • Ανάγνωση βιβλίων “Θυμός”του Tracey Moroney, εκδ. Μεταίχμιο, “Θυμώνω” εκδ. Μοντέρνοι Καιροί και “ Όταν θυμώνω” της Μοντ Κορνίλια Σπέρμαν εκδ. Παπαδόπουλος. “Προσοχή το πρόβατο δαγκώνει” της Λήδας Βαρβαρούση, εκδ. Παπαδόπουλος
  • Αφού κάνουμε μια λίστα με πράγματα που μας προξενούν θυμό, λέμε τι συμβαίνει στο σώμα μας όταν είμαστε θυμωμένοι.
  • Ζωγραφίζουμε τι μας θυμώνει , φτιάχνουμε “το βιβλίο του θυμού”και μάσκες “θυμού”
  • Γνωρίζουμε τεχνικές χαλάρωσης, μέτρημα μέχρι το 10 ,την τεχνική της χελώνας -ηρεμίας, φυσάμε ο καθένας ένα φτερό για να μας φύγει ο θυμός, κατασκευάζουμε το “θυμόμετρο της τάξης “για να μετράμε τον θυμό μας, φουσκώνουμε μπαλόνια όπου κλείνουμε μέσα το θυμό μας.
  • Διαβάζουμε το ποίημα της Ρ. Δαμηλάκη “ο θυμός και η ηρεμία”χωριζόμαστε σε ομάδες και το εικονογραφούμε.
  • Χορεύουμε το τραγούδι του Μ. Φιλιππάκη “ το μακαρόνι” ,το οποίο στην αρχή είναι σφιγμένο, όπως όταν είμαστε θυμωμένοι και σιγά σιγά καθώς βράζει αρχίζει να μαλακώνει, όπως είμαστε όταν χαλαρώνουμε.
  • Παρομοιάζουμε το θυμό και την ηρεμία με τα καιρικά φαινόμενα


Φοβάμαι/ νιώθω ασφαλής   
Στόχοι του μαθήματος, να κατανοήσουν τα παιδιά την έννοια των λέξεων  
Φοβάμα ι(Τρομάζω) και Νιώθω ασφαλής, να καταλάβουν ότι πρόκειται για αντίθετα συναισθήματα και να αντιληφθούν ότι τα συναισθήματα αλλάζουν.
  • Γράφουμε και ζωγραφίζουμε τι φοβόμαστε και φτιάχνουμε το βιβλίο του φόβου.
  • Διαβάζουμε τα βιβλία : Φόβος” του  Tracey Moroney, εκδ. Μεταίχμιο,Φοβάμαι... “Brian Moses, εκδ.Modern Times “Όταν φοβάμαι”του Spelman Cornelia Maude,εκδ. Παπαδόπουλος και “το αγόρι και το ονειροσέντονο” του Τζόνυ Κόραλεκ εκδ. Ποταμός.
  • Φτιάχνουμε κι εμείς το δικό μας ονειροσέντονο και ζωγραφίζουμε τι μας κάνει να νιώθουμε ασφαλείς.
  • Με ένα λευκό σεντόνι βλέπουμε τη σκιά μας και παίζουμε πίσω από αυτό με τη βοήθεια ενός φακού.


Εσωστρεφής/ Μυστικό
Στόχοι να καταλάβουν ότι υπάρχουν περιπτώσεις που δεν μπορούμε να καταλάβουμε τα συναισθήματα ενός εσωστρεφούς ατόμου, να ενστερνιστούν την άποψη ότι όταν μοιράζονται, τα προβλήματα και τις ανησυχίες τους με ανθρώπους που τα αγαπούν θα τα βοηθήσει στη λύση τους.
  • Τι είναι μυστικό : Τι είναι εσωστρέφεια;
  • Χωρίζουμε τα μυστικά σε καλά και κακά, τα κακά μυστικά πρέπει να τα εκμυστηρευτούμε αμέσως σε κάποιο πρόσωπο που εμπιστευόμαστε, ενώ τα καλά μυστικά μπορούμε να τα κρατήσουμε για λίγο  .


Ακούω το σώμα μου/ Μαθαίνω να λέω ΟΧΙ
Στόχοι αυτού του μαθήματος: να μπορούν τα παιδιά να αναγνωρίζουν τους διαφορετικούς τρόπους αγγίγματος, να μάθουν να ακούν αυτό που τους λέει το σώμα τους, να είναι ικανά να διαχωρίζουν τα αγγίγματα που τους προκαλούν ευχάριστα συναισθήματα και εκείνα που τους προκαλούν δυσάρεστα, να κατανοήσουν ότι δεν είναι υποχρεωμένα να ανέχονται δυσάρεστα αγγίγματα, να κατανοήσουν ότι ένας τρόπος για να βεβαιωθούν, είναι να ρωτήσουν τον εαυτό τους “σου αρέσει;”
  • Βλέπουμε εικόνες και κατανοούμε ποια είναι τα ευχάριστα αγγίγματα, σκεφτόμαστε  ποια αγγίγματα υπάρχουν, κλείνουμε τα μάτια και σκεφτόμαστε ευχάριστα αγγίγματα. Ποια είναι τα δυσάρεστα αγγίγματα; Πώς μπορούμε να τα αποφύγουμε; Τι κάνουμε αν μας πλησιάσει ένας άγνωστος;
  • Διαβάζουμε ”Η Κίκο και το χέρι” και βλέπουμε στο διαδίκτυο την ταινιούλα “Το μυστικό της Νίκης” συζητάμε αυτά που είδαμε.
  • Μαθαίνουμε τρόπους για να λέμε ΟΧΙ όταν δεν μας αρέσει  κάτι.
  • Διαβάζουμε την ιστορία  “Τι θέλει αυτός ο άγνωστος;”της Baerbel Spathelf εκδ.Μοντέρνοι Καιροί. (δείχνει στα παιδιά πώς το να προστατεύουν τον εαυτό τους από τους αγνώστους δεν είναι τόσο δύσκολο όσο φαντάζονται).
  • Παίζουμε πολλά παιχνίδια ρόλων με σενάρια που φτιάχνουν τα ίδια.
  • Φτιάχνουμε το δικό μας τραγούδι με τα ΝΑΙ και τα ΟΧΙ.


Νοιάζομαι / βοηθάω
Στόχοι: να μάθουν τρόπους να δείχνουν ότι νοιάζονται, να καταλάβουν ότι το να ακούν είναι ένας τρόπος να δείξουν ότι νοιάζονται, να μάθουν με ποιο τρόπο να ζητούν βοήθεια , να κατανοήσουν με ποιο τρόπο μπορούν να βοηθήσουν σε διάφορες περιπτώσεις.
  • Διαβάζουμε και δραματοποιούμε την ιστορία με τον “Μπαμπακένιο”του ΚΠΕ Καλαμάτας. (Ένα μικρό μπαμπακένιο συννεφάκι, πολύ φαντασμένο διστάζει να ρίξει τη βροχούλα του. Θέλει να ταξιδέψει για να θαυμάσουν όλοι τη χάρη και την ομορφιά του. Με τη βοήθεια μιας μαργαρίτας γίνεται τρυφερό, ευαίσθητο και σώζει αυτήν και τους φίλους της χαρίζοντας τους τις πολύτιμες σταγόνες του. Καταλαβαίνει πόσο σημαντικό είναι να έχεις φίλους που να σε νοιάζονται και να σε αγαπούν).
  • Παρακολουθούμε τη θεατρική παράσταση “Το δώρο της παπλωματούς”.
  • Φτιάχνουμε ένα μεγάλο ήλιο, γινόμαστε οι ακτίνες του και σκορπάμε απλόχερα τη βοήθειά μας.
  • Ζωγραφίζουμε και κολλάμε πάνω στις αχτίνες τι βοήθεια θα μπορούσαμε να προσφέρουμε.
  • Μαζεύουμε χρήματα και τα στέλνουμε σε ένα παιδί που τα χρειάζεται για να εγχειριστεί.


Κατά λάθος (ατυχήματα)
Στόχος : Να κατανοήσουν τη διαφορά ανάμεσα σε μια σκόπιμη και σε μια τυχαία ενέργεια και να μάθουν τι πρέπει να κάνουν σε περίπτωση που προξενήσουν κάποιο ατύχημα.
  • Διαβάζουμε την ιστορία “Η νύχτα της μπανανόφλουδας”του Ευγένιου Τριβιζά εκδ.Ελληνικά Γράμματα.
  • Ζωγραφίζουν ένα ατύχημα που προκάλεσαν κατά λάθος και τι έκαναν.


Περήφανος
Στόχος: Να κατανοήσουν τι σημαίνει να είμαστε περήφανοι για κάτι που κάναμε αλλά και για κάτι που έκανε ένα αγαπημένό μας πρόσωπο.
-Διαβάζουμε την ιστορία από το Ανθολόγιο “Το όνειρο του Γιόμο”παραμύθι από τη Γκάνα.
-Κατασκευάζουμε τους περήφανους χαρταετούς τους οποίους κρεμάμε στην τάξη.Κάθε φορά που κατακτούν κάτι, το ζωγραφίζουν πάνω σε ένα συννεφάκι και το κολλούν κάτω από το χαρταετό τους.


Ενίσχυση προσοχής (θυμάστε;)
Στόχος : Να κατανοήσουν ότι για να θυμούνται πράγματα για τους άλλους, πρέπει να τους ακούν και να τους προσέχουν.
-Παίζουμε πολλά παιχνίδια μνήμης
-Ακούμε το τραγούδι “Όταν θα πάω κυρά μου στο παζάρι”,αφού το ακούσουμε και το τραγουδήσουμε ,ζωγραφίζουμε στο χαρτί τα ζώα με τη σειρά που ακούστηκαν στο τραγούδι.
-Διαβάζουμε “Η ιστορία ενός καλοψημένου τηγανόψωμου” των Peter Asbjornsen, Jorgen Moe εκδ.Πατάκη.
Με το λογισμικό εννοιολογικής χαρτογράφησης Kidspiration δημιουργούμε ένα φύλλο εργασίας, όπου τα παιδιά βάζουν στη σωστή σειρά τα ζωάκια που άκουσαν στο τραγούδι “Όταν θα πάω κυρά μου στο παζάρι”.


Απογοητευμένος (πρώτος πάντα;)
Στόχοι : Να κατανοήσουν  την έννοια της απογοήτευσης,να βρίσκουν τρόπους να ηρεμούν όταν νιώθουν απογοήτευση, να κατανοήσουν ότι δεν μπορούν να έχουν πάντα αυτό που θέλουν και ότι δε γίνεται να κερδίζουν πάντα και να έρχονται πρώτοι, τέλος ότι αν αποτύχουν είναι σημαντικό να μην εγκαταλείπουν την προσπάθεια.
-Ιστορία “Μια άλλη μέρα θα νικήσεις εσύ”της Μαρίας Παπαγιάννη ,εκδ.Πατάκη.
-Ζωγραφίζουν κάτι που τα έκανε να νιώσουν απογοήτευση και φτιάχνουμε το βιβλίο της “Απογοήτευσης”.


Αγαπώ / Μισώ
Τα συναισθήματα αλλάζουν όπως και οι προτιμήσεις μας
Στόχοι: Να αντιληφθούν ότι τα συναισθήματα αλλάζουν ακόμη και για την ίδια κατάσταση, ότι μπορεί να μας αρέσουν ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΑ πράγματα σε ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΕΣ στιγμές ,ότι όλοι οι άνθρωποι δεν αισθάνονται το ίδιο για την ίδια κατάσταση, να γίνουν κατανοητές οι έννοιες ΑΓΑΠΩ, ΜΙΣΩ και ΘΥΜΩΜΕΝΟΣ
Ίστορίες που διαβάσαμε και επεξεργαστήκαμε:
“Το δέντρο που έδινε”του Shel Silverstein,εκδ.Δωρικός
“Θα σ’ αγαπώ ό,τι κι αν γίνει”της Γκλιόρι Ντέπυ,εκδ.Πατάκη
“Ο μύθος της Αμυγδαλιάς” Αφού διαβάσαμε τον μύθο, τα παιδιά τον εικονογραφούν ,τον κάνουμε βιντεάκι και το ανεβάζουμε στο yοutube Μια ζωή θα σ' αγαπώ ”της Linda Zuckerman,εκδ.Άγκυρα.
-Βρήκαμε τρόπους που εκφράζουμε την αγάπη μας: χάδι, φιλί ,αγκαλιά, χαμόγελο, άγγιγμα, δώρο.
Ζωγραφίζουμε σε κάποιον που αγαπάμε πολύ και του το κάνουμε δώρο.
-Ιστορία ¨Ο εγωιστής γίγαντας”του Όσκαρ Ουάιλντ. Την διαβάζουμε και παρακολουθούμε στο νηπιαγωγείο μας κουκλοθέατρο “Ο εγωιστής γίγαντας”. Εικονογραφούμε την ιστορία και την κάνουμε βιβλίο.


Ζηλεύω
Στόχοι: Να κατανοήσουν το συναίσθημα της ζήλειας, να συνειδητοποιήσουν ότι μετά τη ζήλεια έρχεται ο θυμός, να βρουν τρόπους να ηρεμούν όταν αισθάνονται έντονο το συναίσθημα της ζήλειας, να κατανοήσουν ότι δεν μπορούν να έχουν πάντα αυτό που θέλουν.
-Ιστορίες “Ζηλεύω”του Μος Μπράιαν, εκδ.Μοντέρνοι Καιροί (Όταν ζηλεύεις νιώθεις άσχημα, θέλεις να μένεις μόνος σου και δεν έχεις όρεξη να μιλήσεις σε κανέναν.
Αν συζητήσεις τα προβλήματά σου με τους γονείς σου ή με κάποιο άλλο αγαπημένο πρόσωπο, θ' ανακαλύψεις ότι δε χρειάζεται να ζηλεύεις κανέναν, γιατί όλοι είμαστε ξεχωριστοί...
Είναι λογικό κάποιες φορές να σε κυριεύει αυτό το συναίσθημα)
“Όταν ζηλεύω”της Cornelia Spelman,εκδ.Παπαδόπουλος
-Ζωγραφίζουν κάτι που τα έκανε να ζηλέψουν πάρα πολύ και φτιάχνουμε το βιβλίο της “Ζήλιας”
-Βλέπουμε στο yοutube από τη σειρά της εκπ.τηλεόρασης “ένα γράμμα μια ιστορία” το “Ζηλιάρικο ζουζούνι” και μαθαίνουμε το φώνημα Ζ,ζ


Ανυπόμονος/ διαχείριση της αναμονής
Στόχοι: Να κατανοήσουν το συναίσθημα της ανυπομονησίας, να καταλάβουν ότι είναι ένα χρονικό διαστημα που τους προκαλεί ένταση, να βρουν τρόπους να το διαχειριστούν αυτό .
-Διαβάζουμε το ποίημα του Ζαχ.Παπαντωνίου “Ο ανυπόμονος”,συζητάμε για το ανυπόμονο κοτοπουλάκι , λέμε κι εμείς κάτι που μας έκανε πολύ ανυπόμονους και το ζωγραφίζουμε.
-Λέμε παροιμίες και γνωμικά για την βιασύνη και την υπομονή.
-Αναφέρουμε τις περιπτώσεις που πρέπει να έχουμε υπομονή και να περιμένουμε τη σειρά μας.
-Παίζουμε πολλά παιχνίδια ρόλων.


Δ΄ ΕΝΟΤΗΤΑ :ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ, ΛΥΣΕΙΣ, ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΚΑΙ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ ΛΥΣΕΙΣ.


    Σ’ αυτήν την ενότητα τα παιδιά μαθαίνουν τον τρόπο να λύνουν τα προβλήματά τους μόνα τους. Οδηγούνται στο να συνειδητοποιήσουν ότι υπάρχουν περισσότεροι από έναν τρόποι επίλυσης ενός προβλήματος, ενώ παράλληλα τα κινητοποιούν, ώστε να μην παραιτούνται εύκολα.
Τα παιδιά αξιοποιώντας τις κατακτημένες γνώσεις των προηγούμενων ενοτήτων, κάνουν εκτίμηση καταστάσεων υπολογίζοντας τις πιθανές συνέπειες κάθε πιθανής λύσης ενός προβλήματος, πριν προβούν στη λήψη μιας απόφασης.
    Από δω και στο εξής τα παραμύθια που διαβάζουμε τα επεξεργαζόμαστε έχοντας στο μυαλό μας τη διαδικασία επίλυσης προβλημάτων και κάνοντας κατάλληλες  ερωτήσεις  ανοιχτού τύπου που προωθούν το διάλογο, αναπτύσσουν την κριτική σκέψη και καλλιεργούν τις δεξιότητες επίλυσης προβλημάτων.
Τα μαθήματα που ακολούθησαν αφορούσαν:
-Τι θα μπορούσαμε να κάνουμε για να λύσουμε ένα πρόβλημα;Τι άλλο;Επιμένουμε ,δεν τα παρατάμε.
-Ποιο είναι το πρόβλημα; Είναι πάντα τα πράγματα όπως νομίζουμε; Πώς μπορούμε να το διαπιστώσουμε; Ρωτάμε το γιατί.Αλήθεια / ψέματα.
-Προτιμήσεις και λύσεις.
-Χρονική ακολουθία . Αιτία και αποτέλεσμα.
-Είναι καλή ιδέα;
-Τι είναι πιθανό (ίσως) να συμβεί μετά;  Συνέπειες των πράξεων μας.
-Λύνουμε τα προβλήματα μόνοι μας. Βρίσκουμε περισσότερες λύσεις/επιμένουμε, δεν τα παρατάμε.
-Τι μπορώ να κάνω όταν μου παίρνουν το παιχνίδι μου;
-Τι μπορώ να κάνω όταν με πειράζουν ή με κοροϊδεύουν;
-Παίζουμε και φερόμαστε δίκαια. Ίσα δικαιώματα.
-Πώς μπορώ να μπω σε μια παρέα; Φιλία.
-Πώς μπορούμε να είμαστε όλοι ευχαριστημένοι σε μια παρέα;


ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ
    Το πρόγραμμα στο μεγαλύτερο μέρος του πραγματοποιήθηκε και οι περισσότεροι στόχοι είχαν  επετεχθεί αβίαστα και ευχάριστα ,αυτό φάνηκε από το αμείωτο  ενδιαφέρον των παιδιών σε όλη τη διάρκεια του προγράμματος.
  • Τα παιδιά υιοθέτησαν συμπεριφορές κοινωνικά αποδεκτές
  • Βελτιώθηκαν οι σχέσεις τους
  • Μειώθηκαν οι περιπτώσεις σύγκρουσης
  • Βελτίωση του λεξιλογίου τους (χρήση όμορφων λέξεων )
  • Διάθεση συνεργασίας
  • Ανάπτυξη ενσυναίσθησης
  • Διαχείρηση συναισθημάτων
  • Δεξιότητες επίλυσης προβλημάτων
  • Ανάπτυξη αυτοεκτίμησης
  • Βελτίωση των κοινωνικών δεξιοτήτων  
  • Βελτίωση στην επικοινωνία και στη συνεργασία

Οι γονείς από την αρχή του προγράμματος ήταν πολύ υποστηρικτικοί και συμμετείχαν με  μεγάλη ευχαρίστηση σε ότι κι αν τους ζητήθηκε,ήταν ευχαρίστημένοι από τις αλλαγές που παρατηρούσαν στα παιδιά τους εκτός σχολείου,κάτι το οποίο μας ανέφεραν.



ΑΝΑΦΟΡΕΣ
“Άλλα τα μάτια της μαΪμούς και άλλα της κουκουβάγιας,Σοφίας  Μαντούβαλου ,εκδ.Πατάκη
”Αχ γιατί να είμαι γάτα “Μαριανίνα Κριεζή,εκδ.Άμμο.
       "Η κυρά Δημοκρατία" της Κων/νας Αρμενιάκου ,εκδ.Κέδρος
       “Στο δάσος”Σοφία Ζαραμούκα ,εκδ.Κέδρος
       “Η σοφή ελιά”Ερήνης Καμαράτου ,εκδ.Μίλητος
        “Μια κάμπια πολύ πεινασμένη” Carle Eric,εκδ. Καλειδοσκόπιο
        “Η Κυριακή του Κυριάκου”,Πηνελόπη Χαν, εκδ.Άμμος
“Έλμερ ο παρδαλός ελέφαντας”,Ντέιβιντ Μακ Κι,εκδ.Πατάκ.
“Το γέλιο είναι το καλύτερο φάρμακο”Uli Geibler & Gunther Jakobs,εκδ.Φυτράκη
“Θέλω μόνο να παίξω μαζί σου”του Αυτζή Μερκούριου εκδ.Ελληνικά Γράματα
“Θυμός”του Tracey Moroney, εκδ. Μεταίχμιο
“Θυμώνω”εκδ.Μοντέρνοι Καιροί
“ Όταν θυμώνω”της Μοντ Κορνίλια Σπέρμαν εκδ. Παπαδόπουλος
Φόβος” του  Tracey Moroney, εκδ. Μεταίχμιο
Φοβάμαι... “Brian Moses, εκδ.Modern Times
Το αγόρι και το ονειροσέντονο” του Τζένυ Κόραλεκ εκδ. Ποταμός.
“Τι θέλει αυτός ο άγνωστος;”της Baerbel Spathelf εκδ.Μοντέρνοι Καιροί
“Ο Μπαμπακένιος”του ΚΠΕ Καλαμάτας
“Η ιστορία ενός καλοψημένου τηγανόψωμου” των Peter Asbjornsen, Jorgen Moe εκδ.Πατάκη
“Φόρα το χαμόγελο σου”της Γιολάντα Τσορώνη,εκδ.Σαββάλας
“Προσοχή το πρόβατο δαγκώνει” της Λήδας Βαρβαρούση ,εκδ.Παπαδόπουλος
“Όταν φοβάμαι”του Spelman Cornelia Maude,εκδ.Παπαόπουλος
Μια άλλη μέρα θα νικήσεις εσύ”της Μαρίας Παπαγιάννη ,εκδ.Πατάκη
“Το δέντρο που έδινε”του Shel Silverstein,εκδ.Δωρικός
Θα σ’ αγαπώ ό,τι κι αν γίνει”της Γκλιόρι Ντέπυ,εκδ.Πατάκη
“Όταν ζηλεύω”της Cornelia Spelman,εκδ.Παπαδόπουλος
“Ζηλεύω”του Μος Μπράιαν ,εκδ.Μοντέρνοι Καιροί


ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Παιδαγωγικό Ινστιτούτο .(2003).Διαθεματικό πλαίσιο προγραμμάτων σπουδών για το νηπιαγωγείο.
Κουρμούση Ν.,Κούτρας Β.,(2011). Βήματα για τη ζωή. Αθήνα. Παπαζήση
Υλικό από το γραφείο σχολικών δραστηριοτήτων για τα συναισθήματα.